Loading AI tools
polski etnograf, malarz, grafik, muzeolog, badacz sztuki ludowej Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Tadeusz Seweryn, ps. „Białowąs”, „Boryna”, „Socha”, „Maksymilian Kulesza” (ur. 21 sierpnia 1894 w Żabnie, zm. 17 stycznia 1975 w Krakowie) – etnograf, malarz, grafik, muzeolog i badacz sztuki ludowej[1].
 Tadeusz Seweryn (z lewej) z kolegą, malarzem Samuelem Finkelsteinem (z prawej), na otwarciu wystawy malarstwa Cechu Artystów Plastyków „Jednoróg” w Krakowie w Pałacu Sztuki Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych, 1933. | |
| Data i miejsce urodzenia |
21 sierpnia 1894 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
17 stycznia 1975 |
| Miejsce spoczynku |
cmentarz Rakowicki w Krakowie |
| Zawód, zajęcie |
grafik, malarz, wykładowca, żołnierz, badacz |
| Alma Mater |
Uniwersytet Jagielloński, Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie |
| Małżeństwo |
Teresa z Sobolewskich |
| Dzieci |
dwie córki |
| Odznaczenia | |
    | |
Był synem Wojciecha i Antoniny z Kwiecińskich. Miał siostrę i czterech braci. W 1906 roku ukończył szkołę powszechną w Jeleśni. Uczęszczał do gimnazjum w Nowym Sączu i Krakowie, gdzie zdał maturę w 1913 roku. Następnie podjął studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego (studiował historię sztuki, literaturę i prawo). Równolegle studiował na Akademii Sztuk Pięknych. Na obu uczelniach uzyskał absolutorium, należał do Związku Strzeleckiego. Wraz z wybuchem I wojny światowej wstąpił do Legionów, ale ze względu na stan zdrowia po kilku dniach został zwolniony ze służby. Od lutego 1917 pracował w Archiwum Legionów.
Zgodnie z rozkazem Józefa Piłsudskiego, by nie składać przysięgi na wierność cesarzowi austriackiemu zdezerterował. Aresztowany przez żandarmerię austriacką, osadzony został w obozie jeńców legionowych w Witkowicach. Wkrótce otrzymał przydział na front włoski, po czym zbiegł do Królestwa Kongresowego i zatrzymał się w Janowie Lubelskim pod przybranym nazwiskiem Maksymilian Kulesza. W 1918 roku wraz z W. Jabłońskim i uczniami miejscowego gimnazjum w którym uczył łaciny i niemieckiego, zorganizował kampanię przeciw stacjonującemu w mieście oddziałowi austriackiemu, doprowadzając do rozbrojenia i wypędzenia żołnierzy. Rok później utworzył w Janowie regionalne muzeum i prowadził wraz z uczniami akcję zbierania materiałów etnograficznych[2].
Podczas wojny polsko-bolszewickiej uformował dwa szwadrony ochotników-uczniów i wstąpił do partyzanckiego oddziału F. Jaworskiego walczącego w województwie lubelskim i na Podlasiu. Po zakończeniu wojny uczył historii w seminarium nauczycielskim w Tomaszowie Mazowieckim (do 1929 roku), prowadził badania terenowe, założył Koło Krajoznawcze, a pod jego kierunkiem uczniowie opracowali materiał pt. Zamki drewniane przy drzwiach (Prace Kom. Etnogr. PAU 3, 1927). Za jego sprawą, i przy udziale uczniów, powstało w Tomaszowie Muzeum Regionalne, a w 1926 tygodnik „Echo Mazowieckie”[3].
W 1924 roku uzyskał stypendium, dzięki któremu odbył dwuletnie studia we Włoszech i Francji. W 1926 roku został członkiem Komisji Etnograficznej Polskiej Akademii Umiejętności, w 1929 na stałe przeprowadził się do Krakowa i podjął pracę w I Państwowym Gimnazjum im. B. Nowodworskiego jako nauczyciel rysunków. W tym samym czasie pracował w Muzeum Etnograficznym w Krakowie (od 1930 roku na stanowisku kustosza). W 1930 roku uzyskał stopień doktora na podstawie rozprawy Pokucka majolika ludowa. W tym samym roku opuścił Polskę, by prowadzić badania porównawcze w Jugosławii, Czechosłowacji i na Węgrzech[1].
Poza pracą etnografa Tadeusz Seweryn udzielał się w zrzeszeniach artystycznych, należał m.in. do Cechu Artystów Plastyków „Jednoróg”. Tworzył obrazy olejne, akwarele i drzeworyty, które były wystawiane w wielu miastach Polski[1].
Po śmierci Seweryna Udzieli objął stanowisko dyrektora Muzeum Etnograficznego w Krakowie i kierował nim do 1965 roku (poza okresem okupacji). W 1939 roku uzyskał habilitację na Uniwersytecie Poznańskim u Eugeniusza Frankowskiego. Wybuch wojny uniemożliwił zatwierdzenie habilitacji przez ministerstwo. Podczas wojny działał w Związku Walki Zbrojnej, po zdekonspirowaniu w lutym 1941 roku, do końca okupacji ukrywał się pod fałszywymi nazwiskami; pełnił funkcję kierownika Walki Cywilnej w okręgu krakowskim. W 1943 roku kierował Ruchem Oporu Społecznego okręgowej delegatury rządu londyńskiego, zajmował się likwidacją konfidentów i sabotażem niemieckich kontyngentów żywnościowych i karaniem kolaborantów. W lutym 1943 utworzył na terenie Krakowa Radę Pomocy Żydom „Żegota”, pisał również ulotki, odezwy i artykuły w prasie konspiracyjnej. 13 kwietnia 1945 aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa, zwolniony po kilku miesiącach powrócił na stanowisko dyrektora Muzeum Etnograficznego[4].
W 1948 roku założył periodyk „Kwartalnik Muzealny” i przez 2 lata był jego redaktorem naczelnym. Poza działalnością muzealną zajmował się sztuką. W latach 1945–1975 opublikował 151 tekstów, m.in. na temat ikonografii etnograficznej, żelazorytu, wycinanek, ubiorów ludowych i teorii sztuki ludowej[4].
Poza pracą naukową angażował się w działalność społeczną i dydaktyczną: prowadził wykłady o sztuce ludowej na Uniwersytecie Jagiellońskim i w Wyższej Szkole Pedagogicznej. Od 1948 roku członek korespondent PAU, od 1954 – profesor nadzwyczajny. Działał w Polskim Towarzystwie Ludoznawczym, w latach 1945–1950 redaktor Ludu, w latach 1949–1961 współredagował Atlas Polskich Strojów Ludowych, a w latach 1957–1966 członek komitetu redakcyjnego Literatury Ludowej. W latach 1956–1961 – prezes Zarządu Głównego PTL, od 1972 – członek honorowy towarzystwa. W latach 1957–1967 był członkiem zespołu redakcyjnego Polskiej Sztuki Ludowej. Był również współredaktorem Słownika starożytności słowiańskich (napisał do niego 32 hasła).
W 1964 roku został honorowym członkiem Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych, w którym przez wiele lat działał. Do roku 1956 wystawiał swoje prace w salonach malarskich pod patronatem TPSP w krakowskim Pałacu Sztuki.
Odznaczony Krzyżem Walecznych oraz Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami, otrzymał też stopień majora.
W 1982 roku Instytut Jad Waszem podjął decyzję o przyznaniu Tadeuszowi Sewerynowi tytułu Sprawiedliwego wśród Narodów Świata[5].
Od 1931 roku był żonaty z Teresą z Sobolewskich, miał dwie córki.
Pochowany został na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera LXXVIII-17-41)[6][7].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
