Wiwianit

Wiwianit (Vivianit) – szeroko rozpowszechniony minerał z gromady fosforanów. Nazwa została mu nadana w 1817 r. przez Abrahama Gottloba Wernera na cześć pochodzącego z Kornwalii polityka i przemysłowca walijskiego, Johna Henry'ego Viviana(inne języki) (1785–1855)^[1].

Wiwianit

wiwianit z Dakoty (USA)
Właściwości chemiczne i fizyczne
Skład chemiczny	uwodniony fosforan żelaza(II): Fe 3(PO 4) 2·8H 2O[1]
Twardość w skali Mohsa	1,5−2[1]
Przełam	nierówny włóknisty
Łupliwość	dobra
Układ krystalograficzny	jednoskośny[1]
Gęstość minerału	2,7 g/cm³[1]
Właściwości optyczne
Barwa	biała lub bezbarwna; szybko utlenia się na niebiesko (błękit indygo), granatowo, zielono, czarno (kerczenit)
Rysa	biała, jasnoniebieska, brązowawa
Połysk	szklisty, perłowy, w skupieniach proszkowych – matowy

Właściwości

Zazwyczaj tworzy kryształy (wrosłe i narosłe) o pokroju tabliczkowym, słupkowym, pręcikowym, igiełkowym. Czasami tworzy kryształy izometryczne. Występuje w skupieniach naciekowych, ziarnistych, gwiaździstych, włóknistych, kulistych. Tworzy konkrecje, impregnacje w kościach i zębach skamielin (odontolit), naskorupienia. Jest strugalny, giętki, przezroczysty. Łatwo rozpuszcza się w kwasie solnym i azotowym. Barwi płomień na kolor niebieskozielony. Jest bardzo czuły na wpływy atmosferyczne; ulega rozpadowi, zmienia barwę. Należy trzymać go w szczelnych pojemnikach i chronić przed światłem.

Występowanie

Tworzy się w pobliżu powierzchni Ziemi jako minerał wtórny wielu rud. Powstaje w pegmatytach w wyniku przeobrażenia pierwotnych fosforanów. Występuje w osadach ilastych i innych sedymentacyjnych – składnik jeziornych rud żelaza. Jest rozpowszechniony w torfach, rudach darniowych, żelaziakach brunatnych (limonitach).

Miejsca występowania: St Agnes w Kornwalii (lokalizacja typu)^[1]; ponadto: Boliwia – piękne przezroczyste kryształy (najwyższej jakości surowiec gemmologiczny), Kamerun – olbrzymie kryształy ok. 130 cm znaleziono w iłach (tworzy tu skupienia w kształcie gwiazdy), Japonia, Australia, USA, Niemcy.

W Polsce stanowi pospolity składnik torfów i rud darniowych na Pomorzu Zachodnim, Lubelszczyźnie, w okolicach Kielc. Występuje w okolicach Świdnicy, Wałbrzycha i Lubania (kryształy 1,5 cm) na Dolnym Śląsku, w okolicach Siedlec.

Zastosowanie

• ze względu na swą niebieską barwę był wykorzystywany do rzemieślniczego wyrabiania farb, używanych do malowania domów.
• niebieski barwnik farb zbliżony do błękitu pruskiego
• poszukiwany przez kolekcjonerów
• piękne kryształy, po oszlifowaniu, wykorzystywane są w jubilerstwie

Przypisy

1. Vivianite, [w:] Mindat.org [online], Hudson Institute of Mineralogy [dostęp 2023-11-16] (ang.).

Bibliografia

• J. Parafiniuk – Minerały systematyczny katalog 2004 – TG”Spirifer” W-wa 2005
• A. Bolewski, A. Manecki – Mineralogia szczegółowa – Wyd. PAE W-wa 1993
• A. Bolewski – Mineralogia szczegółowa – Wyd. Geologiczne W-wa 1965
• W. Schumann – Minerały świata – O. Wyd. ”Alma – Press” 2003
• Leksykon Przyrodniczy – Minerały i kamienie szlachetne –„Horyzont” 2002r

Encyklopedie internetowe (gatunek mineralny):

• Britannica: science/vivianite
• БРЭ: 1912236
• ЕСУ: 34353
• NE.se: vivianit
• SNL: vivianitt

Identyfikatory zewnętrzne:

• identyfikator minerału w Mindat: 4194