Woda butelkowana

Woda butelkowana – woda pitna, dystrybuowana w butelkach, zazwyczaj plastikowych lub szklanych^[1].

Wody butelkowane

Woda butelkowana a woda mineralna

Potocznie jako synonimu wody butelkowanej używa się określenia woda mineralna, co jest błędne, gdyż nie każda woda butelkowana jest wodą mineralną. Brak rozróżnienia przyjął się w XIX-wiecznej Francji, gdy rozpoczęto przemysłowo butelkować wody wydobywane spod ziemi. Nazwa mineralna pochodzi od łacińskiego słowa minare (pol. kopać) i pierwotnie oznaczała każdą wodą pozyskaną z pokładów podziemnych. Traktowanie tych nazw jako synonimów utrwaliła kampania reklamowana marki Perrier z 1870, po rozpoczęciu jej butelkowania i dystrybucji na dużą skalę^[2][3].

Rozróżnienie nastąpiło na Międzynarodowym Kongresie Balneologicznym w niemieckim Bad Nauheim w 1911, gdzie nazwę woda mineralna zastrzeżono dla wód o mineralizacji ponad 1000 mg/l. Naukowa definicja nazwy przyjęła się w Europie Środkowej. W 1954 I Ogólnopolski Zjazd Balneologiczny w Inowrocławiu oficjalnie przyjął stosowany do dziś naukowy podział i nazewnictwo wód, który był używany w stosunku do wód butelkowanych również w prawodawstwie do 1990^[2].

W latach 1990–2011 ukazało się 10 aktów prawnych różnej rangi, wśród których część inaczej klasyfikowało wody butelkowane. Obecnie są one klasyfikowane na podstawie rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 31 marca 2011, które weszło w życie 7 maja 2011^[4] i dostosowało polskie prawo do dyrektywy Parlamentu Europejskiego nr 2009/54/WE w sprawie wydobywania i wprowadzania do obrotu naturalnych wód mineralnych. Przepisy te znacznie odbiegają od stosowanej definicji naukowej i bliższe są nomenklaturze używanej w XIX-wiecznej Francji. Inne definicje podziału wód butelkowanych stosowane przez środowisko naukowe i akty prawne powodują zamieszanie wśród konsumentów^[2].

Woda butelkowana a woda wodociągowa

W przestrzeni społecznej istnieją pseudonaukowe teorie dotyczące relacji wód butelkowanych do wód wodociągowych. Często polegają one na braku rozróżnienia wód na podstawie ich mineralizacji. Z jednej strony marki sprzedające wody butelkowane podkreślają ich zalety prozdrowotne nad wodami wodociągowymi, z drugiej w kampaniach marketingowych przedsiębiorstw wodociągowych oraz w mediach pojawiają się artykuły, których treść wskazuje na brak różnic pomiędzy wodą z butelki a wodą z kranu, czy nawet wskazującą tą drugą jako lepszą. W rzeczywistości ze względu na duże różnice pomiędzy poszczególnymi markami wód butelkowanych, nieuprawnione jest ich generalizowanie^[2][5][6].

Butelkowane wody niskozmineralizowane (często występujące w obrocie handlowym pod nazwą wody źródlane) odpowiadają wodzie wodociągowej, która zazwyczaj jest wodą niskozmineralizowaną, z rzadka osiągając dolne granice mineralizacji akratopeg. Wody te służą do przygotowywania posiłków i napojów oraz nawadniania organizmu, nie mając znaczenia zdrowotnego. Natomiast butelkowane wody średnio- i wysokozmineralizowane zawierają więcej składników mineralnych niż wody wodociągowe i prócz nawadniania organizmu mogą być wykorzystywane do uzupełnienia diety o występujące w nich w większych ilościach składniki mineralne^[2][5][7].

Historia butelkowania wód w Polsce

Pierwsza rozlewnia wód na ziemiach polskich powstała w 1806 w Krynicy, tam też w 1856 po raz pierwszy na ziemiach polskich nasycono wodę butelkowaną dwutlenkiem węgla. W XIX w. powstały rozlewnie również w innych karpackich uzdrowiskach. Pierwsza rozlewnia wód na ziemiach polskich, zlokalizowana poza Karpatami, powstała w 1902 w Ciechocinku^[8].

W II Rzeczypospolitej istniało 9 rozlewni wód. Butelkowały one wodę pochodzącą z uzdrowisk, z wyjątkiem rozlewni akratopegi Ostromecko. Liczba rozlewni wzrosła po II wojnie światowej, gdy w granicach Polski znalazły się uzdrowiska sudeckie. Na przełomie lat 80. i 90. XX w. w Polsce działało 17 rozlewni uzdrowiskowych^[8].

Przemiany gospodarcze po upadku komunizmu spowodowały wzrost liczby zakładów produkujących wodę butelkowaną, które powstawały także poza miejscowościami uzdrowiskowymi. Jednocześnie upadło 10 z 17 rozlewni uzdrowiskowych, działających przed przemianami. Od lat 90. XX w. popularność zdobyły butelki plastykowe, ograniczając wykorzystanie dotychczas powszechnie stosowanych butelek szklanych^[8].

Wybrane marki wód butelkowanych

dla porównania przedstawiono mineralizacje przykładowych wód wodociągowych

Nazwa	Rodzaj wody[a][2][9][10]	Mineralizacja [mg/l]	Kraj pochodzenia
Franciszek	woda mineralna	14 814[11]	Polska
Henryk	woda mineralna	5226[11]	Polska
Bordżomi	woda mineralna	5000–7500[12]	Gruzja
Likani	woda mineralna	4500–6500[12]	Gruzja
Vichy Catalan[b][13]	woda mineralna	3864[12]	Hiszpania
Asz-Tau	woda mineralna	3700–7200[12]	Rosja
Nabeghlavi	woda mineralna	3500–5900[12]	Gruzja
Radenska	woda mineralna	3391[14]	Słowenia
Vichy Célestins	woda mineralna	3325[15]	Francja
Sairme	woda mineralna	3000–5000[12]	Gruzja
Darida	woda mineralna	2800–4100[12][16]	Białoruś
Kryniczanka	woda mineralna	2460[12]	Polska
Staropolanka 2000	woda mineralna	2199[17]	Polska
Józef	woda mineralna	2157[11]	Polska
Värska Originaal	woda mineralna	2000–2400[12]	Estonia
Wysowianka	woda mineralna	1973[11]	Polska
Muszynianka	woda mineralna	1954[18]	Polska
Cechini Muszyna	woda mineralna	1800[12]	Polska
Piwniczanka	woda mineralna	1756[12]	Polska
Parádi	woda mineralna	1700[12]	Węgry
Värska Mineraal	woda mineralna	1645–1912[12]	Estonia
Buskowianka	woda mineralna	1639[19]	Polska
Kobi	woda mineralna	1400–2400[12]	Gruzja
MultiVita	woda mineralna	1255[12]	Polska
Rosbacher	woda mineralna	1235[12]	Niemcy
S.Pellegrino	akratopega	940[20]	Włochy
Lete	akratopega	870[12]	Włochy
Staropolanka	akratopega	756[17]	Polska
Selenka Wieniec-Zdrój	akratopega	750[12]	Polska
Cisowianka	akratopega	742[21]	Polska
Uliveto	akratopega	729[12]	Włochy
Vöslauer	akratopega	709–711[22]	Austria
Maryla	akratopega woda mineralna	700–1100[12]	Białoruś
Nałęczowianka	akratopega	650[3]	Polska
Egeria	akratopega	646[12]	Włochy
Perrier	akratopega	636[12]	Francja
Ostromecko	akratopega	630[12]	Polska
woda wodociągowa w Gdańsku[c]	akratopega woda słodka	279–607[5]	Polska
woda wodociągowa w Toruniu[c]	akratopega woda słodka	400–600[23]	Polska
Kinga Pienińska	akratopega	537[12]	Polska
Acqua di Nepi	akratopega	526[12]	Włochy
Jurajska	akratopega	515[24]	Polska
woda wodociągowa w Policach[c]	akratopega woda słodka	223–506[25]	Polska
Jana	woda słodka	494[12]	Słowacja
San Benedetto	woda słodka	489[12]	Włochy
En Gedi	woda słodka	488[26]	Izrael
Aguas de Teror	woda słodka	462[12]	Hiszpania
Ślężanka	woda słodka	450[27]	Polska
Arkina	woda słodka	444[28]	Szwajcaria
Jaworowy Zdrój	woda słodka	439,03[29]	Polska
Mangaļi	akratopega woda słodka	430–850[12]	Łotwa
Kropla Beskidu	woda słodka	383[12]	Polska
Evian	woda słodka	357[30]	Francja
La Vie	woda słodka	310–390[12]	Wietnam
Staropolanka Zdrój	woda słodka	306[17]	Polska
Truskawiecka	akratopega woda słodka	250–900[31]	Ukraina
Dar Natury	woda słodka	240[32]	Polska
Żywiec Zdrój	woda słodka	213-408[33][34]	Polska
Bakuriani	woda słodka	200–250[35]	Gruzja
Oravská	woda słodka	190[12]	Słowacja
Morszyńska	woda słodka	100–400[36]	Ukraina
Alkalive	woda słodka	100–120[12]	Katar
Poland Spring	woda słodka	41[37]	Stany Zjednoczone

Uwagi

1. Według klasyfikacji naukowej (hydrogeologicznej). W niektórych państwach (np. Unii Europejskiej) obowiązują akty prawne stosujące klasyfikację nie opartą na podziale naukowym.
2. W części Europy, w tym w Polsce, sprzedawana także pod nazwą VCH Barcelona.
3. Dla porównania.