Turośl (wieś w województwie podlaskim)
wieś w województwie podlaskim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Turośl – wieś kurpiowska[5] w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie kolneńskim, siedziba gminy Turośl[3][6].
| wieś | |
.jpg) Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Turośli | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
684[1] |
| Strefa numeracyjna |
86 |
| Kod pocztowy |
18-525[2] |
| Tablice rejestracyjne |
BKL |
| SIMC |
0409440[3] |
Położenie na mapie gminy Turośl  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kolneńskiego  | |
 53°23′16″N 21°43′39″E[4] | |
Turośl leży na historycznym Mazowszu, w dawnej ziemi łomżyńskiej[7].
Podział administracyjny
W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie łomżyńskim.
Turośl leży na skraju Puszczy Zielonej[8][9].
Najważniejszym ciekiem wodnym jest Kanał Turośl, który wpływa do Pisy ok. 4 kilometry na południowy wschód[8].
Osady na obrzeżu Puszczy Zielonej zaczęto zakładać około połowy XVII wieku. Wieś Turośl powstała pod koniec wieku XVIII na miejscu osady leśniczego zlokalizowanej nad rzeką Turoślanką[9][5]. Przez dłuższy czas tereny dzisiejszej gminy były zastrzeżone do wyłącznej dyspozycji książąt mazowieckich (zagajone) - stąd pierwotna nazwa tej części puszczy brzmiała Zagajnica. Mieszkańcy tej miejscowości zajmowali się łowiectwem, pszczelarstwem, wytapianiem smoły, rudy darniowej i obróbką drewna. W okolicach kopano także bursztyn[9].
W 1805 staraniem Michała Szaniawskiego wybudowano na wzgórzu kościół filialny, a okoliczni gospodarze zobowiązali się m.in. wybudować plebanię i utrzymywać duchownego[5]. W 1819 Turośl liczyła 20 mieszkańców (w tym nadleśniczy, podleśny, komornik i kapelan), zaś w 1827 – 3 domostwa i 21 mieszkańców[5]. Pod koniec XIX wieku w Turośli był nowy kościół parafialny, sąd gminny i urząd gminy oraz szkoła początkowa[5].
Z biegiem lat miejscowość przekształciła się w osadę rolniczą.
W latach 1921–1939 wieś leżała w województwie białostockim, w powiecie kolneńskim (od 1932 w powiecie ostrołęckim), w gminie Turośl.
Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku wieś zamieszkiwało 77 osób, 75 było wyznania rzymskokatolickiego a 2 mojżeszowego. Jednocześnie wszyscy mieszkańcy zadeklarowali polską przynależność narodową. Było tu 14 budynków mieszkalnych[10]. Podlegała pod Sąd Grodzki w Kolnie i Okręgowy w Łomży. Mieścił się tu urząd pocztowy[11].
W 1924 roku, w związku z brutalną akcją ściągania zaległości podatkowych, ludność miejscowości przepędziła wójta, zniszczyła akta podatkowe i rozbroiła posterunek policji[12].
W wyniku agresji Niemiec we wrześniu 1939, miejscowość znalazła się pod okupacją i do stycznia 1945 była przyłączona do III Rzeszy i znalazła się w strukturach Landkreis Scharfenwiese (ostrołęcki) w rejencji ciechanowskiej (Regierungsbezirk Zichenau) Prus Wschodnich[13].
Miejscowość jest siedzibą gminy Turośl[1].
Przez miejscowość przebiega droga wojewódzka nr 647, przy skrzyżowaniu z lokalnymi drogami[8][9].
Niegdyś istniał przystanek kolejowy Turośl na zlikwidowanej wąskotorowej linii kolejowej Myszyniec – Kolno[a].
Rejestr Narodowego Instytutu Dziedzictwa wymienia dwa zabytki:
- drewniany kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela, z 1870-1871[8][b] lub 1873[5], nr rej.: 83 z 5 lipca 1980[15], odrestaurowany w latach 1946-1947[9]
- drewniana kaplica cmentarna z 1811, wzniesiona przez nadleśniczego Michała Szaniawskiego, nr rej.: A-522 z 25 listopada 1994[15][9]
Ponadto zabytkowy charakter mają:
- drewniana dzwonnica konstrukcji słupowej z przełomu XIX i XX wieku[8]
- wiatrak-koźlak z 3. ćw. XIX w., przeniesiony w 1983 z Radziszewa-Króli, siedziba Izby Regionalnej[8]
- drewniana plebania z 1911[9]
- cmentarne ogrodzenie z bramą z 4 ćw. XIX w.[9]
W miejscowości zachowały się także drewniane chaty z pocz. XX wieku (nr 27 i nr 29) oraz z lat 20. XX wieku (nr 33, 34, 44)[9], drewniany spichlerz z tego samego okresu[9], a także sztuka ludowa Kurpiów[9].
W miejscowości znajduje się szkoła podstawowa im. ks. Jana Twardowskiego[14].
W miejscowości znajduje się siedziba parafii św. Jana Chrzciciela. W strukturze kościoła rzymskokatolickiego parafia należy do metropolii białostockiej, diecezji łomżyńskiej, dekanatu Kolno.
Gminny Ośrodek Kultury oraz Biblioteka Publiczna
Odrestaurowany drewniany wiatrak
Krzyż przy Gminnym Ośrodku Kultury
Dom w stylu kurpiowskim
- Oznaczony np. na mapie w karcie ewidencyjnej zabytkowej kaplicy
- Rejestr NID błędnie podaje I połowę XIX wieku
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
