Tygrysy (architekci)

Tygrysy – pseudonim autorskiego zespołu architektów utworzonego w latach 30. XX w. przez trzech studentów architektury w czasie studiów na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, którymi byli:

• Wacław Kłyszewski (1910–2000),
• Jerzy Mokrzyński (1909–1997),
• Eugeniusz Wierzbicki (1909–1991).

Zespół „Tygrysów” (1973)

Budynek Banku Gospodarstwa Krajowego w Poznaniu (1938)

Dworzec kolejowy w Katowicach, 1969–1971^[1] (1973)

Gmach Domu Partii w Warszawie

Tablica upamiętniająca nagrodę „Mistera Warszawy” przyznaną „Tygrysom” za budynek przy ul. Kredytowej 8 w Warszawie

Pseudonim powstał w 1946 w związku z rysunkiem studentki architektury Aleksandry Wejchert, która po zajęciu przez ich trójkę pierwszego i drugiego miejsca w konkursie na centralę PKO przy ulicy Marszałkowskiej, umieściła na drzwiach ich pracowni w Biurze Odbudowy Stolicy rysunek trzech tygrysów rozszarpujących konkurentów w konkursach architektonicznych^[2].

Historia

Lata studiów

W czasie studiów związani byli z prof. Rudolfem Świerczyńskim (W. Kłyszewski, E. Wierzbicki). E. Mokrzyński był asystentem prof. Czesława Przybylskiego oraz praktykował u Juliusza Żórawskiego. Pierwsze spotkania zawodowe grupy miały miejsce w domu przy ul. Grottgera 18 m. 11 w Warszawie. W 1936 przy ul. Podchorążych 101 powstała oficjalna pracownia zespołu. W 1939 według ich projektu powstał dom na Służewcu w Warszawie, w 1938 rozpoczęto budowę biurowca Banku Gospodarstwa Krajowego w Poznaniu (zrealizowany według zmienionej koncepcji).

Lata 1939–1945

W. Kłyszewski po wzięciu udziału w obronie Woli w 1939 trafił do obozu jenieckiego w Spittal an der Drau, a później do Oflag II C Woldenberg. E. Wierzbicki zakończył walkę w 1939 pod Kockiem i znalazł się w Oflag II D Gross-Born (Kłomino). J. Mokrzyński po bitwie pod Kockiem wrócił do Warszawy i działał w konspiracji. Następnie wyjechał do Zakopanego, gdzie w 1941 zaprojektował dom Dańca, kominek w willi „Basia” oraz zajmował się nauczaniem w szkole melioracyjnej (m.in. uczęszczali do niej A.Franta i H.Buszko). Potem mieszkał w Zamościu, Rabce i Krakowie. Ponowne spotkanie zespołu nastąpiło po wojnie w Biurze Odbudowy Stolicy w Warszawie. Następnie pracowali w latach 1945–1949 jako asystenci na WAPW, w pracowni prowadzonej przez Bohdana Pniewskiego.

Wybrane realizacje

• budynek Banku Gospodarstwa Krajowego w Poznaniu, 1938
• dom jednorodzinny na Służewcu, ul. Wróbla 3/5, Warszawa, 1939 (przebudowany po 1945)^[3]
• Dom Partii^[4], projekt 1947
• Dom Akademicki Uniwersytetu Warszawskiego (d. internat Wyższej Szkoły Nauk Społecznych, współcześnie hotel Hera)^[5], 1953^[6]
• Wyższa Szkoła Nauk Społecznych w Warszawie, 1954
• ośrodek „Orbis” w Łebie, 1957
• budynek mieszkalny przy ul. Kredytowej 8, pierwszy „Mister Warszawy” (1959)^[7]
• dworzec kolejowy w Katowicach, proj. 1959
• pawilon kolejowy przy pl. Andrzeja w Katowicach, 1964
• Domek Myśliwski w Białowieży, 1964
• Ośrodek Szkolenia Agencji Wywiadu, 1970/71
• Dom Marynarza w Szczecinie, 1972
• Filharmonia w Rzeszowie, 1974
• Białostocki Teatr Lalek, uk. 1979^[8]
• Muzeum Przyrodnicze Tatrzańskiego Parku Narodowego w Zakopanem, 1980.

Przypisy

1. T. Przemysław Szafer: Współczesna architektura polska. Warszawa: Wydawnictwo „Arkady”, 1988, s. 228. ISBN 83-213-3325-7.
2. Grzegorz Piątek: Najlepsze miasto świata. Warszawa w odbudowie 1944−1949. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B, 2020, s. 377. ISBN 978-83-280-3725-0.
3. Tadeusz Barucki: Tygrysy/Tigers. Wacław Kłyszewski, Jerzy Mokrzyński, Eugeniusz Wierzbicki. Warszawa: Salix alba, 2014, s. 23. ISBN 978-83-930937-3-1.
4. Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1975, s. 122.
5. Michał Wojtczuk. W Herze nie będzie już przaśnie. „Gazeta Stołeczna”, s. 4−5, 18 grudnia 2023.
6. Marta Leśniakowska: Architektura w Warszawie. Warszawa: Arkada Pracownia Historii Sztuki, 2005, s. 256. ISBN 83-908950-8-0.
7. Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 497. ISBN 83-01-08836-2.
8. „Warszawskie Tygrysy” – Wacław Kłyszewski, Jerzy Mokrzyński i Eugeniusz Wierzbicki. Culture.pl. [dostęp 2017-09-17].

Bibliografia

• W. Kłyszewski, J. Mokrzyński, E. Wierzbicki, Mała encyklopedia architektury, Tadeusz Barucki, Arkady, Warszawa 1987.
• Grzegorz Piątek - Najlepsze miasto świata. Warszawa w odbudowie 1944-1949. Warszawa, 2020, Grupa Wydawnicza Foksal, ISBN 978-83-280-3725-0