Tritlenek azotu

Tritlenek azotu, nazwa Stocka: tlenek azotu(VI), nadtlenek azotu^[2], NO
3 – nieorganiczny związek chemiczny z grupy tlenków azotu, w którym atom azotu występują na formalnym stopniu utlenienia VI^[3]. Powstaje z pentatlenku diazotu (N
2O
5) pod wpływem ozonu, nie zawiera wiązania nadtlenkowego −O−O− i jest silnym utleniaczem. Pod wpływem wody rozkłada się do kwasu azotowego i tlenu^[1][4].

Tritlenek azotu

Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) konst. tritlenek azotu, tlenek(2−) azotu(6+), tlenek azotu(6+), tlenek azotu(VI) Inne nazwy i oznaczenia Stocka tlenek azotu(VI) inne nadtlenek azotu, dawniej: trójtlenek azotu
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	NO3
Masa molowa	62,00 g/mol
Wygląd	niebieski gaz[1]
Identyfikacja
Numer CAS	12033-49-7
PubChem	5360456
SMILES N([O])(=O)=O
InChI InChI=1S/NO3/c2-1(3)4 InChIKey YPJKMVATUPSWOH-UHFFFAOYSA-N
Niebezpieczeństwa Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Wiarygodne źródła oznakowania tej substancji według kryteriów GHS są niedostępne.

Według dawnych doniesień obserwowano go jako niebieski gaz, który podczas ogrzewania do temperatury 100 °C rozkładał się z towarzyszącą luminescencją. Uważano też, że można uzyskać jego roztwory eterowe^[1].

Obecnie wiadomo, że NO
3 jest rodnikiem azotanowym, który jest trwały na tyle, że można go analizować w stanie gazowym bezpośrednio po otrzymaniu^[4] lub stabilizować przez uwięzienia w matrycy neonowej w temperaturze kilku kelwinów^[5]. Silnie absorbuje światło w całym zakresie widzialnym, z dwoma maksimami przy 627 i 662 nm^[6][7]. Laboratoryjnie otrzymać go można, oprócz reakcji N
2O
5 + O
3, przez fotolizę azotanu chloru (ClONO
2) lub pentatlenku diazotu (N
2O
5)^[4] oraz w reakcji atomowego fluoru z kwasem azotowym^[7]:

F + HNO
3 → NO
3 + HF

NO
3 powstaje naturalnie w atmosferze w reakcji NO
2 z ozonem. W ciągu dnia ulega szybkiej fotolizie, natomiast w nocy akumuluje się i odgrywa znaczącą rolę jako utleniacz związków organicznych obecnych w atmosferze, przy czym przekształca się w kwas azotowy prowadzący do powstawania kwaśnych deszczów^[5].

Przypisy

1. Philip JohnP.J. Durrant Philip JohnP.J., BrylB. Durrant BrylB., Zarys współczesnej chemii nieorganicznej, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1965, s. 768.
2. Azotu tlenki, [w:] Encyklopedia Powszechna, t. 1, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 181.
3. Encyclopedia of Inorganic Chemistry, R. BruceR.B. King (red.), wyd. 2, John Wiley & Sons, 2005, ISBN 978-0-470-86078-6. Brak numerów stron w książce
4. AndreiA. Deev AndreiA., JonasJ. Sommar JonasJ., MitchioM. Okumura MitchioM., Cavity ringdown spectrum of the forbidden òE″←X̃²A′₂ transition of NO₃: Evidence for static Jahn–Teller distortion in the à state, „Journal of Chemical Physics”, 122 (22), 2005, s. 224305, DOI: 10.1063/1.1897364 (ang.).
5. Marilyn E.M.E. Jacox Marilyn E.M.E., Warren E.W.E. Thompson Warren E.W.E., The infrared spectroscopy and photochemistry of NO₃ trapped in solid neon, „Journal of Chemical Physics”, 129 (20), 2008, s. 204306, DOI: 10.1063/1.3020753 (ang.).
6. Harold S.H.S. Johnston Harold S.H.S., RichardR. Graham RichardR., Photochemistry of NO_x and HNO_x Compounds, „Canadian Journal of Chemistry”, 52 (8), 1974, s. 1415–1423, DOI: 10.1139/v74-214 (ang.).
7. A.R.A.R. Ravishankara A.R.A.R., P.H.P.H. Wine P.H.P.H., Absorption cross sections for NO₃ between 565 and 673 nm, „Chemical Physics Letters”, 101 (1), 1983, s. 73–78, DOI: 10.1016/0009-2614(83)80308-X (ang.).