Remove ads
Zarodnik, spora – termin stosowany w botanice, mykologii i mikrobiologii w odniesieniu do komórki powstałej podczas rozmnażania protistów, roślin (mszaki, paprotniki) i grzybów. Zarówno termin „zarodnik”, jak i „spora” są stare – pochodzą z czasów, gdy nie znano jeszcze dokładnie procesów rozmnażania tych grup organizmów, stąd też używane były (i nadal są) zarówno do określania komórek powstałych podczas rozmnażania bezpłciowego, jak i płciowego[1]. Zarodniki powstają z reguły w wyniku rozmnażania bezpłciowego – ich rozwój nie jest poprzedzony zapłodnieniem i odtwarzają one pod względem genetycznym taki sam organizm jak rodzicielski. U roślin i grzybów cechujących się przemianą pokoleń proces powstawania zarodników związany jest jednak z rozmnażaniem płciowym i przed ich utworzeniem następuje podział mejotyczny[2].
_E._Boehm_&_C.L._Schoch_723852.jpg)
Proces wytwarzania zarodników to zarodnikowanie (sporogeneza). Zarodniki są zazwyczaj wytwarzane w zarodniach, gdzie dojrzewają do momentu wysypu (ew. wylania) – zazwyczaj przez pęknięcie ich ścian. Następnie są zwykle rozprzestrzeniane w środowisku lądowym przez wiatr, bądź w środowisku wodnym przez wodę. Mogą też powstawać zewnętrznie (np. u niektórych grzybów konidia)[3].
Zarodniki dzielone są ze względu na:
- proces, w którym powstały:
- mejospory – powstają po podziale mejotycznym, są haploidalne i zróżnicowane genetycznie,
- mitospory – powstają po podziale mitotycznym i są tak samo wyposażone genetycznie jak organizm rodzicielski[1],
- miejsce, w którym są wytwarzane:
- endospory – wytwarzane w zarodni,
- egzospory – nie wytwarzane w zarodni, np. zarodniki konidialne u grzybów[1],
- obecność organelli ruchu:
- planospory, zoospory, pływki – z organellami ruchu,
- aplanospory – bez organelli ruchu[1],
- zróżnicowanie wielkości i wyposażenie genetyczne (u paproci i widłaków różnozarodnikowych):
- makrospora – zarodniki większe, z których rozwijają się rośliny z żeńskimi organami płciowymi,
- mikrospora – zarodniki mniejsze, z których rozwijają się rośliny z męskimi organami płciowymi[2],
- sposobu rozprzestrzeniania się:
- balistospory – zarodniki mechanicznie wyrzucane (np. przez podstawki u grzybów),
- statismospory – zarodniki uwalniane, ale nie wyrzucane[4].
- przeznaczenie:
- memnospory – służące rozprzestrzenianiu się i rozmnażaniu,
- xenospory (chlamydospory) – służące przetrwaniu okresu niekorzystnych warunków środowiskowych[5].
- budowę:
- homopolarne – symetrycznie zbudowane, których końce są identyczne
- heteropolarne – niesymetryczne, o różnie zbudowanych końcach[6].
- ilość przegród:
- pojedyncze, bez przegrody
- wieloprzegrodowe – u grzybów przegrody zazwyczaj są poprzeczne, czasami jednak występują również przegrody podłużne, wówczas takie zarodniki nazywa się zarodnikami murkowatymi[7].
Na zarodnikach grzybów wyróżnia się dwa charakterystyczne miejsca:
- wyrostek wnęki – miejsce, w którym przyczepiony był do sterygmy na końcu podstawki,
- pora rostkowa – miejsce bez ściany komórkowej, przez które kiełkuje strzępka rostkowa[7].
Budowa zarodników i ich rozmiary są ważną cechą diagnostyczną przy identyfikacji gatunków grzybów. Podaje się ich rozmiary w μm, np. 9,5–11,5 × 4,5–6,5 μm, Q = 1,7–2,2, Qav = 1.9. Liczba Q oznacza stosunek długości zarodników do ich szerokości, Qav to średnia wartość tej liczby[7].
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads