Wikipedysta:Tinco7/Rosyjski taniec ludowy

Rosyjski taniec ludowy – rosyjska narodowa sztuka taneczna, wstępująca zarówno w amatorskich, jak i scenicznych przejawach. Taniec mężczyzn charakteryzuje się dziarskością, jowialnością i humorem, żeński natomiast – płynnością i majestatycznością ruchów i lekka kokieterią. Rosyjskie tance stanowią nieodłączną część rosyjskiej kultury narodowej. Słynny badacz folkloru narodów Rosji Jakub Sztelin z XVIII w. pisał: W całym kraju wśród prostego ludu istnieje zwyczaj śpiewania na polach oraz tańczenia w rytm pieśni dziewcząt i kobiet. …Nigdzie indziej w Europie nie spotka się tańca równie wdzięcznego, który mógłby konkurować z tańcem rosyjskim w wykonaniu urodziwej dziewczynki lub młodej kobiety. 

Charakterystyka

Niektóre ruchy taneczne naśladowały ruchy zwierząt i ptaków, bądź stanowiły odzwierciedlenie pracy (siewy, żniwa, tkactwo). Początkowo zarówno taniec, jak i śpiew miały magiczny charakter, w skutek czego w tańcach obrzędowych można zaleźć wiele archaicznych elementów. Takimi tańcami były między innymi korowody. Obrzędowego charakteru nie posiadały tańce solowe, kadryle oraz pereplas, polegający n a popisywaniu się przez tancerzy swoimi umiejętnościami.

Rosyjskie tańce ludowe różnią się między sobą w zależności od regionu. Dla północy kraju charakterystyczny jest taniec majestatyczny i stateczny, dla południa – pełen wigoru i dziarskości, natomiast taniec środkowej części kraju łączy w sobie obie te cechy. Niezależnie jednak od miejsca w taniec w dużym stopniu odzwierciedla charakter narodu rosyjskiego. W męskim tańcu przejawia się to niezwykłą radością życia, humorem, rozmachem oraz szacunkiem do partnerów. Taniec kobiet natomiast wyróżnia się płynnością, kobiecością i dumą, nawet wtedy, gdy wykonuje się go żywo i z werwą[2].

Podział na regiony etniczne

Powszechnie przyjęty w etnografii podział Rosji na ustalone na początku XX wieku regiony etniczne ( północno-rosyjski, środkowo-rosyjski, południowo-rosyjski, rosyjsko-białoruski, rosyjsko-ukraiński, Powołże, Ural, Syberia, Daleki Wschód, kozactwo) w pełni odzwierciedlają różnorodność tradycji tanecznych.

• Region Północy: obwód archangielski, wołogodzki, leningradzki, nowogrodzki, północna część obwodu kostromskiego, jarosławskiego, twerskiego, Iwanowskiego, niżnonowogrodzkiego, część obwodu pskowskiego, pobrzeże obwodu murmańskiego.
• Region Południowy: obwód kałuski, orłowski, tulski, lipiecki, riazański, tambowski, penzeński, wschodnie obszary obwodu woroneskiego i północne obszary obwodu wołgogradzkiego.
• Region Centralny: obwód moskiewski, włodzimierski, centralna i południowa część obwodu twerskiego, jarosławskiego, kostromskiego, Iwanowskiego, niżnonowogrodzkiego, wschodnie obszary obwodu smoleńskiego i południowe. 
  
• Powołże: obwód uljanowski, samarski, saratowski.
  
• Pogranicze Rosyjsko-białoruskie: obwód briański i zachodnie obszary obwodu smoleńskiego.
  
• Pogranicze Rosyjski-ukraińskie: obwód kurski, biełgorodzki, południowe obszary obwodu woroneskiego.
  
• Ural: obwód permski, swierdłowski, czelabiński, wschodnie obszary obwodu orenburskiego i zachodnie kurgańskiej.
  
• Syberia i Daleki Wschód: Wschodnia Syberia – kraj Ałtajski, obwód nowosybirski, omski, tomski, kemerowski; Zachodnia Syberia – obwód irkucki, kraj Chabarowski, Krasnojarski i Nadmorski.
• Kozaczyzna: kozacy uralscy, astrachańscy, orenburscy, kubańscy, dońscy, terscy, syberyjscy, semiriczeńscy, zabajkalscy, amurscy, ussurińscy, niekrasowscy[2].

Podstawowy podział

W opracowaniach naukowych wielokrotnie podejmowano się klasyfikacji ludowych tańców rosyjskich. Dzielono je w zależności od pieśni, do których tańczono, liczby tancerzy, rysunku tańca czy tanecznych ruchów. Podstawą klasyfikacji mogą być również czynności związane z pracą, naśladowane w tańcu. Znana choreograf i folklorystka, narodowa artystka Rosji T. A. Ustinowa oprócz korowodów i kadryli wyróżnia również improwizowane tance oraz tańce opowiadające określona historię (igrowyje). Badacz ludowego tańca rosyjskiego, założyciel szkoły tańca rosyjskiego i narodowy artysta Rosji A. A. Klimow klasyfikuje rosyjskie tańce ludowe pod względem gatunku, wyróżniając korowody i „plaska”, które również posiadaj kilka podkategorii. Taki podział wydaje się najbardziej racjonalny.

Podstawę do klasyfikacji rosyjskich tańców ludowych stanowi ich struktura choreograficzna. Dzielą się one na korowody (między innymi kołowe, ornamentalne, opowiadające określoną historię) i masowe tańce obrzędowe „tanki” (czasem wliczane do korowodów) „plaska” (solowe męskie lub żeńskie tańce, tańce w parze lub grupie), kadryle[3].

Korowód

Korowody i pieśni korowodowe uniezależniając się od obrzędów, zachowały swoją tematykę, obrazy poetyczne i formę, a także melodię i budowę wierszy. Pod koniec XVII wieku stały się one ulubioną formą rozrywki, szczególnie wśród młodzieży[4].

Korowód i jego południowo-rosyjski odpowiednik karagod są połączeniem tańca, pieśni i gry (teatru). Tańczy się je zwykle po okręgu, trzymając się za ręce w rytm pieśni, wykonywanej często w formie dialogu. Wyróżnia się korowody żeńskie i mieszane. Ruchy i przejścia w korowodach różnią się w zależności od regionu. Poszczególne figury taneczne mogą być wykonywane przez mężczyzn lub kobiety, albo przez obie płcie. Często pieśni korowodowe opowiadają określoną historię, a tancerze starają się ją odegrać za pomocą tańca. Uczestnicy korowodów trzymają się za ręce lub za mały palec, czasem również za szale, wianki lub pas, co daje poczucie jedności i braterstwa.

Istnieją dwa rodzaje korowodów: ornamentalne oraz opowiadające określoną historię (igrowyje)[5][4]. Czasem wyróżnia się dodatkowo tańce po kole[4].

Korowody ornamentalne

Istotę tańca stanowi tworzenie i „zaplatanie” różnorodnych figur przypominających ornamenty. Pieśni, wykonywane podczas korowodów ornamentalnych nie opowiadają żadnej konkretnej historii, natomiast często nawiązują do rosyjskiej przyrody, wspólnej pracy i innych elementów życia codziennego. Ich treść może być liryczna, epicka, dramatyczna lub żartobliwa. Szczególnym rodzajem pieśni są te, opisujące czynności związane z pracą takich jak siew prosa, zbiory lnu, wyplatanie ogrodzenia, wytwarzanie płótna i innych. Pieśni wykonują wszyscy uczestnicy korowodu, dostosowując się do tonu i tempa zainicjowanego przez wodzireja. Każdy korowód posiada ściśle określona formę i małą liczbę figur, które płynnie zmieniają się.

Korowody opowiadające określoną historię

Pieśni, towarzyszące tym korowodom opisują konkretne postaci i ich historie. Tancerze odtwarzają ich treść i charakter bohaterów za pomocą tańca, mimiki i gestów. Tematyka tych pieśni opisuje życie narodu, na które składają się motywy pracy, miłości i elementy baśniowe. W odróżnieniu od korowodów ornamentalnych ich rysunek jest prostszy a figury są dużo mniej różnorodne. Wykonuje się je po kole, w linii lub parami.

Tańce po kole

Tańce po kole różnią się od ornamentalnych poziomem wykonania oraz względną niezależnością tańczących par, jak np. w „Polce”, „Matanie” lub „Akulince”. Treść pieśni zazwyczaj jest żartobliwa, liryczna lub obyczajowa. Śpiewają je zazwyczaj jedynie stojący wokół obserwatorzy, a nie tancerze. Tempo jest dużo szybsze niż w pozostałych korowodach.

Korowody rozprzestrzenione są na terenie całej Rosji, a każdy region wnosi cos swojego, wpływając tym samym na różnorodność stylu, kompozycji oraz charakteru i maniery wykonania. Figury mogę pełnić w tańcu niejedną rolę, a tancerze mogą przekazać różne historie i nastroje, nie zmieniając figur i rysunku tańca.

Tradycyjne rosyjskie korowody wykonuje się w różnych porach roku i w określone święta. Wiejskie korowody zaczynają się w czasie Wielkanocy i trwają do początku dni roboczych, inne trwają od Dożynek do rozpoczęcia zimy[5].

Masowy taniec obrzędowy „tanok”

„Tanok” (od słowa tańczyć, ros. танцевать) – dawny południowo-rosyjski i ukraiński masowy taniec ludowy, połączony z pieśniami i elementami teatru. Czasami uważany jest za szczególny rodzaj korowodu. „Tanki” występują przede wszystkim w centralnych i południowych rejonach odwodu kurskiego oraz na północnym wchodzie obwodu biełgorodzkiego (w basenie rzeki Psioł). Pojęcie „prowadzić tanki” odpowiada ogólno-rosyjskiemu powiedzeniu „prowadzić korowody”. Znawczyni południowo-rosyjskich tradycji Anna Wasiliewna Rudniewa pisała: „Tanki” – to korowody o charakterze „plaski” z rozbudowaną choreografią i wieloma figurami. Istnieją również „tanki” opowiadające określoną historię.

Cechy „tanków”:

• • „Tankom” towarzyszą pieśni, wykonywane przez samych tancerzy, bez akompaniamentu instrumentów (w przeciwieństwie karakodów, którym towarzyszą miejscowi muzykanci). 
• W odróżnieniu od karagodów, „tanki” zazwyczaj wykonuje się w dwóch równoległych liniach. 
  

Rosyjskia „plaska”

„Plaski” (ros. пляска, pląsy) – wcześniej obrzędowe, a dziś obyczajowe tańce. Charakterystyczne dla tego tańca ruchy z każdym taktem stają się coraz bardziej różnorodne. Jest to w tej chwila najbardziej rozprzestrzeniony i popularny gatunek improwizowanego tańca ludowego. Każdy region posiada własny typ tego tańca. Figury są bardzo urozmaicone, a tancerze interpretują je na swój sposób. Nie istnieją określone zasady poruszania się w przestrzeni; każdy może zająć dowolne miejsce. Najbardziej rozprzestrzenionymi rodzajami tego tańca są solowe „plaski”, wykonywane w parze, grupie i pereplas. W tańcu grupowym może uczestniczyć dowolna ilość osób, jednak zazwyczaj jest to stosunkowo mała, a w niektórych wypadkach stała liczba tancerzy.

Pereplas to inaczej zawody między tancerzami. Jest to męski taniec, w którym mężczyźni popisują się zręcznością, siłą i estetyką wykonywanych ruchów. Tańczy się go przy akompaniamencie ludowych melodii lub czasuszek. Podczas takich zawodów jeden z uczestników pokazywał pewien ruch lub kombinację, a konkurent miał za zadanie bezbłędnie powtórzyć je, a następnie pokazać swoje. Za każdym razem ruchy te stają coraz bardziej skomplikowane. Czasami zasady były inne: zawodnicy, pokazując kolejno swoje kroki, nie mogli powtórzyć poprzednich, a przegrywał ten , kto pierwszy wyczerpie zasób ruchów. Czasami tańczono jednocześnie aż pierwszy tancerz opadnie z sił.

Najbardziej znane „plaski” w Rosji to: Beszennaja, Barynia, Gołubiec, Kamarinckaja, Trepak, Byczok, Krużka, Toptusza (Topotusza). Cemeczka, Matania, Łomanie i inne.

Rosyjskie kadryle

Kadryle stanowią najmłodszy rodzaj rosyjskiego tańca. Występuje na terenie całej Rosji. za wyjątkiem niektórych rejonów pogranicza rosyjsko-ukraińskiego. Pojawił się na początku XVIII wieku w epoce reform Piotra I. Po wyjściu ukazu o wprowadzeniu zgromadzeń (1718), stanowiących prototyp balów, taniec był stopniowo adaptowany również przez stany nieszlacheckie. Kadryle szybko rozprzestrzeniły się poza murami arystokratycznych dworów dzięki służbie, obserwującej tańce szlachty, z którymi następnie zapoznawali się na jarmarkach mieszkańcy wsi i miast.

Kadryle przeszły dużą metamorfozę, powstało wiele nowych kroków, a melodia i charakter nabrały narodowych cech. Pojawiło się wiele wariantów tańca, tańczono je np. w cztery, sześć lub osiem osób.

Z ogromnej ilości kadryli można wyróżnić ze względu na formę trzy grupy: tańczone po kwadracie, po kole i w liniach. Często jednak mieszają się one między sobą. Można spotkać również kadryle o innej budowie.

Rosyjskie kadryle znacznie różnią się od poprzedzających je balowych kadryli charakterem oraz figurami. W rosyjskich kadrylach występuje od 3 do 14 figur. Ich nazwy dokładnie oddają ich treść („znajomość”, „przejmowanie dziewcząt”, „koguty”) lub pochodzą od miejsca powstania („klinskaja”, „szujskaja”, „pochwistniewskaja”. „dawydkowskaja”)[6]. Wiele figur zapożyczono również z „plaski” i pereplasa („pereplas”, „barynia”, „kamarinskaja”, „topotucha z pereplasem”), oraz innych tańców sali balowej („walc” i „polka”). Dla rysunku kadryli charakterystyczne są też takie elementy jak: „koszyk” („korzinoczka”), „wrota” („worotca”), „gwiazda” („zwiezdoczka”), „grzebień” („grebionka”) i „koło” („krug”).

Zarówno w balowych, jak i rosyjskich kadrylach większość figur kończy się krążeniem w parach i ukłonem, a każda figura oddzielona jest od drugiej pauzą (podczas której nazywa się kolejną figurę, przytupuje się, lub klaszcze).

Zobacz też

Zobacz multimedia związane z tematem: Tinco7/Rosyjski taniec ludowy

• Polskie tańce narodowe
• Taniec ludowy
• Kozak (taniec)

Bibliografia

• Всесоюзный дом народного творчества им. Н.К. Крупской. Русские народные танцы. Репертуар художественной самодеятельности (Выпуск 5). — М.: Искусство, 1957. — 182 с. — (Танцы народов СССР).
• Заикин Н. И., Заикина Н. А. Областные особенности русского народного танца. Ч. I. — Орёл: Тип. «Труд», 1999. — 550 с.
• Климов А. Основы русского народного танца. — М.: Искусство, 1981. — 267 с.
• Народный танец. Русские народные танцы // Народная художественная культура. Учебник / под ред. Т. И. Баклановой, Е. Ю. Стрельцовой. — М.: МГУКИ, 2000. — 344с с.
• Руднева А. В. Курские танки и карагоды. — М.: Советский композитор, 1975. — 309 с.
• Устинова Т. А., Лаков Н. А. Русские народные танцы. — М.: Государственное издательство культурно-просветительной литературы, 1950. — 124 с. — (Библиотечка «Художественная самодеятельность»).
• Штелин Я. Музыка и балет в России XVIII века / Под ред. Б. И. Загурского. — Л.: Муз. издат., 1935. — 175 с.

Linki zewnętrzne

• Rosyjskie tańce

Kategoria:Kultura Rosji Kategoria:Tańce ludowe