Ulica Józefa w Krakowie

Ulica Józefa – ulica w Krakowie, w dzielnicy I Stare Miasto, na Kazimierzu. Łączy ulicę Krakowską z ulicą Szeroką.

ulica Józefa

Stare Miasto
Widok z ulicy Krakowskiej (z zachodu)
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Miejscowość	Kraków
Przebieg
ul. Szeroka ul. Wąska ul. Jakuba ul. Kupa ul. Estery ul. Nowa ul. Bożego Ciała ul. Krakowska
Położenie na mapie Polski ulica Józefa
Położenie na mapie województwa małopolskiego ulica Józefa
Położenie na mapie Krakowa ulica Józefa
50°03′02,3″N 19°56′40,6″E

Historia

Przed lokacją Kazimierza w 1335 r., na miejscu dzisiejszej ulicy znajdowała się droga łącząca wieś Bawół ze Skałką, prawdopodobnie wykładana drewnem, która biegła grzbietem niewielkiej wyniosłości ciągnącej się pośród mokradeł (teren Kazimierza był wtedy w dużej mierze podmokły i bagienny). Podczas lokowania miasta, w miejscu dawnej wiejskiej drogi wytyczono ulicę, której nazwa pojawia się pod koniec XIV w. jako ul. Sukiennicza, ale w wersji łacińskiej: Platea Textorum, Platea Lanificum, Platea Pannificum (polska postać nazwy nie zachowała się do naszych czasów, ale lanifex – tkacz, (texor); sukiennik, lanificus – tkacz, textor, pannifex – sukiennik). Istnienie sukienników na Kazimierzu i zamieszkiwanie ich w tym rejonie potwierdzone jest od 1369 r. Ulicę tę prawdopodobnie zamykała brama Bydlna.

Od 1494 r. północno-wschodnią część Kazimierza zaczęli zajmować wysiedlani z Krakowa Żydzi. Dzisiejszą ulicę Józefa przecięła w 1533 r. na dwie części brama Żydowska, znajdująca się na skrzyżowaniu z obecną ulicą Jakuba, dlatego też w XVI wieku wschodnią część ulicy zaczęto nazywać ulicą Żydowską (Platea Iudeorum, Na zydowskiey ulicy przed broną zydowską, Ulica Żydowska). Na przełomie XVIII i XIX wieku cała dzisiejsza ulica nosiła już nazwę Żydowskiej, a z czasem Chrześcijańsko-Żydowskiej (in der christlichen-Judengasse w 1807 r.).

W 1866 roku, gdy ulica zamieszkana była niemal wyłącznie przez Żydów, pojawiła się nazwa obecna, nawiązująca do pobytu cesarza Józefa II w kamienicy Wojewodzińskiej przy ulicy Krakowskiej 20/Józefa 2. Pierwotnie nazwa ta odnoszona była jedynie do odcinka zachodniego, między ulicami Krakowską a dzisiejszą Nową, później objęła całą ulicę. Była ona jedną z ulic okalających teren dawnego Miasta Żydowskiego, na jej przecięciu z ulicą Jakuba znajdowała się brama wjazdowa. Brama była ważnym miejscem w życiu mieszkańców miasta żydowskiego. Tutaj ogłaszano ważne wiadomości, rozporządzenia oraz ugody między władzami miejskimi Kazimierza a gminą żydowską.

Przy ulicy Józefa znajdują się m.in. Synagoga Wysoka (nr 38), Dom Aktora (nr 16), w którym mieszka i mieszkało wielu krakowskich aktorów oraz oddział Staromiejskiego Centrum Kultury Młodzieży (nr 12). Kiedyś przy numerze 11 mieściła się szkoła parafialna Bożego Ciała. Ulica Józefa od kilku lat obchodzi swoje święto.

• 
  Widok z ul. Szerokiej
• 
  ul. Józefa 1
  Kamienica proj. I. Hercoka, (1847–57)
• 
  ul. Józefa 4
  Kamienica (XVI/XVII w.)
• 
  ul. Józefa 5
  Synagoga Chewra Kadisza
• 
  ul. Józefa 8
  Zabytkowa kamienica
• 
  ul. Józefa 10
  Zabytkowa kamienica
• 
  ul. Józefa 12
  Dawny zajazd i Synagoga Etz Chaim
• 
  ul. Józefa 15
  Synagoga Chasydów z Radomska
• 
  ul. Józefa 18
  Kamienica (XVIII w.)
• 
  ul. Józefa 19
  Instytut Judaistyki UJ^[1]
• 
  ul. Józefa 22
  Synagoga Ahawat Tora
• 
  ul. Józefa 30
  Kamienica (XIX w.)
• 
  ul. Józefa 33
  Synagoga Reb Arons Klaus^[2]
• 
  ul. Józefa 36
  Synagoga Chewra Ner Tamid
• 
  ul. Józefa 38
  Synagoga Wysoka
• 
  ul. Józefa 42
  Synagoga Kowea Itim le-Tora

W kulturze

Ulica pojawia się w wierszu Adama Zagajewskiego pt. Nienapisana elegia dla Żydów krakowskich^[3] (Ale najsmutniejsza jest ulica Józefa, wąska jak księżyc w nowiu...)^[4].

Przypisy

1. Collegium Kazimierzowskie
2. Kamienica zniszczona (spalona) w 1975 podczas kręcenia film Noce i Dnie. Teren imitował pożar Kalińca
3. "Sinfonia da requiem" Krzysztofa Meyera. [dostęp 2024-01-14].
4. 78. rocznica likwidacji Getta Krakowskiego – Nieformalny Marsz Pamięci. [dostęp 2024-01-14].

Bibliografia

• Elżbieta Supranowicz, Nazwy ulic Krakowa, Kraków 1995, s. 66

• Encyklopedia Krakowa, wyd. PWN, Warszawa-Kraków 2000.