Ulica Gajowicka we Wrocławiu
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ulica Gajowicka (do 1945 r. Gabitzstraße, potem Gajowicka, w latach od 1948[1] do końca 1991[2] ul. Próchnika) – jedna z ulic w południowej części Wrocławia, należąca do najdłuższych w mieście[a][b].
 |
 |
 |
Ulica wytyczona została dawnym polnym traktem łączącym od średniowiecza miasto Wrocław z podwrocławską wsią Gabitz (Gajowice) zamieszkałą w znacznej części przez dostawców warzyw na potrzeby wrocławskich mieszczan[1]. Początkowy odcinek drogi już krótko po likwidacji fortyfikacji Wrocławia w latach 1807-1810, bo w pierwszych latach XIX wieku, zaczął nabierać charakteru miejskiego ze ścisłą zabudową i czynszowymi kamienicami[3]. Droga ta kończyła się pierwotnie przy dawnym cmentarzu w Gajowicach (założonym w 1815, Gabitzer Friedhof) przy obecnej ulicy Pretficza (dziś znajduje się w tym miejscu skwer[3] – park gen. Langiewicza[d]). Wieś Gabitz włączona została w granice Wrocławia w roku 1868, ale trakt do niej prowadzący wciąż miał charakter polnej drogi. Nazwę Gabitzstraße uzyskała dopiero około roku 1871[1]. W następnych latach zabudowa wzdłuż Gajowickiej uzyskiwała coraz bardziej miejski charakter, zwłaszcza po roku 1890[3]. Pod koniec XIX wieku, na podstawie projektu Jürgena Krögera z roku 1898, powstał nowy Kościół Chrystusa zlokalizowany w kwartale Gabitzstraße (Gajowickiej), Hohenzollernstraße (Zaporoskiej), Opitz Straße (Żelaznej) i Höfchen Platz (pl. Hirszfelda). W 1905 Gabitzstraße przedłużona została w kierunku południowym (poza cmentarz), po linii istniejącej tam polnej drogi[3], aż do dzisiejszej Racławickiej. 26 listopada 1908 przez Gabitzstraße Augustastraße (Gajowicką i Szczęśliwą) pojechały pierwsze tramwaje.
W kolejnych latach powstawały kolejne budowle, np. latach 1911–1913 według projektu architekta J. Maasa w trójkącie pomiędzy Gabitzstraße, Charlottenstraße i Herderstraße (Gajowicką, Kruczą i Grochową) wybudowany został kościół św. Karola Boromeusza. Później, w 1914 powstała m.in. willa przy Gajowickiej 199 wg projektu Schlesingera[3], w 1926 bloki pod nrami 147a-155 wg projektu Mathisa[e][3], w 1928 pod numerem 122-126 siedziba sztabu wojskowego[3] Reichswehry wg projektu Salvisberga.
Pomiędzy kamienicami wybudowanymi wokół kwartału Gabitzstraße, Opitzstraße, Yorckstraße i Herder Straße (Gajowicka, Żelazna, Jemiołowa i Grochowa) powstała lokalna elektrownia, zasilająca (prądem stałym, jak było to w tamtych czasach powszechnie we Wrocławiu stosowane) całą dzielnicę. Po wojnie, w 1968 roku, znalazło w tej lokalizacji (pod adresem Gajowicka 95) swą siedzibę Międzynarodowe Laboratorium Silnych Pól Magnetycznych i Niskich Temperatur.
Podczas oblężenia Festung Breslau w roku 1945, w pierwszej jego fazie, przy Gabitzstraße znajdowała się siedziba dowództwa obrony twierdzy[1]. Natarcie Armii Czerwonej posuwające się od południa, m.in. wzdłuż tej ulicy (również z użyciem czołgów) wymusiło przeniesienie dowództwa obrony do centrum miasta[f]. Przez blisko trzy miesiące od zamknięcia w lutym pierścienia oblężenia znaczna część zabudowy, znajdującej się pod nieustannym ostrzałem na pierwszej linii frontu[g] legła w gruzach[1].
Odbudowa zniszczeń wojennych rozpoczęła się kilka lat później, w latach 50. XX w.[3] i trwała w latach 60. i 70. powstały wtedy m.in. bloki w okolicach skrzyżowania z al. Hallera oraz zabudowa osiedla Gajowice[3], w znacznej części w technologii wielkiej płyty.
W roku 1969 decyzją rady miejskiej odcinek ulicy z całkowicie zrujnowaną po wojnie zabudową znajdujący się pomiędzy ul. Lubuską a Zaporoską zlikwidowano[3][4], przeznaczając ten obszar pod budowę nowego osiedla. Później, w 1981, początkowy odcinek ulicy (od ul. Kolejowej do Lubuskiej) otrzymał innego patrona – Wincentego Stysia[3]. Ostatni większy budynek w rejonie ul. Gajowickiej powstał w 1997 r. w kwartale ulic Gajowickiej, Zaporoskiej, Skwierzyńskiej i Szczęśliwej według projektu zespołu J. Modlinger i M. Wołyniec[3].
W roku 2014 stumetrowy fragment[5] zlikwidowanej w roku 1969 ulicy, której nawierzchnia zachowała się po wybudowaniu tam m.in. szkoły i kilku bloków nowego osiedla, nazwano ulicą ks. Jana Schneidera[6] (na zdjęciu po lewej). Po wszystkich przekształceniach ulica Gajowicka łączy obecnie ul. Zaporoską (z którą spotyka się na Rondzie Żołnierzy Wyklętych) na północy z ulicą Racławicką na południu i liczy około 1,9 km długości[5].
Przez ponad 70 lat od zakończenia II wojny światowej nie zdecydowano się na przywrócenie komunikacji tramwajowej na ulicy Gajowickiej. Dopiero w roku 2018 pojawiły się doniesienia prasowe, z których wynika, że miasto zakłada powrót tramwajów na tę ulicę w przewidywalnej przyszłości[7]. Przebudowa ulicy jest w fazie projektowania, ma się ono zakończyć do połowy 2024 r.[8]
Ulica Gajowicka przebiega m.in. przez osiedle Gajowice (do 1945 r. Gabitz) i nie jej należy mylić z ulicą Gajową, ani z ulicą Starogajową, ani wiązać z osiedlem Gaj (do 1945 Herdain) lub Tarnogaj (do 1945 Dürrgoy), leżącymi w obrębie byłej dzielnicy Krzyki, nieco dalej na wschód, ani z osiedlem Gajowa w północno-wschodniej okolicy miasta, ani wreszcie ze Wzgórzem Gajowym.
Zobacz też
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.