Traktat paryski (Traktat o pokoju i przyjaźni) – traktat pokojowy zawarty 30 marca 1856 na zakończenie obradującego od 25 lutego kongresu[1] przedstawicieli Francji, Anglii, Turcji, Austrii, Sardynii i Rosji[2].
Okoliczności zawarcia traktatu
Wynegocjowany traktat miał regulować główne problemy związane z tzw. kwestią wschodnią oraz z bezpośrednimi przyczynami wybuchu wojny krymskiej. Pierwszy plan rozwiązania konfliktu został przedstawiony już w 1854 przez Francję, Wielką Brytanię, Austrię i Prusy, a 18 lipca Napoleon III przesłał go do Petersburga. Był to czteropunktowy projekt zakładający wspólny protektorat pięciu mocarstw nad księstwami naddunajskimi oraz społecznością chrześcijańską w Turcji. Gwarantować miał także wolność żeglugi na Dunaju i międzynarodową kontrolę nad jego ujściem. Zapowiedziano też rewizję konwencji londyńskiej z 1841 roku. 26 sierpnia 1854 strona rosyjska plan ten odrzuciła. Tymczasem do wojny po stronie mocarstw zachodnich dołączyła Sardynia, a 2 grudnia 1854 Austria zawarła z nimi układ polityczny zobowiązujący ją do ochrony księstw naddunajskich i zabezpieczający jej interesy w północnych Włoszech na wypadek konfliktu z Rosją. Na przełomie 1854 i 1855 doszło do próby negocjacji pokojowych w Wiedniu, jednak zakończyła się ona fiaskiem, podobnie jak rozmowy w marcu z udziałem Turcji.
W grudniu 1855 po uzgodnieniach z Anglią i Francją Austria wystosowała do Rosji nowy, pięciopunktowy projekt traktatu, tym razem w formie ultimatum. W tym okresie siły sprzymierzonych zajęły już obszar Krymu z Sewastopolem, natomiast Austria okupowała księstwa naddunajskie – Mołdawię i Wołoszczyznę. Trudna sytuacja na froncie spowodowała zatem zgodę Rosji na przyjęcie planu austriackiego jako podstaw przyszłego pokoju.
Postanowienia traktatu
Traktat o pokoju i przyjaźni podpisano 30 marca 1856.
- Rosja musiała zwrócić Turcji miasto Kars.
- Rosja musiała zwrócić Mołdawii część południowej Besarabii (zajętej w 1812 po traktacie w Bukareszcie).
- Morze Czarne zostało zamknięte dla okrętów wojennych.
- Turcji i Rosji zakazano utrzymywania obiektów wojskowych na jego wybrzeżu.
- Zaakceptowano politykę sułtana, który 18 lutego wydał firman zapewniający równość i bezpieczeństwo wobec poddanych wszystkich religii.
- Wprowadzono również wolność żeglugi na Dunaju i utworzono Europejską Komisję d/s. Żeglugi na Dunaju[3].
- Hospodarstwa Mołdawii i Wołoszczyzny pozostawiono Turcji jako protektoraty, z zachowaniem szerokiej autonomii.
- Zapowiedziano powołanie dwóch komisji międzynarodowych:
- do usunięcia przeszkód w żegludze natury technicznej
- oraz komisji nadbrzeżnej.
- Ponadto
- zawarta została nowa konwencja w sprawie cieśnin czarnomorskich, nie zmieniała ona jednak postanowień z 1841.
- Mocarstwa zobowiązały Rosję do demilitaryzacji Wysp Alandzkich.
- 15 kwietnia Anglia, Austria i Francja zawarły układ, w którym przestrzegły, że naruszenie postanowień traktatu będzie uznane za casus belli[4].
- Mołdawia i Wołoszczyzna zostały zmuszone do zniesienia niewolnictwa Romów
- 16 kwietnia wszyscy sygnatariusze traktatu wydali Deklarację w przedmiocie prawa wojny morskiej, która znosiła korsarstwo oraz po raz pierwszy kodyfikowała pojęcie blokady morskiej.
Część postanowień zmienił Traktat londyński (1871), dozwalając Rosji i Turcji na posiadanie floty wojennej na Morzu Czarnym oraz wznoszenie obiektów wojskowych na wybrzeżu czarnomorskim[5]. Traktat berliński (1878) w art. 63 potwierdzał układy paryski i londyński w tych wszystkich postanowieniach, które nie zostały uchylone lub zmienione przez postanowienia poprzedzające.
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
