Ziemniaczka

Ziemniaczka, tladianta^[4] (Thladiantha) – rodzaj roślin z rodziny dyniowatych. Obejmuje 22 gatunków^[5] występujących w południowo-wschodniej i wschodniej Azji, najbardziej zróżnicowanych w Chinach (19 gatunków z tego rodzaju to endemity Chin)^[6]. Zasiedlają lasy i zarośla. Pochodząca z północnych Chin i Korei ziemniaczka sercowata (Thladiantha dubia) jest mrozoodporna i rośnie zdziczała w różnych obszarach Europy^[7]. Jest także zadomowiona w Polsce (ma status kenofita)^[4][8].

Kwiat Thladiantha villosula

Kwiaty Thladiantha nudiflora

Ziemniaczka

Ziemniaczka sercowata
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	dyniowce
Rodzina	dyniowate
Rodzaj	ziemniaczka
Nazwa systematyczna
Thladiantha Bunge Enum. Pl. China Bor. 29. Mar 1833[3]
Typ nomenklatoryczny
T. dubia Bunge[3]

Morfologia

Pokrój

Byliny pnące za pomocą niepodzielonych lub rozwidlonych wąsów czepnych. Osiągają do 5 m długości. Łodyga zielna, gładka. Korzenie zwykle bulwiaste^[7][6].

Liście

Sercowate, jajowate, czasem wyraźnie ząbkowane, miękko owłosione i u niektórych gatunków srebrzysto plamiaste^[7].

Kwiaty

Rozdzielnopłciowe, przy czym rośliny są zwykle dwupienne. Kwiaty żeńskie rozwijają się pojedynczo, a męskie w skupieniach. Działki kielicha w liczbie 5 są wąskie i u nasady nieco zrosłe, kielich kubeczkowaty lub dzwonkowaty. Żółte płatki dzwonkowatej korony są zrośnięte w 5-ząbkową koronę. Pręcików jest 5, ale w kwiatach żeńskich rozwijają się tylko jako prątniczki. U niektórych gatunków 4 pręciki zrośnięte są w pary i jeden pozostaje wolny. Nitki pręcików są krótkie, a pylnik podługowaty lub jajowaty jest prosto wzniesiony. Zalążnia wykształcona jest szczątkowo. W kwiatach żeńskich rozwija się za to płodny słupek z jajowatą lub podługowatą zalążnią, na szczycie trójdzielny z trzema nerkowatymi znamionami^[7][6].

Owoce

Jajowato-podłużne, niewielkie, soczyste jagody na powierzchni płytko żłobione lub gładkie, zawierające liczne nasiona^[7][6].

Systematyka

Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzaj z rodziny dyniowatych z rzędu dyniowców, należących do kladu różowych w obrębie okrytonasiennych^[2]. W obrębie rodziny należy do plemienia Thladiantheae^[9].

Wykaz gatunków^[5]

• Thladiantha angustisepala W.J.de Wilde & Duyfjes
• Thladiantha capitata Cogn.
• Thladiantha cordifolia (Blume) Cogn.
• Thladiantha davidi Franch.
• Thladiantha dentata Cogn.
• Thladiantha dimorphantha Hand.-Mazz.
• Thladiantha dubia Bunge – ziemniaczka sercowata, tladianta zwodna^[8][4]
• Thladiantha grandisepala A.M.Lu & Zhi Y.Zhang
• Thladiantha henryi Hemsl.
• Thladiantha hookeri C.B.Clarke
• Thladiantha indochinensis Merr.
• Thladiantha lijiangensis A.M.Lu & Zhi Y.Zhang
• Thladiantha longifolia Cogn. ex Oliv.
• Thladiantha longisepala C.Y.Wu, A.M.Lu & Zhi Y.Zhang
• Thladiantha maculata Cogn. ex Oliv.
• Thladiantha medogensis A.M.Lu & J.Q.Li
• Thladiantha montana Cogn.
• Thladiantha nudiflora Hemsl.
• Thladiantha oliveri Cogn. ex Oliv.
• Thladiantha palmatipartita A.M.Lu & C.Jeffrey
• Thladiantha punctata Hayata
• Thladiantha pustulata (H.Lév.) C.Jeffrey ex A.M.Lu & Zhi Y.Zhang
• Thladiantha sessilifolia Hand.-Mazz.
• Thladiantha setispina A.M.Lu & Zhi Y.Zhang
• Thladiantha villosula Cogn.

Zastosowanie i uprawa

W Europie uprawiana jest ziemniaczka sercowata. Gatunek ten rośnie w strefach mrozoodporności 6–9^[10]. Wymaga gleb próchnicznych i świeżych oraz dobrze nasłonecznionych stanowisk. Rośliny rozmnażane są z nasion, przez odkłady i sadzonki^[11]. Owoce, młode pędy i bulwiaste korzenie są jadalne na surowo i po obróbce^[10].