Zespół szybu Elżbieta w Chorzowie

Zespół szybu Elżbieta w Chorzowie – murowane zabudowania zlikwidowanego szybu Elżbieta Kopalni Węgla Kamiennego Król z początku XX wieku w Chorzowie, wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego^[1].

Zespół szybu Elżbieta
w Chorzowie

nr rej. A/1249/81 z 7 sierpnia 1981[1]
Główne zabudowania od północnego zachodu (2018)
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miejscowość	Chorzów
Adres	ul. Siemianowicka 64
Typ budynku	nadszybie
Styl architektoniczny	neogotyk
Architekt	Hermann Tschentscher
Inwestor	Kopalnia Węgla Kamiennego Król
Ukończenie budowy	początek XX wieku
Pierwszy właściciel	Kopalnia Węgla Kamiennego Król
Położenie na mapie Chorzowa Zespół szybu Elżbieta w Chorzowie
Położenie na mapie Polski Zespół szybu Elżbieta w Chorzowie
Położenie na mapie województwa śląskiego Zespół szybu Elżbieta w Chorzowie
50°18′07,50″N 18°58′35,10″E

Historia

Budynek portierni (2018)

Pierwotna nazwa szybu to Heinrich, Thomas^[2][3] lub Meitzen^[4]  (od nazwiska dawnego dyrektora kopalni Król, Volkmara Meitzena^[5] ). Szyb Elisabeth (wariant nazwy: szyb Elżbiety^[6] ) był szybem wentylacyjnym^[7][8]  i materiałowym (drzewnym)^[5] . Miał on głębokość 189 metrów i średnicę 3,5 metra. Był w użytku do 1982 lub 1984 roku^[8] . Został zlikwidowany przez zasypanie^[4] .

Zespół budynków powstał na początku XX wieku na potrzeby kopalni węgla kamiennego König^[3], zależnie od źródeł - w 1908 roku^[8] , w latach 1911–1912^[1][5] , bądź w latach 1913-1914^[4] . Został zaprojektowany przez mistrza budowlanego Hermanna Tschentschera^[5] [4] . Wchodził w skład Pola Wschodniego (Ostfeld) Kopalni Węgla Kamiennego Król^[8] [4] . Pomiędzy szybem Prezydent kopalni Prezydent a szybem Elisabeth/Elżbieta jeździła kolejka wąskotorowa, zlikwidowana w latach 80. XX wieku^[5] . W 1994 roku wieża szybowa przeszła w ręce prywatne. Została ona zrewitalizowana i spełnia obecnie funkcje restauracyjne^[5]  jako Centrum Imprez Okolicznościowych „Szyb Elżbiety”^[9].

Architektura

Zabudowania zespołu szybu (2012)

Budynki przypominające zameczek^[5]  powstały w stylu neogotyku epoki romantyzmu^[8] , zostały wykonane z cegły i potynkowane (imitacja rustykalnego kamienia^[5] ), mury wieńczą attyki krenelażowe^[5] [4] . W skład zabytkowego zespołu wchodzą: wieża z budynkiem nadszybia, budynek sprężarek i maszyny wyciągowej, rozdzielnia, szatnia i portiernia^[1].

Bardzo zbliżonymi stylistycznie zabudowaniami było nadszybie szybu Wandy z 1911 roku, przy ulicy Katowickiej w Chorzowie, rozebrane z powodu szkód górniczych^[5] .