Zbrodnie podziemia antykomunistycznego w Polsce (1944–1953)

Zbrodnie podziemia antykomunistycznego w Polsce w latach 1944–1953 – zbrodnie oddziałów polskiego podziemia antykomunistycznego (żołnierzy wyklętych) w ostatnim okresie II wojny światowej oraz latach powojennych na terenie Polski (od 1952 Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej) i na terenach II Rzeczypospolitej przyłączonych w 1945 do ZSRR (Kresy Wschodnie).

Terytoria kontrolowane przez Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego we wrześniu 1944 roku

Czy oddziały antykomunistyczne dopuszczały się zbrodni na ludności cywilnej (niezwiązanej z organami władzy ustanowionej przez Armię Czerwoną, takimi jak funkcjonariusze UB, KBW, MO, ORMO) pozostaje sprawą dyskusji i istotnych kontrowersji wkraczających niekiedy w argumenty ideowe. Liczba ofiar pozostaje nieznana. Tadeusz Kosowski liczbę cywilnych ofiar podziemia antykomunistycznego szacuje na 5043 osoby^[1]. Ofiarami padali także przedstawiciele mniejszości narodowych: Białorusini, Ukraińcy oraz Żydzi. Odnośnie do przypadków śmiertelnych niektórzy historycy stosują termin zbrodni, lub pacyfikacji^[2], lub posługują się kwalifikację prawną zbrodni ludobójstwa^[3]. Inni natomiast takim ocenom stanowczo zaprzeczają.

Tło historyczne

Osobny artykuł: Działania zbrojne podziemia antykomunistycznego w Polsce.

Po przekroczeniu przez Armię Czerwoną w styczniu 1944 granic II Rzeczypospolitej, w odpowiedzi na aresztowania przez NKWD i Smiersz żołnierzy i urzędników Polskiego Państwa Podziemnego, ujawniających się w czasie Akcji „Burza”, miały miejsce zbrojne wystąpienia części polskiej ludności i oddziałów Armii Krajowej, skierowane przeciw sowieckim siłom okupacyjnym (Armii Czerwonej i formacjom NKWD), zaś od lipca 1944 również przeciw komunistycznej władzy, narzucanej przez ZSRR w postaci PKWN i organizowanej przez niego administracji na zachód od Linii Curzona^[4]. Na terenach na wschód od Linii Curzona, wcielonych do ZSRR w konsekwencji ustaleń konferencji w Teheranie wystąpienia te zostały dosyć szybko stłumione, jednak ostatecznie opór ten został zdławiony dopiero w 1953 roku (rozbicie resztek oddziału „Olecha” w 1953 roku)^[5]. Opór polskiego podziemia na ziemiach zajętych przez ZSRR szacuje się na blisko 3500 zabitych w walce i blisko 25 tysięcy aresztowanych i internowanych^[6].

Walki na terenach Polski na zachód od Linii Curzona trwały, coraz słabsze, przez kilkanaście lat. Lata 1944–1947 cechował silny opór dużej części społeczeństwa wobec wprowadzanego reżimu, wyrażający się w odrzucaniu przez nią wszelkich posunięć komunistycznej władzy^[7].

Niektóre zbrodnie podziemia antykomunistycznego

Romuald Rajs po aresztowaniu przez MBP 1948

• Zbrodnie w Sufczynie (11 kwietnia 1945) wg. IPN zbrodnia dokonana nie przez jednostki polskie, lecz przez UPA
• Zbrodnia w Wierzchowinach (6 czerwca 1945) - kwalifikacja jest przedmiotem sporu
• Mord w okolicy Krościenka (2 maja 1946^[8])

Zbrodnie oddziału dowodzonego przez Romualda Rajsa ps. „Bury”

• Zbrodnia w Zaleszanach (29 stycznia 1946)
• Mord w Puchałach Starych (31 stycznia 1946)
• Pacyfikacja wsi Zanie i Szpaki (1–2 lutego 1946)

Przypisy

1. Pilawski „Kto zapłaci za zbrodnie podziemia? [online], Przegląd, nr 9/2011 [dostęp 2019-03-01] (pol.).
2. Bielsk Podlaski: Radni oddali hołd ofiarom pacyfikacji sprzed 70 lat [online], Polskie Radio Białystok (25.01.2016) [dostęp 2019-03-01] (pol.).
3. Informacja o ustaleniach końcowych śledztwa S 28/02/Zi w sprawie pozbawienia życia 79 osób - mieszkańców powiatu Bielsk Podlaski w tym 30 osób tzw. furmanów w lesie koło Puchał Starych, dokonanych w okresie od dnia 29 stycznia 1946r. do dnia 2 lutego 1946 [online], ipn.gov.pl [dostęp 2019-03-01] (pol.).
4. Dziurok i in. 2011 ↓, s. 216.
5. Sławomir Poleszak, Rafał Wnuk: Zarys dziejów polskiego podziemia niepodległościowego 1944–1956. W: Atlas polskiego podziemia niepodległościowego 1944–1956. Wyd. 1. Warszawa – Lublin: IPN, 2007, s. XXII–XXXVIII. ISBN 978-83-60464-45-8.
6. Dziurok i in. 2011 ↓, s. 265.
7. Dziurok i in. 2011 ↓, s. 262.
8. Korkuć M. Horror podmalowany [online], „Tygodnik Powszechny”, 27 II 2008 [dostęp 2019-03-01] (pol.).

Bibliografia

• Adam Dziurok, Marek Gałęzowski, Łukasz Kamiński, Filip Musiał: Od niepodległości do niepodległości: historia Polski 1918-1989. Instytut Pamięci Narodowej, 2011. ISBN 83-7629-324-9.