Wodobrzusze

Wodobrzusze, puchlina brzuszna (łac. ascites) – stan, w którym dochodzi do nadmiernego nagromadzenia płynu w jamie otrzewnej niezależnie od przyczyny czy cech płynu, nazywanego również płynem puchlinowym. Wodobrzusze jest objawem, a nie osobną jednostką chorobową.

Wodobrzusze

Ascites
Wodobrzusze u pacjenta z marskością wątroby, widoczny objaw głowy meduzy
Klasyfikacje
ICD-10	R18

Objawy niewydolności krążenia (niewydolność prawokomorowa serca) – wśród nich wodobrzusze

Gromadzenie się płynu poza naczyniami krwionośnymi prowadzi do obniżenia przepływu krwi przez nerki, co skutkuje zatrzymywaniem sodu i wody przez te narządy. Ten proces jest odpowiedzialny za narastający stan gromadzenia płynu poza naczyniami krwionośnymi^[1].

Etiologia

Prawidłowo w jamie otrzewnej znajduje się pewna ilość płynu, zwykle około 150 ml.

Do powstania wodobrzusza dochodzi w efekcie:

• nadciśnienia wrotnego – główną przyczyną nadciśnienia wrotnego jest marskość wątroby
• hipoalbuminemia
• nadprodukcja płynu – w tym w przebiegu nowotworów
• mechaniczne utrudnienie odpływu chłonki (niedrożność małych naczyń chłonnych lub przewodu piersiowego)^[2].

Przyczyny wodobrzusza^[2]:

• marskość wątroby (80%)
• nowotwory (10%)
• niewydolność serca (3%)
• gruźlica (2%)
• dializoterapia (1%)
• choroby trzustki (1%)
• rzadkie przyczyny
  • uszkodzenie przewodu limfatycznego
  • uszkodzenie moczowodu
  • zapalenie otrzewnej wywołane przez chlamydie
  • zespół nerczycowy
  • enteropatia z utratą białka
  • zakrzepica żyły wrotnej, zespół Budda-Chiariego
  • zespół Meigsa
  • toczeń rumieniowaty układowy
  • niedoczynność tarczycy
  • filariozy

Objawy

W obrazie klinicznym kluczowe znaczenie mają objawy chorób wywołujących wodobrzusze. W badaniu fizykalnym poza zauważalnym powiększeniem brzucha obserwuje się także objaw chełbotania. Najprostszym badaniem dodatkowym wykazującym wodobrzusze jest badanie USG^[2].

Wodobrzuszu zwykle nie towarzyszą bóle brzucha. Jeżeli się pojawiają, zwłaszcza jeśli towarzyszy im gorączka, może dojść do stanu, znanego jako spontaniczne bakteryjne zapalenie otrzewnej, co wiąże się z ryzykiem zwiększonej śmiertelności.

Podział wodobrzusza

Ze względu na objętość płynu puchlinowego wyróżnia się trójstopniowy podział^[3]:

Stopień 1 (łagodne)

Rozpoznawane wyłącznie w USG.

Stopień 2 (umiarkowane)

Możliwe do rozpoznawania w badaniu przedmiotowym, zwykle gdy objętość przekroczy 500 ml. Brzuch jest rozlany i uwypuklony po bokach. Wyczuwalny jest objaw chełbotania płynu, którego obecność płynu daje się ustalić także w badaniu opukowym brzucha.

Stopień 3 (zaawansowane)

Brzuch jest znacznie napięty, obecne wygładzenie pępka lub przepuklina pępkowa. Skóra powłok jest lśniąca, cienka z prześwitującymi żyłami rozchodzącymi się od pępka. Często obecna jest sylwetka z cienkimi kończynami i mocno uwypuklonym brzuchem.

Leczenie

Leczenie jest ukierunkowane na chorobę zasadniczą. W leczeniu stosuje się lecznicze nakłucie jamy otrzewnej. Wskazaniem do zabiegu jest występowanie wodobrzusza stopnia 3, które jest oporne na leczenie diuretykami^[4].

W wybranych przypadkach stosowane jest także leczenie operacyjne, na przykład przezszyjne wewnątrzwątrobowe zespolenie wrotno-układowe lub zespolenie otrzewnowo-żylne.