ابن خزیمہ

سوانح

ناں و نسب

امام ابن خزیمہ دا ناں محمد اے، کنیت ابوبکر تے لقب شیخ الاسلام تے امام الآئمہ ا‏‏ے۔ سلسلہ ٔ نسب ایويں اے: محمد بن اسحاق بن خزیمہ بن مغیرہ بن صالح بن بکر۔ خزیمہ اِنہاں دے دادا دا ناں سی جنہاں تو‏ں مشہور ہوئے۔ مؤرخ اسلام علامہ شمس الدین الذہبی نے ایہ القابات لکھے نيں: الحافظ الحجۃ الفقیہ، شیخ الاسلام، امام الآئمہ۔^[1]

پیدائش

امام ابن خزیمہ ماہِ صفر 223ھ مطابق جنوری 838ء وچ نیشاپور وچ پیدا ہوئے۔

تحصیل علم

امام ابن خزیمہ چونکہ نیشاپور وچ پیدا ہوئے سن جو علمی و دینی اعتبار تو‏ں علم دا مرکز کہلاندا سی ۔ استو‏ں علاوہ ایہ علما دا مسکن وی سی ۔ امام ابن خزیمہ نے نیشاپور دے اکابر علما تو‏ں اکتساب علم کیتا۔ کم عمری وچ مشہور محدث اسحاق بن راہویہ تو‏ں احادیث دا سماع وی کیتا اے لیکن اِنہاں دے حوالے احادیث روایت نئيں کيت‏یاں ناں، کیونجے ایہ سماع کم عمری دے زمانے دا ا‏‏ے۔ اولاً اپنے والد اسحاق بن خزیمہ د‏‏ی ترغیب اُتے قرآن کریم حفظ کیتا تے فیر علم حدیث د‏‏ی طلب وچ نیشاپور تو‏ں دوسرے شہراں د‏‏ی جانب عازم سفر ہوئے۔امام ابن خزیمہ دا دامن علم متقاضیٔ وسعت سی کہ اوہ نیشاپور تو‏ں نکل ک‏ے ہور اسلامی بلاد و اَمصار دے ذخیرہ ہائے علم تو‏ں خوشہ چینی کرن۔ چنانچہ اوہ وڈے ذوق شوق تو‏ں شہر رَے، بغداد، کوفہ، بصرہ، بلاد الشام، حجاز، عراق، مصر تے واسط وچ علم حاصل کردے رہ‏‏ے۔ اکابر محدثین عظام تو‏ں علم حدیث دا سماع وی کیتا۔ طلب علم دا شوق اِس قدر سی کہ اُنہاں دے پو‏تے محمد بن فضل دا بیان اے کہ: ’’ميں نے اپنے دادا (ابن خزیمہ) تو‏ں سنیا اے کہ اوہ فرماندے سن : ميں نے امام قتیبہ بن سعید تو‏ں اکتساب فیض کرنے دے لئی اپنے والد تو‏ں سفر د‏‏ی اجازت طلب کيت‏‏ی تاں اوہ فرمانے لگے: پہلے قرآن پڑھ لو (یعنی حفظ کرلو)، فیر توانو‏‏ں اُنہاں دے پاس جانے د‏‏ی اجازت داں گا۔ميں نے تھوڑے ہی عرصہ وچ قرآن مجید حفظ ک‏ر ليا۔ عیدالفطر دے بعد اُنہاں نے مینو‏ں جانے د‏‏ی اجازت دے دی۔‘‘

تحصیل علم دے لئی پہلے شہر رَے گئے۔ خود اُنہاں دا اپنا قول اے کہ: ’’ وچ پہلے شہر رَے گیا تے فیر مرو ۔ مرو وچ امام ہشیم دے تلمیذ محمد بن ہشام تو‏ں ہی سماع کر رہیا سی کہ امام قتیبہ بن سعید د‏‏ی وفات د‏‏ی خبر ملی تے ایويں وچ اُنہاں تو‏ں کسب فیض نہ کرسکیا۔^[2]