Weronika Wąsik

Weronika Wąsik ps. „Wera”, z domu Mazur (ur. 18 grudnia 1898 we wsi Czternastówka k. Brzeżan – zm. w nocy z 12 na 13 marca 1944 we wsi Sawałuki) – polska działaczka ludowa i niepodległościowa, podoficer Wojska Polskiego, komendantka Batalionów Chłopskich i organizatorka polskiej samoobrony w powiecie buczackim w latach 1942–1944, zamordowana przez nacjonalistów ukraińskich z OUN-UPA.

Weronika Wąsik

„Wera”

sierżant
Data i miejsce urodzenia	14 grudnia 1898 Czternastówka
Data i miejsce śmierci	13 kwietnia 1944 Saweliwka (obwód tarnopolski)
Przebieg służby
Lata służby	1912-1924, 1942-1944
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie Bataliony Chłopskie
Formacja	Legion Wschodni
Stanowiska	Komendant BCH w powiecie buczackim
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa * II wojna światowa * polska samoobrona w Małopolsce Wschodniej
Odznaczenia

Urodzona w wielodzietnej rodzinie chłopskiej, która w 1911 r. w wyniku parcelacji przeniosła się z powiatu brzeżańskiego do powiatu buczackiego. W 1912 r. Weronika wraz z bratem Rudolfem wstąpiła do Drużyny Bartoszowej w Oleszy, a z chwilą wybuchy I wojny światowej do Legionu Wschodniego we Lwowie. Aresztowana przez Austriaków została osadzona w obozie w Sitzendorfie, a następnie wcielona do austriackiej służby wojskowej. W 1918 r. przeszła do Wojska Polskiego, służąc jako sanitariuszka na oddziałach zakaźnych. W 1922 r. awansowana do stopnia sierżanta, w tym samym powróciła do matki. Wraz z nią prowadziła gospodarstwo rolne, gdyż ojciec i brat zginęli w czasie wojny. W 1924 r. wyszła za mąż za Juliana Wąsika, organizując wraz z nim koło Związku Młodzieży Wiejskiej. Zaangażowała się w działalność Stronnictwa Ludowego, zostając wiceprezesem tej partii w Buczaczu. W 1937 r. więziona za udział w strajku chłopskim. W 1941 r. aresztowana przez Ukraińską Policję Pomocniczą. Pomimo bicia i tortur nikogo nie wydała. W 1942 r. wstąpiła w szeregi Batalionów Chłopskich pod pseudonimem „Wera”, otrzymując nominację na komendanta w powiecie buczackim (jako jedyna kobieta w strukturach tej formacji na Kresach Wschodnich). Współorganizowała polskie samoobrony w okolicznych miejscowościach, w tym w Korościatynie, Baryszu, Puźnikach i Monasterzyskach. Zorganizowała także szkołę podoficerską BCh w Szwejkowie, służbę łączności pod nazwą „Pisklęta” oraz oddział partyzancki w Kowalówce. W marcu 1944 r., zaraz po zbrodni w Korościatynie, zorganizowała w Monasterzyskach naradę komendantów placówek BCh, nakazując im, aby zachęcali polskich chłopów do przenosin z zagrożonych wsi do miast. Sama jednak pozostała na placówce w swojej wsi. Została tam zamordowana wraz z siostrą Anielą^[1][2][3].

Tablica poświęcona Weronice Wąsik

Odznaczenia

• Krzyż Partyzancki (1999)
• Krzyż Batalionów Chłopskich (1999)

Upamiętnienie

Tablica pamiątkowa w katerze polowej Wojska Polskiego w Warszawie (2000).

Przypisy

1. TeresaT. Iwanowska TeresaT., Weronika Wąsikowa „Wera” (1898-1944), w: Muzeum Polskiego Ruchu Ludowego, Stosunki polsko-ukraińskiego „Głos Kresowian”, Warszawa 2005, s. 85–87, ISBN 83-60093-10-5.
2. GENOCIDIUM ATROX [online], www.swzygmunt.knc.pl [dostęp 2023-05-20].
3. Fundacja Generał ElżbietyF.G.E. Zawadzkiej Fundacja Generał ElżbietyF.G.E., Wąsikowa Weronika z domu Mazur ps. „Wera” [online].

Kontrola autorytatywna (osoba):

• VIAF: 53151776818718012593
• PLWABN: 9810623610905606