Szmulowizna
osiedle w dzielnicy Praga-Północ w Warszawie Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Szmulowizna, dawniej także Szmulowszczyzna[3], zwyczajowo Szmulki[3][4][5] – osiedle i obszar MSI[6] w dzielnicy Praga-Północ w Warszawie.
| osiedle i obszar MSI Warszawy | |
 Kamienice przy ul. Kawęczyńskiej, widoczna wieża bazyliki Najświętszego Serca Jezusowego | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miasto | |
| Dzielnica | |
| W granicach Warszawy | |
Położenie na mapie dzielnicy | |
Granice Szmulowizny wydzielonej jako obszar Miejskiego Systemu Informacji wyznaczają[6]:
- ul. Markowska,
- linia kolejowa wzdłuż al. „Solidarności”,
- linia kolejowa wzdłuż ul. Zabranieckiej i ul. Naczelnikowskiej (granica między Pragą-Północ a Targówkiem, dawniej granica gminy Warszawa-Centrum),
- linia kolejowa ze stacją Warszawa Wschodnia (wzdłuż granicy dzielnic Praga-Północ i Praga-Południe) od granicy dzielnicy Targówek (dawnej granicy gminy Warszawa-Centrum).
Pierwotnie granicę między Pragą (wtedy już częścią miasta Warszawy) a Szmulowizną wyznaczał wał ziemny (część okopów Lubomirskiego) w rejonie ul. Markowskiej i rogatki Ząbkowskie, znajdujące się w miejscu dzisiejszego skrzyżowania ul. Ząbkowskiej z Markowską.
Szmulowizna
Nazwa Szmulowizna pochodzi od imienia właściciela tych gruntów Szmula (Samuela) Jakubowicza Sonnenberga, zwanego Zbytkowerem (Zbitkawerem)[7] (1756−1801), żydowskiego kupca, bankiera, faktora, protegowanego króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, protoplasty rodu Bergsonów (w tym filozofa Henryka Bergsona)[8]. Ten najbogatszy Żyd warszawski zrobił znaczny majątek na dostawach dla wojska rosyjskiego. Zbiegł po wybuchu powstania kościuszkowskiego. Jego niektóre zakłady m.in.: garbarnię, młyn na Golędzinowie przejęły władze powstańcze[9]. Początkowo folwark Zbytkowera nosił nazwę Bojnówek, z czasem wraz z okolicznymi terenami (wsią i karczmą) przyjął nazwę Szmulowizna od imienia właściciela. Nazwy tej, również w brzmieniu Szmulowszczyzna[10] używano m.in. w XIX w.[7], widać ją m.in. na zaborczych mapach z tego okresu (w rosyjskiej pisowni Шмулевизна[11] lub Шмулевщизна[10]). Stosowano również formę Szmulewizna[12].
Zamiast nazwy Szmulowizna na mapach topograficznych od kilkudziesięciu lat umieszcza się potoczną nazwę Szmulki i ta forma znalazła się w oficjalnym Państwowym Rejestrze Nazw Geograficznych[13].
Michałów
Tereny we wschodniej części Szmulowizny wykupiło w 1902 małżeństwo książąt Michał i Maria Radziwiłłowie. Odtąd nazwano je Michałowem na cześć księcia – działacza filantropijnego, mecenasa kultury i współfundatora (wraz z małżonką) szkółek i schronisk dla ubogiej młodzieży (m.in. przytułek Nazaret) oraz Bazyliki Najświętszego Serca Jezusowego. Michał Radziwiłł całe swoje życie poświęcił sprawom publicznym, angażując swą energię, a także pieniądze w działalność filantropijną i kulturalną. Był m.in. redaktorem i wydawcą „Biblioteki Warszawskiej”, Prezesem Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności oraz członkiem Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych. Przewodniczył Komitetowi budowy pomnika Adama Mickiewicza[14][15].
Do Michałowa niektórzy zaliczają również tereny za linią kolei nadwiślańskiej, należące już do Targówka Fabrycznego[16].
Nazwa Michałów była w użyciu przede wszystkim w okresie międzywojennym. Dzisiejszy tramwajowy przystanek końcowy Kawęczyńska-Bazylika nosił wtedy nazwę Kawenczyńska (Michałów)[17]. Natomiast obszar Michałowa powiększył się i zamykał w granicach parafii Najświętszego Serca Jezusowego, ustanowionej Dekretem erekcyjnym z dnia 25 października 1919 roku, a granice Michałowa sięgały obecnej ulicy Markowskiej. W latach 20. XX wieku, sporządzono mapę otoczenia Bazyliki NSJ, którą nazwano „Plan Michałowa”. O tym, że nazwa Michałów stosowana była powszechnie świadczyć może m.in.: Dekret księdza Kardynała A.Kakowskiego z 1931 roku przekazujący parafię z Bazyliką Towarzystwu Salezjańskiemu[18]. Istniał również, utworzony przy Państwowym Monopolu Spirytusowym, hufiec Michałów organizacji młodzieżowej Orląt. Funkcjonował on w latach 30., będąc najliczniejszym hufcem Orląt w prawobrzeżnej Warszawie, i działał w konspiracji podczas II wojny światowej[19].
W czasach PRL, zwalczając wpływy ziemiaństwa i Kościoła, upowszechniano nazwę Szmulowizna. Mimo to do dziś pozostała nazwa kolejowego posterunku odgałęźnego Michałów[20] na linii kolei nadwiślańskiej oraz ulicy Michałowskiej[21], upamiętniającej Michała Radziwiłła[22].
Przed wojną istniało Towarzystwo Przyjaciół Michałowa – reaktywowane w 2008 jako Praskie Stowarzyszenie Mieszkańców „Michałów”[23], którego celem jest m.in. przywrócenie tej historycznej nazwy. W dniu imienin Michała (29 września) obchodzone są Dni Michałowa.
W 2009 grupa mieszkańców osiedla podjęła starania o wydzielenie Michałowa ze Szmulowizny, jako oddzielnego obszaru MSI.
W XIX w. Szmulowizna została otoczona z 3 stron torami kolejowymi – w 1862 otwarto kolej petersburską od północy, w 1867 kolej terespolską od południa oraz kolej obwodową, tzw. nadwiślańską w 1875–1877. W 1877 na terenie Szmulowizny znajdowało się ok. 100 domów i 1890 mieszkańców[24]. Na obszarze Szmulowizny rozwinął się przemysł – w 1897 powstała przy ul. Ząbkowskiej Wytwórnia Wódek „Koneser”, a przy ul. Siedleckiej późniejsza fabryka Avia (1902, obecnie Fabryka Obrabiarek Precyzyjnych Avia). W 1889 Szmulowizna została włączona do Warszawy[24][25]. Wiele nowo wytyczanych ulic otrzymało − podobnie jak już istniejące ulice − nazwy od miejscowości leżących na wschód od Wisły[26].
W okresie międzywojennym nastąpiła rozbudowa dróg, kanalizacji, wodociągów, linii tramwajowych – powstała Zajezdnia Praga na Kawęczyńskiej otwarta 1 lutego 1922. W latach 1907–1923 zbudowano bazylikę Najświętszego Serca Jezusowego.
Po wyzwoleniu Pragi we wrześniu 1944 na Szmulowiźnie, zniszczonej w niewielkim stopniu i znajdującej się poza zasięgiem artylerii niemieckiej, koncentrowało się życie polityczne i społeczne prawobrzeżnej części miasta[27].
Po wojnie mieszkania opuszczone przez ludność żydowską zajęła uboga ludność z warszawskich przedmieść – a sama Praga, a zwłaszcza Szmulki, zyskały złą sławę. Domy pozbawione przez lata właściwej opieki powoli odzyskują swój wygląd, powstają tu też nowe osiedla mieszkaniowe.
W początku lat 50. pod kierunkiem arch. Zygmunta Stępińskiego powstał projekt nowego osiedla Michałów z monumentalnymi budynkami, Długim Rynkiem i okrągłym placem z wysokościowcem. Na osiedlu miało zamieszkać 18 tys. mieszkańców. Projektu jednak nie zrealizowano[28].
Osiedle Szmulowizna
W latach 1969–1975 na tym terenie powstało osiedle mieszkaniowe Szmulowizna zbudowane według projektu Jana Kalinowskiego. Jego charakterystycznym elementem jest najdłuższy budynek w Warszawie, przy ul. Kijowskiej 11, wzniesiony w latach 1971–1973, o długości 508 m.
Powstanie osiedla wysokich bloków spowodowało pocięcie na dwie części ulic: Łochowskiej, Łomżyńskiej, Wiosennej i Wołomińskiej oraz zniknięcie z planu miasta dawnych ulic: Jesiennej, Łamanej i Nowej.
Osiedle składa się z czterech części:[29]
- Szmulowizna A, Szmulowizna I (1969–1972) – trzy budynki jedenastokondygnacyjne (Markowska 6, Korsaka 1, al. Tysiąclecia 151) i dwa pięciokondygnacyjne (Ząbkowska 40, Kijowska 11) między ulicami Kijowską, Markowską, Ząbkowską i aleją Tysiąclecia;
- Szmulowizna B (1973–1978) – jeden budynek jedenastokondygnacyjny (Wiosenna 2) i trzy pięciokondygnacyjne (Wiosenna 1 i 3, Tarchomińska 10) przy ulicach Wiosennej i Tarchomińskiej;
- Szmulowizna Wschodnia, Szmulowizna II – osiem budynków jedenastokondygnacyjnych (1972–1975; Wołomińska 19, Radzymińska 54/58, 60/66 i 68/72, Łomżyńska 15/25, Łochowska 1/29, Siedlecka 1/15 i 16/24) oraz trzy pięciokondygnacyjne (1978–1984; Radzymińska 52a, Łomżyńska 22/24, Łochowska 34) w trójkącie między ulicami Radzymińską i Kawęczyńską oraz wałem Kolei Nadwiślańskiej;
- Kolonia Białostocka przy ulicy o tej samej nazwie – dwa budynki maksymalnie dwunastokondygnacyjne (nr 7 i 9) i jeden maksymalnie jedenastokondygnacyjny (nr 11; wszystkie trzy 1982–1986) oraz jeden czterokondygnacyjny (numer 48; 2001).
- Bazylika Najświętszego Serca Jezusowego
- Blok mieszkalny przy ul. Kijowskiej 11 (tzw. jamnik)
- Europejska Wyższa Szkoła Prawa i Administracji
- Fabryka Drucianka w Warszawie
- Kompleks dawnej Wytwórni Wódek „Koneser”, siedziba m.in. Muzeum Polskiej Wódki
- Kompleks młyński Michla w Warszawie
- Fabryka Obrabiarek Precyzyjnych Avia
- Oficyna Burkego
- Menedżerska Akademia Nauk Stosowanych
- Zajezdnia tramwajowa Praga
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
