Remove ads
Walerian Borowczyk (ur. 2 września 1923 w Kwilczu[1], zm. 3 lutego 2006 w Paryżu[2]) – polski artysta plastyk, scenarzysta i reżyser filmów animowanych oraz pełnometrażowych filmów aktorskich[3]. Scenograf, autor zdjęć i pisarz[4].
Walerian Borowczyk jest twórcą artystycznego kina erotycznego, a także współtwórcą polskiej szkoły plakatu, polskiej szkoły animacji i pionierem surrealistycznego kina absurdu. Laureat nagród za twórczość plastyczną i filmową, a także honorowych odznaczeń m.in. Złotego Medalu Prezydenta Włoch i nagrody Maxa Ernsta za całokształt twórczości w dziedzinie filmu animowanego.
Remove ads
Walerian Borowczyk urodził się w rodzinie inspektora kolejowego. Pasją jego ojca Wawrzyńca było malarstwo, co miało wpływ na dalsze losy syna. Borowczyk w dzieciństwie własnoręcznie robił kukiełki i wystawiał przedstawienia dla bliskich.
W czasie II wojny światowej, jako nastoletni chłopak, pracował przymusowo w lubońskich Zakładach Ziemniaczanych. Po wojnie, w wieku 22 lat, rozpoczął w Poznaniu przyspieszoną edukację. Po zdaniu matury chciał rozpocząć studia polonistyczne prowadzone przez Uniwersytet im. Adama Mickiewicza; w poczet studentów przyjęła go jednak Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie[1], na której egzaminy odbywały się we wcześniejszym terminie. Już w czasie studiów na wydziale malarstwa i grafiki projektował plakaty dla teatru i filmu oraz publikował rysunki satyryczne w „Szpilkach”, Nowej Kulturze i Życiu Literackim. Realizował także amatorskie filmy animowane. Dyplom uzyskał w 1951 roku[1].
Dwa lata później opublikował z Janem Tarasinem album Rysunki satyryczne. W 1956 roku otrzymał Polską Nagrodę Narodową za cykl litografii Nowa Huta. Przełomem okazało się spotkanie w redakcji Szpilek z Janem Lenicą, który był szefem graficznym tego czasopisma. Borowczyk pokazał mu swoje amatorskie filmy animowane i zaraził Lenicę pasją do tego gatunku sztuki; od 1956 roku zajęli się razem filmami animowanymi[1]. W 1957 roku zrealizowali wspólnie film Był sobie raz (ruchomy kolaż wycinanek z papieru), który przyniósł im międzynarodowy rozgłos. Przez kolejne dwa lata zrealizował wspólnie z Lenicą jeszcze kilka innych głośnych tytułów, by w 1959[1] na stałe przenieść się wraz ze swoją żoną, aktorką Ligią „Branice” Borowczyk do Paryża.
We Francji Borowczyk początkowo realizował kolejne filmy animowane, nadal eksperymentując z wieloma technikami realizacyjnymi, by po kilku latach poświęcić się kinu aktorskiemu mówiącemu o erotyce. W 1966 zrealizował jeszcze krótkometrażowy, za to w pełni aktorski film Rozalia. Scenariusz powstał na kanwie opowiadania Guy de Maupassanta pod tym samym tytułem, a główną rolę zagrała żona Borowczyka – Ligia. Film uhonorowano kilkoma znaczącymi nagrodami, w tym Srebrnym Niedźwiedziem na MFF w Berlinie.
Dwa lata później Walerian Borowczyk zrealizował swój pierwszy pełnometrażowy film Goto, wyspa miłości, w którym główną rolę żeńską również zagrała jego żona.
W 1971 roku Borowczyk zainspirowany Mazepą Juliusza Słowackiego zrealizował we francuskim kostiumie historycznym kolejny swój film – Blanche[5].
Zrealizowane w 1974 roku Opowieści niemoralne ugruntowały jego pozycję jako największego twórcę artystycznego kina erotycznego. Rok później powierzono mu reżyserię adaptacji powieści Stefana Żeromskiego Dzieje grzechu. W tym samym roku Borowczyk ukończył realizację ostatniego z najbardziej znanych filmów zatytułowanego Bestia na motywach powiadania Lokis Prospera Mériméego[6].
Przez następne lata kontynuował swą pasję, realizując 10 pełnometrażowych filmów, m.in. Heroiny zła, Lulu, czy Dr Jekyll i kobiety[7]. W jednym z wywiadów powiedział: Erotyka, seks to przecież jedna z najbardziej moralnych stron życia. Erotyka nie zabija, nie unicestwia, nie nakłania do zła, nie prowadzi do przestępstwa. Wręcz przeciwnie: łagodzi obyczaje, przynosi radość, daje spełnienie, sprawia bezinteresowną przyjemność[8].
Borowczyk był twórcą absolutnym swych filmów, nie tylko reżyserem i scenarzystą, ale też scenografem. Narzucał sposób fotografowania, nawet wybitni operatorzy musieli w pełni mu się podporządkować. Do jednego ze swoich filmów (Owidiusz: Sztuka kochania) sam zrobił zdjęcia, ponieważ nie znalazł odpowiedniego operatora. Borowczyk był również autorem plakatów do swoich filmów, a nawet zwiastunów kinowych. Pod koniec życia zaczął jednak realizować inne młodzieńcze marzenia – pisanie książek. Anatomia diabła to cykl zmysłowych opowiadań, a Moje polskie lata (napisane po francusku) to próba rozrachunku z krainą swej młodości.
Walerian Borowczyk zmarł w wieku 83 lat w podparyskim szpitalu w wyniku komplikacji wywołanych chorobą serca.
Remove ads
Ważniejsze prace plastyczne
- Rysunki satyryczne – album (1953)
- Nowa Huta – cykl litografii (1953)
- Korzenie – plakat (1956)
- Obcy ludzie – plakat (1956)
- Sąd boży – plakat (1956)
- Sobór w Konstancji – plakat (1956)
- Tajemnica dzikiego szybu – plakat (1956)
- Prawdziwy koniec wielkiej wojny – plakat (1957)
Filmografia
- Filmy animowane, dokumentalne i fabularne krótkometrażowe
- Sierpień – Polska 1946
- Głowa – Polska 1949
- Magik – Polska 1949
- Tłum – Polska 1950
- Żywe fotografie (zrealizowany w Paryżu) – Polska 1955
- Jesień – Polska 1955
- Atelier De Fernand Leger (nakręcony we Francji, w pracowni Fernanda Legera)- Polska 1955
- Dni oświaty (z Janem Lenicą – temat PKF) – Polska 1957
- Strip-tease (z Janem Lenicą – temat PKF) – Polska 1957
- Był sobie raz (z Janem Lenicą) – Polska 1957
- Nagrodzone uczucie (z Janem Lenicą) – Polska 1957
- Dom (z Janem Lenicą) – Polska 1958
- Szkoła – Polska 1958
- Sztandar Młodych (z Janem Lenicą) – Polska 1958
- Les Astronautes/Astronauci – Francja 1959
- Terra incognita Francja 1959
- Le Magicien/Magik – Francja 1959
- La Tete -Francja 1959
- La Foule – Francja 1959
- Les Stroboscopes: Magasins du XIX siecle / Stroboskopy: Magazyny XIX wieku Francja 1959
- L’ecriture / Pismo- Francja 1960
- La Boite a musique/Muzyczna walizka – Francja 1961
- Solitude / Samotność – Francja 1961
- Les Bibliotheques / Biblioteki – Francja 1961
- Les Ecoles/Szkoły – Francja 1961
- Le Concert de M. Et Mme Kabal / Koncert Pana i Pani Kabal – Francja 1961
- La fille sage / Przyzwoita dziewczyna – Francja 1962
- L’encyclopedie de grand-maman en 13 volumes / Encyklopedia babuni w 13 tomach – Francja 1963
- Renaissance / Renesans – Francja 1963
- Holy smoke – Francja 1963
- Gancia – Francja 1963
- Les jeux des anges / Zabawy anołów – Francja 1964
- Le musee / Muzeum – Francja 1964
- Le dictionnaire de Joachim / Słownik Joachima – Francja 1965
- Un ete torride epizod długometrażowego filmu Teatr państwa Kabal – Francja 1965
- Rosalie / Rozalia (aktorski) – Francja 1966
- Le Petit poucet / Paluszek – Francja 1966
- Dyptique / Dyptyk – Francja 1967
- Le theatre de monsieur et madame Kabal / Teatr państwa Kabal (pełnometrażowy, animowany) – Francja 1967
- Gavotte / Gawot – Francja 1967
- Le Phonographe / Gramofon – Francja 1969
- Une collection particuliere / Wyjątkowa kolekcja – Francja 1973
- Brief von Paris – Francja 1975
- Hyper-auto-erotic – Francja 1981
- Hayaahi – Francja 1981
- Scherzo infernal / Piekielne scherzo – Francja 1984
- Filmy fabularne, pełnometrażowe
- Goto l’ile d’amour / Goto, wyspa miłości – Francja 1968
- Blanche – Francja 1971
- Contes immoraux / Opowieści niemoralne – Francja 1974
- Dzieje grzechu – Polska 1975[1]
- La Bete / Bestia – Francja 1975
- La Marge / Ulicznica lub Margines – Francja 1976
- Interno di un convento / Za murami klasztoru – Włochy 1977
- Les heroines du mal / Heroiny zła – Francja 1979
- L’armoire nowela w Collections privees /Prywatne kolekcje – Francja 1979
- Lulu – Francja-RFN-Włochy 1980
- Docteur Jeckyll et les femmes / Dr Jekyll i kobiety – Francja 1982
- Ovide: L’art d’aimer / Owidiusz: Sztuka kochania – Francja-Włochy 1983
- Emmanuelle V (wspólnie ze Steve’em Barnettem) – Francja 1986
- Almanach des adresses des demoiselles de Paris i Un traitement merite epizody „Różowa Seria” – Francja 1986
- Ceremonie d’amour / Ceremonie miłości – Francja 1988
Książki
- Anatomia diabła – zbiór opowiadań (1992)
- Moje polskie lata – wspomnienia (2002)
Remove ads
- III nagroda w dziedzinie grafiki – Ogólnopolska Wystawa Plastyków – Warszawa 1951
- nagroda państwowa III. stopnia w 1953 roku[9].
- Polska Nagroda Narodowa – Warszawa 1953 za cykl litografii Nowa Huta
- „Srebrny Lew Św. Marka” MFFiK Wenecja 1957 za film Był sobie raz
- III Nagroda Polskiego Festiwalu Filmów Animowanych Warszawa 1958 za film Był sobie raz
- „Syrenka Warszawska” 1958 – nagroda polskiej krytyki filmowej dla najlepszego filmu krótkometrażowego za film Był sobie raz
- „Złoty Dukat” – 7. MFFDiO Mannheim 1958 za film Był sobie raz
- Grand Prix MKFE EXPO 1958 w Brukseli za film Dom
- Wyróżnienie na MFFK Oberhausen 1960 za film Szkoła
- Nagroda FIPRESCI na MFFK Oberhausen 1960 za film Astronauci
- Nagroda Specjalna jury MFF Tours 1963 za film Renesan
- Nagroda specjalna jury na MFFK Torus 1964 za film Zabawy aniołów
- Nagroda FIPRESCI na MFFK Oberhausen 1966 za film Słownik Joachima
- Nagroda MFF Melbourne 1966 za film Słownik Joachim
- „Srebrny Niedźwiedź” na MFF Berlin 1966 za film Rozalia
- Wyróżnienie jury młodzieżowego 19. MFF Locarno za film Rozalia
- „Złoty Smok” MFFK Kraków,67 za film Rozalia
- „Złoty Dukat” MFF Mannheim 1967 za film Gavotte
- Nagroda Maxa Ernsta za całokształt twórczości filmowej w dziedzinie filmu animowanego 1967
- Nagroda im. Georges’a Sadoula, Francja 1968 za film „Goto, wyspa miłości”
- Grand Prix MFF Berlin 1971 za film Blanche
- Złoty Medal Prezydenta Włoch – 1971
- „Złoty Wiek” – nagroda Królewskiego Archiwum Filmowego w Belgii 1974 za film Opowieści niemoralne
- Catalonian IFF Sitges, Katalonia 1982 za film Dr Jekyll i kobiety
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads