Tarpno (Grudziądz)

Tarpno (niem. Tarpen) – dzielnica Grudziądza, usytuowana w północnej części miasta.

Szybkie fakty Państwo, Województwo ...

Wielkie Tarpno

W 1414 roku w krzyżackiej „Księdze strat” szkodę w Wielkim Tarpnie oceniono na 200 grzywien, ale otrzymano tylko 50 grzywien. W 1438 roku wieś chłopska w Wielkim Tarpnie obejmowała 20 włókien, a chłopi płacili 15 szkojców czynszu od włóki. Po przejęciu Folwarku Tarpno w 1466 r. przez starostów grudziądzkich, na przełomie XV i XVI wieku wieś podupadła^[4].

Z 1565 roku pochodzi wzmianka o założeniu w Folwarku Tarpnie nowego folwarku oraz ziemi jeszcze nie obsadzonej przez zagrodników. Za czasów starosty Jana Zborowskiego rozwinęła się tutaj hodowla owiec, która liczyła około 1000 sztuk. W „Inwentarzu starostwa” z 1603 r. zapisano, ze istniał tutaj spichlerz, 2 stodoły, 2 szopy, 4 chałupy ogrodnicze, owczarnia oraz dom niemały z kominem murowanym dla urzędnika i czeladzi. Podczas wojny szwedzkiej folwark zostaje zrujnowany tak, że musiano go odnowić^[4].

W 1620 roku zostaje wybudowany drewniany kościółek św. Krzyża, ufundowany przez Jakuba Szczepańskiego – starostę grudziądzkiego i podkomorzego chełmińskiego. Był kościołem filialnym fary grudziądzkiej^[7]. Kościół ten miał długość 23 łokcie i szerokość 15 łokci. Ołtarz był bogato złocony i posiadał 3 konfesjonały^[4].

W inwentarzu z 1739 wzmiankowana jest karczma i nowy dom dla owczarza. Do folwarku przylegały dwa lasy, a pilnowało dwóch leśniczych^[4].

Osobny artykuł: Masakra w Wielkim Tarpnie.

W okresie Konfederacji Barskiej, podczas uroczystości odpustowych 14 września 1769 w wyniku napaści huzarów pruskich pod dowództwem Sternberga, którzy przybyli z Prabut w celu werbowania ochotników do wojska, 20 osób zostało zabitych lub ciężko rannych, a świątynia została sprofanowana. Mimo powołania polsko-pruskiej komisji sprawcy nie ponieśli odpowiedzialności^[7].

Po I rozbiorze Polski folwarkiem zarządzał August Stanisław Golz. W tym samym czasie został odnowiony Kościół św. Krzyża^[4]. W 1797 roku król Fryderyk Wilhelm II nadał posiadłość tarpińską prezesowi regencyjnemu Schroetterowi za 435 talarów i 35 groszy czynszu. Rok później nowym właścicielem folwarku w Wielkim Tarpnie zostaje Szczepan Klawiter, następnie Marcin Sommerfeld^[4].

Po pokoju toruńskim w 1807 roku granica Prus z Księstwem Warszawskim biegła wzdłuż Osy i Trynki, tak, że prawobrzeżna ziemia należała do Prus a lewobrzeżna do Królestwa. W 1808 roku Kościół św. Krzyża uległ profanacji w czasie wojen napoleońskich. W 1820 roku właścicielem folwarku zostaje Franz August Müller. W 1829 roku Kościół św. Krzyża z uwagi na zły stan zachowania zostaje rozebrany, a jego wyposażenie przekazane do kościoła św. Mikołaja^[4]. Ówczesny dzierżawca majątku Wielkiego Tarpna Holder Egger za ruiny zapłacił 6 talarów. W 1839 ogrodzono cmentarz i wystawiono na pamiątkę kościoła małą kapliczkę, która nie zachowała się do dnia dzisiejszego^[8]. W 1885 roku folwark zamieszkiwało 140 mieszkańców, trudniących się hodowlą owiec na tucz, oraz sprzedażą mleka, a we wsi było 161 osób. Wieś zajmowała 138 ha. W następnych latach liczba ludności Wielkiego Tarpna malała^[4].

W 1930 majątek (około 180 ha i jezioro) w Wielkim Tarpnie otrzymała Państwowa Średnia Szkoła Hodowlano-Rolnicza w użytkowanie. Rok później Wielkie Tarpno wraz z folwarkiem liczyło 339 mieszkańców i posiadało 504,9 ha. Sołtysem wsi był Ignacy Kozicki^[4].

2 lipca 1976 Wielkie Tarpno oraz Owczarki zostały przyłączone do granic administracyjnych miasta^[1].

W 2018 roku przy ul. Waryńskiego wybudowano Osadę Tarpno – osiedle nowoczesnych domów szeregowych^[3].

Małe Tarpno

Ożywienie gospodarcze Grudziądza na przełomie XVIII i XIX wieku oraz budowa cytadeli i obiektów administracji pruskiej, spowodowała napływ tysięcy robotników z głębi Niemiec. W związku z tym w 1801 roku na północ od miasta, w niedalekiej odległości od cytadeli podjęto decyzję o wyznaczeniu działek na budowę domów. Teren ten nazwano Małym Tarpnem i obejmował od zachodu tzw. Piaskowe Góry (część Kępy Fortecznej), od wschodu Kanał Trynka, od południa – drogę do Nowej Wsi, a od północy – drogę do Świerkocina^[4].

W 1868 Małe Tarpno liczyło 834 mieszkańców, a w roku 1885 obejmowało 39 hektarów, 86 domów i 929 mieszkańców^[4]. 12 maja 1899 roku do Małego Tarpna dotarła pierwsza linia tramwajowa, łącząca je ze śródmieściem Grudziądza i dworcem kolejowym.

Wobec dużego napływu ludności polskiej po I wojnie światowej zachodziła konieczność wybudowania nowego obiektu sakralnego. W 1921 zakupiono restaurację „Concordia” z bardzo wielką salą i ogrodem od właściciela – pana Karnata za sumę 14 000 000 marek polskich i przystąpiono do przebudowy. Prace wykonywał budowniczy M. Olkowski z Grudziądza. Dnia 1 października 1922 roku dokonano poświęcenia kaplicy przez ks. prałata Dembka z parafii św. Mikołaja z Grudziądza. Po przebudowie według projektu inż. Jaszkowskiego z Torunia, kościół zostaje poświęcony 23 grudnia 1923. Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa stanowił tzw. kurację (filię) fary^[4]^[8].

15 marca 1934 roku Małe Tarpno oraz północna część Tuszewa zostają włączone w granice administracyjne Grudziądza^[6]. Powierzchnia miasta wynosiła wtedy 28,31 km²^[9]. 1 lipca tego samego roku tutejszy kościół erygowano jako samodzielną parafię. Proboszczem zostaje ks. Jan von Blericq^[4]. 18 lutego 1940 w Małym Tarpnie urodził się Ryszard Milczewski-Bruno – poeta, laureat wielu nagród^[10].

W czasie działań wojennych w 1945 roku kościół został doszczętnie spalony. W latach 1946–1948 odbudowano go od nowa dzięki zaangażowaniu urzędującego wiele lat po wojnie ks. proboszcza Leona Kuchty^[4].

W latach 1964–1969 na dawnym poligonie wzniesiono osiedle 900-lecia (nazwa nawiązująca do rocznicy pierwszej wzmianki historycznej o Grudziądzu) złożone z typowych bloków z wielkiej płyty, obliczone na 3500 mieszkańców (obecnie osiedle Tarpno Drugie)^[6]. W 1977 roku na osiedlu Tarpno Drugie wybudowano pętlę tramwajową, a w 1981 przedłużono linię nr 2, zapewniającą połączenie północnej części miasta z południową.

W latach 2005–2017 wybudowano osiedle Nowe Tarpno na przestrzeni między ulicami Legionów, Powstańców Wielkopolskich, Kruszelnickiego a Kanałem Trynka^[11].

Tarpno (Grudziądz)

Położenie

Podział na osiedla

Nazwa

Historia

Wielkie Tarpno

Małe Tarpno

Komunikacja miejska

Ważniejsze obiekty i obszary

Wielkie Tarpno

Małe Tarpno

Przypisy

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Wikiwand - on