Wybory parlamentarne w Liechtensteinie w 2005 roku

Wybory parlamentarne w Liechtensteinie w 2005 roku (niem. Fürstentum Liechtenstein Landtagswahlen 2005) – powszechne wybory do Landtagu, które odbyły się w dniach 11 i 13 marca 2005 roku na terenie Księstwa Liechtensteinu.

Wybory do Landtagu Księstwa Liechtensteinu w 2005 roku

Państwo	Liechtenstein
Rodzaj	wybory do Landtagu
Data przeprowadzenia	11 marca 2005 13 marca 2005
Podstawa prawna	Konstytucja Liechtensteinu
Ordynacja wyborcza	proporcjonalne
Głosowanie
Wyniki głosowania do Landtagu: FBP 48,7% VU 38,2% FL 13%
Frekwencja: 86,5%
poprzednie: 2001 następne: 2009
Strona internetowa

Ordynacja wyborcza

Landtag Księstwa Liechtensteinu składa się z dwudziestu pięciu deputowanych, którzy są wybierani przez Naród na czteroletnią kadencję są w wyborach tajnych, bezpośrednich, powszechnych, równych i proporcjonalnych z dwóch okręgów wyborczych – Oberlandu i Unterlandu^[1]. Czynne prawo wyborcze w Liechtensteinie posiadają obywatele zamieszkujący na stałe w Księstwie, którzy ukończyli 18. rok życia, a ich prawa nie są zawieszone, gdzie cenzus wiekowy dla kandydatów do Landtagu to 20 lat^[2].

Każdy wyborca może oddać swój głos na taką liczbę kandydatów z różnych komitetów wyborczych ile wynosi całkowita liczba mandatów możliwych do zdobycia w danym okręgu wyborczym, czyli piętnaście w Oberlandzie i dziesięć w Unterlandzie^[1][2].

Miejsce w parlamencie przysługuję tylko komitetom, które przekroczyły próg wyborczy, wynoszący 8%^[3]. Mandaty są przyznawane dwuetapowo. W pierwszym etapie przyznaje się tzw. mandaty podstawowe przy pomocy metody Hagenbacha-Bischoffa, a brakujące mandaty rozdysponowuje się jako tzw. mandaty uzupełniające przy pomocy metody d’Hondta^[2][4].

Kontekst polityczny

W 2003 roku zakończył się trwający ponad dziesięć lat kryzys polityczny, który rozpoczął się od sporu kompetencyjnego między monarchą a parlamentem. Rozpoczęła się debata nad nowelizacją Konstytucji i wprowadzeniem reform, podczas której Jan Adam II postulował znaczne poszerzenie władzy monarszej, kosztem kompetencji Landtagu i Rządu. 14 marca 2003 roku przeprowadzono referendum, w którym mieszkańcy głosowali nad zmianami proponowanymi przez Jana Adama II, który zagroził, że w przypadku przegranej w głosowaniu wyprowadzi się z Liechtensteinu do Wiednia. Ostatecznie reformy zostały przyjęte, a „za” głosowało 64,3% obywateli. Jednocześnie w tym samym referendum obywatele mogli głosować za zmianami ograniczającymi kompetencje władcy, jednak ograniczenie poparło zaledwie 16,6% obywateli. Zmiany znacznie poszerzały kompetencje głowy państwa dając mu prawo do wetowania każdego nowowprowadzonego prawa, a także możliwość wyboru sędziów^[5][6].

Ustępujący gabinet był rządem większościowym, który powstał po wyborach w 2001 r. wygranych przez Postępową Partię Obywatelską^[7]. Przed wyborami ogłoszono, że w przypadku wygranej FBP na stanowisku premiera ponownie zasiądzie Otmar Hasler.

Listy wyborcze

Do wyborów przystąpiły trzy komitety wyborcze odpowiadające trzem partiom: Postępowej Partii Obywatelskiej (FBP), Unii Patriotycznej (VU) i Wolnej Liście (FL). Na listach dwóch pierwszych partii znalazła się maksymalna możliwa liczba kandydatów, a zatem dwudziestu pięciu. Na liście FL znalazło się natomiast dziesięć nazwisk, w tym siedem w Oberlandzie i trzy w Unterlandzie. Zatem łącznie w wyborach startowało sześćdziesięciu kandydatów, a wśród nich znalazło się dziewiętnaście kobiet, a zatem kobiety stanowiły 31,7% kandydatów^[8].

Lista wyborcza			Lider	Kandydaci[8]			Wynik w poprzednich wyborach w 2001 r.[9]
				Oberland	Unterland	Razem
		Postępowa Partia Obywatelska niem. Fortschrittliche Bürgerpartei	Otmar Hasler	15	10	25	49,9%
		Unia Patriotyczna niem. Vaterländische Union	Klaus Tschütscher	15	10	25	41,3%
		Wolna Lista niem. Freie Liste	Pepo Frick	7	3	10	8,8%

Wyniki

Wybory zwyciężyła Postępowa Partia Obywatelska, zdobywając 94 545 głosów (48,7%), co przełożyło się na dwanaście mandatów, w związku z czym FBP nie zdobyła bezwzględnej większości w dwudziestopięcioosobowym parlamencie. Drugą siłą w parlamencie stała się Unia Patriotyczna z dziesięcioma mandatami, zdobytymi dzięki 74 162 głosom (38,2%). W związku z tym po zaprzysiężeniu nowej kadencji Landtagu, podpisano nową umowę koalicyjną między partiami i powstał nowy rząd koalicyjny z Otmarem Haslerem na czele. Wolna Lista przekroczyła próg wyborczy, uzyskując 16 184 głosy (13,0%) i stając się trzecią siłą w parlamencie z trzema mandatami. Poparcie dla dwóch największych partii zmalało względem poprzednich wyborów – dla FBP o 1,2 punktu procentowego, a dla VU zmalało o 3,1 p.p., natomiast o 4,3 p.p. wzrosło poparcie dla FL^[10][7].

Partia		Wyniki			Mandaty
		Głosy	%	Zmiana	Liczba	Zmiana
FBP	Postępowa Partia Obywatelska	92 204	48,7%	1,2%	12	1
VU	Unia Patriotyczna	76 402	38,2%	3,1%	10	1
FL	Wolna Lista	16 184	13,0%	4,3%	3	2

Wyniki według okręgów i gmin

W obu okręgach wyborczych zwyciężyła Postępowa Partia Obywatelska, przy czym większy odsetek głosów uzyskała w Unterlandzie – 54,3%, przy poparciu dla VU wynoszący 36,2%, a mniejszy w Oberlandzie – 46,7%, przy poparciu dla VU wynoszącym 39,0%^[10].

W dziesięciu z jedenastu gmin większość głosów zdobyła FBP, a jedyną gminą, w której najwyższe poparcie miała VU była gmina Balzers. Najwyższe poparcie dla FBP odnotowano w gminie Schellenberg – 59,9%, a najniższe w gminie Balzers – 40,9%. Natomiast najwyższe poparcie dla VU odnotowano w gminie Triesenberg – 45,0%, a najniższe w gminie Planken – 24,3%. Głosy na Wolną Listę stanowiły największy odsetek w gminie Planken – 19,0%, a najmniejszy w gminie Ruggell – 7,3%^[10].

Oberland

Partia	Balzers			Planken			Schaan			Triesen			Triesenberg			Vaduz			Oberland
	G	%	Z	G	%	Z	G	%	Z	G	%	Z	G	%	Z	G	%	Z	G	%	Z	M	ZM
FBP	12 213	40,9%	2,4%	1625	56,7%	5,3%	16 713	48,7%	2,3%	11 942	46,6%	1,0%	9269	45,8%	4,2%	14 627	50,2%	3,3%	66 389	46,7%	1,4%	7	0
VU	13 401	44,9%	2,0%	695	24,3%	5,6%	11 856	34,5%	3,3%	10 051	39,2%	3,2%	9103	45,0%	6,8%	10 266	35,2%	2,3%	55 372	39,0%	3,3%	6	1
FL	4251	14,2%	4,4%	545	19,0%	10,9%	5781	16,8%	5,6%	3657	14,3%	4,2%	1848	9,1%	2,6%	4237	14,5%	5,6%	20 319	14,3%	4,7%	2	1

Unterland

Partia	Eschen			Gamprin			Mauren			Ruggell			Schellenberg			Unterland
	G	%	Z	G	%	Z	G	%	Z	G	%	Z	G	%	Z	G	%	Z	M	ZM
FBP	8167	48,5%	0,0%	3809	58,8%	3,9%	8399	57,5%	5,0%	4986	53,6%	1,0%	2795	59,9%	2,6%	28 156	54,3%	0,6%	5	1
VU	7195	42,7%	2,7%	2182	33,7%	7,2%	4395	30,1%	0,6%	3644	39,1%	2,7%	1374	29,4%	6,2%	18 790	36,2%	2,5%	4	0
FL	1478	8,8%	2,7%	489	7,5%	3,3%	1806	12,4%	4,5%	680	7,3%	1,7%	501	10,7%	3,6%	4954	9,5%	3,1%	1	1

Frekwencja

Udział w wyborach jest dla obywateli Liechtensteinu z czynnymi prawami wyborczymi jest obowiązkowy^[2]. W głosowaniu udział wzięło 14 178 osób spośród 16 350 uprawnionych, a zatem frekwencja wyniosła 86,5% i była niższa o 0,2 punktu procentowego niż w poprzednich wyborach w 2001 r.^[11]

Wyższą frekwencję odnotowano w Unterlandzie – 89,5%, podczas gdy w Oberlandzie swój głos oddało 84,9% obywateli^[11].

Najwyższą frekwencją cechowała się gmina Schellenberg, w której zagłosowało 93,9% uprawnionych, zaś najniższą gmina Triesen, gdzie zagłosowało 81,7%^[11].

Po zmianach w ordynacji wyborczej w 2004 r. wprowadzono powszechne głosowanie korespondencyjne w wyborach do Landtagu. Od wyborów w 2005 r. wszyscy obywatele Liechtensteinu mogą zagłosować osobiście przy urnie lub korespondencyjnie za pośrednictwem poczty^[12]. W 2005 r. z opcji głosowania korespondencyjnego skorzystało 7379 obywateli, czyli 49,0% uprawnionych^[11].

Skład Landtagu

Podział mandatów do Landtagu po wyborach w 2005 r.

     Postępowa Partia Obywatelska – 12 mandatów

     Unia Patriotyczna – 10 mandatów

     Wolna Lista – 3 mandaty

W nowej kadencji Landtagu znaleźli się przedstawiciele trzech ugrupowań: dwunastu deputowanych z FBP, dziesięciu z VU i trzech z FL. Wśród posłów znalazło się sześć kobiet, a zatem stanowiły one 24% deputowanych. Największa liczba posłów – sześciu, mieszkała w gminie Schaan, czterech w Mauren, trzech w Triesen, po dwóch w gminach Balzers, Eschen, Ruggell i Vaduz oraz po jednym w pozostałych gminach. Najstarszym posłem był Klaus Wanger z FBP – 64 lata, zaś najmłodszym Wendelin Lampert z FBP – 34 lata. Średnia wieku wynosiła 48,3 lat, jednak jeden kandydat (Harry Quaderer z VU) nie podał swojego wieku^[13].

Deputowany	Partia	Okręg wyborczy	Gmina	Liczba głosów	Wiek
Beck Alois	FBP	Oberland	Schaan	4423	42 lata
Büchel Markus	FBP	Unterland	Ruggell	2725	52 lata
Biedermann Josy	FBP	Oberland	Planken	3948	63 lata
Frommelt Doris	FBP	Oberland	Schaan	3957	58 lat
Heeb Franz J.	FBP	Unterland	Gamprin	2618	56 lat
Kaiser Johannes	FBP	Unterland	Mauren	2697	46 lat
Kindle Elmar	FBP	Oberland	Triesen	4247	37 lat
Lampert Peter	FBP	Oberland	Vaduz	4345	53 lata
Lampert Rudolf	FBP	Unterland	Mauren	2616	48 lat
Lampert Wendelin	FBP	Oberland	Triesenberg	4307	34 lata
Wanger Klaus	FBP	Oberland	Schaan	4119	64 lata
Wohlwend Renate	FBP	Unterland	Schellenberg	2700	53 lata
Amman-Marxer Marlies	VU	Unterland	Eschen	1815	52 lata
Beck Doris	VU	Unterland	Ruggell	1831	43 lata
Beck Jürgen	VU	Oberland	Vaduz	3518	43 lata
Brunhart Arthur	VU	Oberland	Balzers	3661	53 lata
Klein Ivo	VU	Unterland	Mauren	1854	43 lata
Kranz Günther	VU	Unterland	Eschen	1847	47 lat
Negele Gebhard	VU	Oberland	Triesen	3637	51 lat
Quaderer Harry	VU	Oberland	Schaan	3453	–[a]
Quaderer Hugo	VU	Oberland	Schaan	3796	39 lat
Vogt Heinz	VU	Oberland	Triesen	3612	36 lat
Matt Andrea	FL	Unterland	Mauren	813	43 lata
Frick Pepo	FL	Oberland	Schaan	1890	52 lata
Vogt Paul	FL	Oberland	Balzers	1814	52 lata

Zobacz też

• Landtag
• Ustrój polityczny Liechtensteinu
• Historia Liechtensteinu

Uwagi

1. Kandydat nie podał wieku.

Przypisy

1. Art. 46 ust. 1 Konstytucji Liechtensteinu.
2. KrzysztofK. Koźbiał KrzysztofK., System polityczny Księstwa Liechtensteinu, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2013, s. 104–105, ISBN 978-83-233-3523-8 [dostęp 2022-12-29].
3. Art. 46 ust. 3 Konstytucji Liechtensteinu.
4. MarcinM. Łukaszewski MarcinM., Ewolucja prawa wyborczego Liechtensteinu, „Studia Politica Germanica”, Warszawa 2017, ISSN 2299-372X. Brak numerów stron w czasopiśmie
5. IFES Election Guide | Elections: Liechtenstein Referendum Mar 14-16 2003 [online], www.electionguide.org [dostęp 2022-07-16].
6. Staatskrise (28.10.1992) – Historisches Lexikon [online], historisches-lexikon.li [dostęp 2022-12-29] (niem.).
7. Koalition – Historisches Lexikon [online], historisches-lexikon.li [dostęp 2022-12-29] (niem.).
8. Landtagswahlen 2005 – Kandidaten [online], www.landtagswahlen.li [dostęp 2023-01-02].
9. Landtagswahlen 2001 – Ergebnisse [online], www.landtagswahlen.li [dostęp 2022-12-29].
10. Landtagswahlen 2005 – Ergebnisse [online], www.landtagswahlen.li [dostęp 2022-12-29].
11. Landtagswahlen 2005 – Stimmbeteiligung [online], www.landtagswahlen.li [dostęp 2023-01-02].
12. LLV [online], www.llv.li [dostęp 2023-01-02].
13. Landtagswahlen 2005 – Gewählter Landtag [online], www.landtagswahlen.li [dostęp 2022-12-30].