Trichoglossus

	Trichoglossus
	Stephens, 1826
	; Przedstawiciel rodzaju – lorysa oliwkowogłowa (T. euteles)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	papugowe
Rodzina	papugi wschodnie
Podrodzina	damy
Plemię	Loriini
Rodzaj	Trichoglossus
	Typ nomenklatoryczny
	Psittacus haematotus J.F. Gmelin, 1788 (= Psittacus haematodus Linnaeus, 1771)
Synonimy
	Australasia Lesson, 1830; Australia Bonaparte, 1850; Eutelipsitta Mathews, 1911; Oenopsittacus Reichenow, 1913;
	Australasia Lesson, 1830; Australia Bonaparte, 1850; Eutelipsitta Mathews, 1911; Oenopsittacus Reichenow, 1913;
Gatunki
	10 gatunków – zobacz opis w tekście
	10 gatunków – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Trichoglossus – rodzaj ptaków z podrodziny dam (Loriinae) w obrębie rodziny papug wschodnich (Psittaculidae).

Szybkie fakty Domena, Królestwo ...

Zamknij

Rodzaj obejmuje gatunki występujące na Celebesie, Małych Wyspach Sundajskich, Flores, Molukach, Nowej Gwinei, Wyspach Lojalności, Biak, Australii, Wyspach Sula, Filipinach i Karolinach^[6].

Długość ciała 20–30 cm, rozpiętość skrzydeł około 46 cm; masa ciała 48–169 g^[6].

Rodzaj zdefiniował w 1826 roku brytyjski entomolog i ornitolog James Francis Stephens w części poświęconej ptakom w publikacji George’a Shawa poświęconej zoologii^[1]. Stephens wymienił kilka gatunków – Psittacus haematotus J.F. Gmelin, 1788 (= Psittacus haematodus Linnaeus, 1771), Psittacus capistratus Bechstein, 1811, Psittacus concinnus Shaw, 1791, Psittacus pusillus Latham, 1790, Psittacus porphyrio Shaw, 1789 (= Psittacus peruvianus Statius Müller, 1776), Psittacus australis J.F. Gmelin, 1788 i Psittacus chlorolepidotus Kuhl, 1820 – z których gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie) Psittacus haematotus J.F. Gmelin, 1788 (= Psittacus haematodus Linnaeus, 1771) (lorysa górska)^[7].

Etymologia

Trichoglossus: gr. θριξ thrix, τριχος trikhos ‘włos’; γλωσσα glōssa ‘język’^[8].
Australasia (Australia): fr. Australie ‘Australia’; Malaisie ‘Malezja’^[9]. Gatunek typowy: Lesson wymienił trzy gatunki – Australasia novaehollandiae Lesson, 1830 (= Psittacus haematodus Linnaeus, 1771), Australasia malaisiae Lesson, 1830 (= Psittacus ornatus Linnaeus, 1758) i Australasia viridis Lesson, 1830 (= Psittacus chlorolepidotus Kuhl, 1820) – z których gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie) Australasia novaehollandiae Lesson, 1830 (= Psittacus haematodus Linnaeus, 1771)^[10].
Eutelipsitta: anagram rodzaju Psitteuteles różnych autorów (por. gr. ευτελης eutelēs ‘tani, marny’, od τελος telos ‘koszt’; nowołac. psitta ‘papuga’, od gr. ψιττακη psittakē ‘papuga’)^[11].
Oenopsittacus: gr. οινωψ oinōps, οινωπος oinōpos ‘głęboka czerwień, koloru wina’; ψιττακος psittakos ‘papuga’^[12]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Chalcopsitta rubiginosa Bonaparte, 1850.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[13]:

Trichoglossus rubiginosus (Bonaparte, 1850) – lorysa wiśniowa
Trichoglossus chlorolepidotus (Kuhl, 1820) – lorysa zielonogłowa
Trichoglossus rosenbergii Schlegel, 1871 – lorysa czarnobrzucha
Trichoglossus haematodus (Linnaeus, 1771) – lorysa górska
Trichoglossus moluccanus (J.F. Gmelin, 1788) – lorysa niebieskobrzucha
Trichoglossus rubritorquis Vigors & Horsfield, 1827 – lorysa obrożna
Trichoglossus euteles (Temminck, 1835) – lorysa oliwkowogłowa
Trichoglossus capistratus (Bechstein, 1811) – lorysa timorska
Trichoglossus weberi (Büttikofer, 1894) – lorysa zielona
Trichoglossus forsteni Bonaparte, 1850 – lorysa większa

[U 1]
Nowa nazwa dla rodzaju Psitteuteles różnych autorów (nie Bonaparte, 1854).

[1]
J.F. Stephens: Aves. W: G. Shaw: General zoology, or Systematic natural history. T. 14: Aves. Cz. 1. London: Printed for G. Kearsley, 18126, s. 129. (ang.).
[2]
R.P. Lesson: Traité d’ornithologie, ou, Tableau méthodique des ordres, sous-ordres, familles, tribus, genres, sous-genres et races d'oiseaux: ouvrage entièrement neuf, formant le catalogue le plus complet des espèces réunies dans les collections publiques de la France. Bruxelles: Chez F.G. Levraul, 1831, s. 209. (fr.).
[3]
Ch.-L. Bonaparte: Conspectus generum avium. T. 1. Lugduni Batavorum: Apud E.J. Brill, 1850, s. 5. (łac.).
[4]
G. Mathews. On some necessary alterations in the nomenclature of birds. Pt II. „Novitates Zoologicae”. 18, s. 10, 1911. (ang.).
[5]
A. Reichenow. Vorlegung von Bälgen über die Gattungen der Loris, insbesondere über die in Färbung und Verbreitung von den Arten der Gattungen Trichoglossus, Eos und Chalcopsitta abweichende Chalcopsitta ruhiginosa Bp. und begründet für diese Art die neue Gattung Oenopsittacus. „Journal für Ornithologie”. 61, s. 401, 1913. (niem.).
[6]
S.M.S.M. Billerman S.M.S.M., Old World Parrots (Psittaculidae), version 1.0, [w:] S.M.S.M. Billerman, B.K.B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (red.), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2020, DOI: 10.2173/bow.psitta4.01 [dostęp 2020-08-07] (ang.).
[7]
R.-P. Lesson: Manuel d’ornithologie, ou description des genres et des principales espèces d’oiseaux. T. 2. Paris: Roret, 1828, s. 147. (fr.).
[8]
The Key to Scientific Names ↓, Trichoglossus [dostęp 2022-01-30].
[9]
The Key to Scientific Names ↓, Australasia [dostęp 2022-01-30].
[10]
T. Salvadori. Prodromus Ornithologiae Papuasiae et Moluccarum. „Annali del Museo civico di storia naturale di Genova”. 15, s. 279, 1879–1880. (wł.).
[11]
The Key to Scientific Names ↓, Eutelipsitta [dostęp 2022-01-30].
[12]
The Key to Scientific Names ↓, Oenopsittacus [dostęp 2022-01-30].
[13]
Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Loriini Selby, 1836 (wersja: 2023-12-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-02-15].

The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[4] [U 1]
Nowa nazwa dla rodzaju Psitteuteles różnych autorów (nie Bonaparte, 1854).

[Stephens-1] [1]
J.F. Stephens: Aves. W: G. Shaw: General zoology, or Systematic natural history. T. 14: Aves. Cz. 1. London: Printed for G. Kearsley, 18126, s. 129. (ang.).

[Lesson-2] [2]
R.P. Lesson: Traité d’ornithologie, ou, Tableau méthodique des ordres, sous-ordres, familles, tribus, genres, sous-genres et races d'oiseaux: ouvrage entièrement neuf, formant le catalogue le plus complet des espèces réunies dans les collections publiques de la France. Bruxelles: Chez F.G. Levraul, 1831, s. 209. (fr.).

[Bonaparte-3] [3]
Ch.-L. Bonaparte: Conspectus generum avium. T. 1. Lugduni Batavorum: Apud E.J. Brill, 1850, s. 5. (łac.).

[Mathews-5] [4]
G. Mathews. On some necessary alterations in the nomenclature of birds. Pt II. „Novitates Zoologicae”. 18, s. 10, 1911. (ang.).

[Reichenow-6] [5]
A. Reichenow. Vorlegung von Bälgen über die Gattungen der Loris, insbesondere über die in Färbung und Verbreitung von den Arten der Gattungen Trichoglossus, Eos und Chalcopsitta abweichende Chalcopsitta ruhiginosa Bp. und begründet für diese Art die neue Gattung Oenopsittacus. „Journal für Ornithologie”. 61, s. 401, 1913. (niem.).

[Billerman-7] [6]
S.M.S.M. Billerman S.M.S.M., Old World Parrots (Psittaculidae), version 1.0, [w:] S.M.S.M. Billerman, B.K.B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (red.), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2020, DOI: 10.2173/bow.psitta4.01 [dostęp 2020-08-07] (ang.).

[les-8] [7]
R.-P. Lesson: Manuel d’ornithologie, ou description des genres et des principales espèces d’oiseaux. T. 2. Paris: Roret, 1828, s. 147. (fr.).

[9] [8]
The Key to Scientific Names ↓, Trichoglossus [dostęp 2022-01-30].

[10] [9]
The Key to Scientific Names ↓, Australasia [dostęp 2022-01-30].

[sal-11] [10]
T. Salvadori. Prodromus Ornithologiae Papuasiae et Moluccarum. „Annali del Museo civico di storia naturale di Genova”. 15, s. 279, 1879–1880. (wł.).

[12] [11]
The Key to Scientific Names ↓, Eutelipsitta [dostęp 2022-01-30].

[13] [12]
The Key to Scientific Names ↓, Oenopsittacus [dostęp 2022-01-30].

[Mielczarek&Kuziemko-14] [13]
Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Loriini Selby, 1836 (wersja: 2023-12-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-02-15].

[1]

[2]

[3]

[uwaga 1]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

Etymologia

Podział systematyczny

Wikiwand in your browser!

Trichoglossus

Etymologia

Podział systematyczny

Wikiwand in your browser!

Zasięg występowania

Morfologia

Systematyka

Uwagi

Przypisy

Bibliografia