Traktat kaliski (1813)

Traktat kaliski – sojusz zaczepno-odporny zawarty 28 lutego 1813 w Kaliszu pomiędzy Imperium Rosyjskim i Królestwem Prus.

Medal z 1818 roku wybity przez Prusaków na pamiątkę zawarcia Traktatu w Kaliszu

Traktat został wynegocjowany przez Karla Augusta von Hardenberga i Michaiła Kutuzowa. Strony zwróciły się do Wielkiej Brytanii i Austrii o przyłączenie się do sojuszu. Jego skutkiem było wypowiedzenie przez Prusy wojny I Cesarstwu Francuskiemu.

Prusy stanęły po stronie Rosji po porażce Napoleona w kampanii przeciwko Rosji rok wcześniej. Sojusz poprzedziła konwencja w Taurogach, która 30 grudnia 1812 roku zakończyła stan wojny między Prusami a Rosją. W reskrypcie do swojego negocjatora Paulucciego car Aleksander I ogłosił już 6 lipca (18 grudnia) zamiar zawarcia sojuszu z Prusami przeciwko Francji.

W rosyjskiej kwaterze w Kaliszu, w podbitym przez Rosję Księstwie Warszawskim, Prusy i Rosja zawarły pokój i sojusz^[1]. Tym samym Prusy oficjalnie zakończyły narzucony im przez Napoleona w maju 1812 roku sojusz przeciwko Rosji. Ze strony pruskiej wystąpił pułkownik Karl Friedrich von dem Knesebeck. Traktat przewidywał przywrócenie Królestwu Prus granic z 1806 r. i dalsze nabytki terytorialne w północnych Niemczech. Na propozycję rosyjską znaczący wpływ miał Freiherr vom Stein, który pracował na dworze carskim w Rosji i w dwóch tajnych artykułach zagwarantował przywrócenie Prus w warunkach „statystycznych, geograficznych i finansowych” z 1806 r. oraz zaokrągleń terytorialnych. Prusy musiały zrezygnować z terytorium Księstwa Warszawskiego, ale przyznano im część Wielkopolski, czyli późniejszego Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Prusy miały odzyskać także swoje posiadłości w północnych Niemczech, z wyjątkiem dawnego elektoratu hanowerskiego.

W zasadzie kongres wiedeński w 1815 r. opierał się na postanowieniach terytorialnych zawartych w traktacie kaliskim^[1].

Odnośnie spraw militarnych Rosja zobowiązała się do zebrania 150-tysięcznej armii przeciwko Francji, a Prusy obiecały 80 000 ludzi.

Traktat został ostatecznie podpisany 27 lutego 1813 r. we Wrocławiu i dzień później w Kaliszu. Prusy wypowiedziały wojnę Francji 16 marca 1813 roku. Ponieważ francuski był językiem dyplomacji, traktat, choć skierowany przeciwko Francji, został sporządzony po francusku.

Przypisy

1. Heikki E.S.H.E.S. Mattila Heikki E.S.H.E.S., Comparative Legal Linguistics, Ashgate Publishing, Ltd., 2006, ISBN 978-0-7546-4874-1 [dostęp 2022-11-20] (ang.). Brak numerów stron w książce

Bibliografia

• Ludwik Bazylow, Historia powszechna 1789-1918, Warszawa 1986
• Wilhelm Niemann, Der Vertrag von Kalisch vom 27./28. Februar 1813 und unsere Ostgrenze
• A. H. L. Heeren, History of the Political System of Europe, and Its Colonies, 1829
• Rudolf Renz, Vertrag von Kalisch, [w:] Gerhard Taddey (Hrsg.): Lexikon der deutschen Geschichte. Personen, Ereignisse, Institutionen. Von der Zeitwende bis zum Ausgang des 2. Weltkrieges. 2., überarbeitete Auflage. Kröner, Stuttgart 1983, ISBN 3-520-80002-0, s. 626.

Encyklopedie internetowe (umowa międzynarodowa):

• Britannica: topic/Treaty-of-Kalisch