Zachłyśnięcie

Zachłyśnięcie lub aspiracja – (łac. aspiratio) - określa się w medycynie zjawisko wniknięcia materiału (zawartości) z przewodu pokarmowego do dróg oddechowych (krtań, tchawica, oskrzele) w czasie wdechu z powodu braku odruchu kaszlowego u chorego nieprzytomnego, czy z zaburzeniami świadomości. Czasami zdarza się to także podczas przełykania.

Wysokie ryzyko aspiracji występuje w okresie okołooperacyjnym. Zachłyśnięcie treścią żołądkową może być przyczyną ciężkiego zapalenia płuc. Szczególnym przypadkiem jest zadławienie, najczęściej spotykane wśród dzieci i niemowląt, w którym ciałem obcym jest jakiś stały przedmiot lub kęs pokarmu.

Historia

Pierwszą hipotezę o śmierci na skutek zachłyśnięcia własną wydzieliną w czasie operacji wysunął James Simpson w połowie XIX wieku^[1]. Szczegółowe przypadki aspiracji treści żołądkowej opisał w 1946 roku Curtis Mendelson^[1][2]. Dotyczyły one pacjentek poddanych znieczuleniu ogólnemu podczas porodu naturalnego^[1][2], jak również serii badań na zwierzętach i ich reakcji fizjologicznych na zachłyśnięcie różnymi substancjami^[1]. Zjawisko chemicznego zapalenia płuc zostało nazwane od nazwiska odkrywcy zespołem Mendelsona.

Przyczyny i ryzyka

Znaczne osłabienie lub brak odruchów obronnych w okolicy gardła i krtani na skutek znieczulenia do zabiegu operacyjnego^[3][4]. Innymi czynnikami ryzyka są:

• bardzo młody wiek^[1]
• bardzo podeszły wiek^[1]
• leczenie doraźne^[1]
• typ zabiegu^[1], zabiegi nagłe^[5]
• zbyt krótki czas między ostatnim posiłkiem a zabiegiem operacyjnym^[1]
• opóźnione opróżnianie się żołądka^[1]
• stan po urazie^[1]
• ciąża^[1][5]
• otyłość^[1][5]
• cukrzyca^[5]
• choroby przełyku^[1], choroba refluksowa przełyku^[4], przepuklina rozworu przełykowego^[5], dysfagia^[4]
• ucisk na żołądek podczas resuscytacji^[6]
• zaburzenia świadomości (np. sedacja lub znieczulenie, zatrucie alkoholowe, przedawkowanie leków, przedawkowanie narkotyków)^[4]
• upośledzenie odruchów obronnych (np. porażenie fałdów głosowych, intubacja dotchawicza)^[4]
• choroby neurologiczne (np. udar mózgu, stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona, otępienie)^[4]
• zmiany w górnym odcinku dróg oddechowych i przewodu pokarmowego (np. nowotwory, przebyty zabieg chirurgiczny, zaburzenia motoryki, przetoka tchawiczo-przełykowa)^[4]
• nawracające wymioty^[4]

W przypadku donoszonych lub przenoszonych noworodków istnieje ryzyko aspiracji smółki z powodu przedwczesnych odruchów oddechowych na skutek wewnątrzmacicznego niedotlenienia/kwasicy^[7].

Wśród dzieci częstymi wypadkami są zadławienia obcymi przedmiotami. Wśród niemowląt naturalnym odruchem jest wkładanie wszystkiego do ust^[8], więc zagrożenie stanowi dostęp do zabawek lub przedmiotów nieodpowiednich dla wieku dziecka^[9]. Najczęściej aspirowanymi przedmiotami u małych dzieci są: orzeszki ziemne, cukierki i małe zabawki lub ich części^[10]. U dzieci starszych winny jest temperament, gdyż chcą wszystko robić w tym samym czasie tj. jeść, bawić się i oddychać^[8].

Prewencja

• stosowanie znieczulenia regionalnego zamiast ogólnego^[11]
• przestrzeganie właściwego czasu głodówki przed operacją^[1]
• stosowanie leków zmniejszających kwaśność soków żołądkowych^[1][12][13]
• odkwaszanie i opróżnianie żołądka przed znieczuleniem ogólnym^[2]
• rękoczyn Sellicka^[14], ucisk na chrząstkę pierścieniowatą^[15]
• pozycja boczna ustalona (zmniejsza ryzyko aspiracji treści żołądkowej)^[3]
• opieka nad pacjentem do czasu odzyskania odruchów obronnych^[2]
• unikanie dostępu do zabawek lub przedmiotów nieodpowiednich dla wieku dziecka^[9]
• unikanie leków w tabletkach dla dzieci poniżej 3 roku życia^[9]
• odpowiednie przygotowywanie posiłków dla dzieci^[9]

Objawy

• gorączka^[16]
• tachykardia^[16][17]
• kaszel^[16][17]
• świst oddechowy^[16][17][7]
• sinica^[16][7]
• zapalenie płuc^[17]
• choroby płuc po operacji^[17]
• rzężenia osłuchowe^[16][7]

Choroby układu oddechowego związane z aspiracją

Choroby związane z drogami oddechowymi^[4]:

• dysfunkcja fałdów oddechowych
• niedrożność mechaniczna dróg oddechowych
• rozstrzenie oskrzeli
• skurcz oskrzeli prowadzący np. do zaostrzenia astmy
• rozlane zachłystowe zapalenie oskrzelików
• zespół zarostowego zapalenia oskrzelików

Choroby dotyczące miąższu płuc^[4]:

• zachłystowe chemiczne zapalenie płuc
• zachłystowe zapalenie płuc
• egzogenne tłuszczowe zapalenie płuc
• choroby śródmiąższowe płuc (zwł. idiopatyczne włóknienie płuc^[18])

Przypisy

1. Packer 2008 ↓, s. 287.
2. Aitkenhead, Smith i Rowbotham 2008 ↓, s. 678.
3. Smith, Pinnock i Lin 2012 ↓, s. 61.
4. Hu 2015 ↓, s. 33.
5. Berry i Knos 1999 ↓, s. 131.
6. Halinen i Saastamoinen 1998 ↓, s. 494.
7. Kühl 2001 ↓, s. 181.
8. Banco 2000 ↓, s. 57.
9. Banco 2000 ↓, s. 58.
10. T Nicolai, K Reiter : Notfalltherapie der akuten Fremdkörperaspiration beim Kind. Notfall & Rettungsmedizin, 2004, Vol. 7, s. 501-506 | https://scholar.google.de/scholar?q=Notfall+%26+Rettungsmedizin.+2004,+7,+S.+501–506.&hl=de&as_sdt=0&as_vis=1&oi=scholart, access date 2021-05-21, język niem.
11. Packer 2008 ↓, s. 288.
12. Aitkenhead, Smith i Rowbotham 2008 ↓, s. 679.
13. Berry i Knos ↓, s. 131.
14. Gwinnutt 1999 ↓, s. 54-55.
15. Packer 2008 ↓, s. 289.
16. Packer 2008 ↓, s. 290.
17. Robinson i Hall 2006 ↓, s. 143.
18. Hu 2015 ↓, s. 39.

Bibliografia

• Alan R.A.R. Aitkenhead Alan R.A.R., GrahamG. Smith GrahamG., David J.D.J. Rowbotham David J.D.J., Anestezjologia, wyd. II, t. 2, Wrocław: Urban & Partner, 2008, ISBN 978-83-7609-005-4.
• Leonard I.L.I. Banco Leonard I.L.I., Urazy i zatrucia, [w:] Paul H.P.H. Dworkin (red.), Pediatria, Wrocław: Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, 2000, ISBN 83-87944-75-0.
• Arnold J.A.J. Berry Arnold J.A.J., Gundy B.G.B. Knos Gundy B.G.B., Anestezjologia, Wrocław: Urban & Partner, 1999, ISBN 83-85842-89-6.
• Carl L.C.L. Gwinnutt Carl L.C.L., Anestezjologia kliniczna, Wrocław: Urban & Partner, 1999, ISBN 83-87944-10-6.
• MattiM. Halinen MattiM., PekkaP. Saastamoinen PekkaP., Resuscytacja krążeniowo-oddechowa, [w:] PerP. Rosenberg, JussiJ. Kanto, LauriL. Nuutinen (red.), Anestezjologia, Gdańsk: Novus Orbis, 1998, ISBN 83-85560-42-4.
• Peter GonneP.G. Kühl Peter GonneP.G., Neonatologia, [w:] StephanS. Illing, StephanieS. Spranger (red.), Pediatria, Wrocław: Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, 2001, ISBN 83-87944-76-9.
• MalcolmM. Packer MalcolmM., Zachłyśnięcie, [w:] JamesJ. Duke (red.), Sekrety anestezjologii, Wrocław: Elsevier Urban & Partner, 2008, ISBN 978-83-60290-58-3.
• NevilleN. Robinson NevilleN., GeorgeG. Hall GeorgeG., Anestezja praktyczna, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2006, ISBN 83-200-3328-4.
• TimT. Smith TimT., CollinC. Pinnock CollinC., TedT. Lin TedT., Podstawy Anestezjologii, Wydanie Trzecie, Warszawa: DB Publishing, 2012, ISBN 978-83-62526-05-5.
• XiaowenX. Hu XiaowenX. i inni, Choroby układu oddechowego związane z aspiracją, „Medycyna Praktyczna”, 295, wrzesień 2015, s. 32–43.

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Encyklopedie internetowe (Zadławienie):

• БРЭ: 1834739