Szkuta czerska

Szkuta czerska – zabytek archeologiczny (pozostałości wraku szkuty wiślanej z drugiej połowy XV wieku) odkryty w 2009 w Czersku koło Góry Kalwarii. Pierwszy odkryty w Polsce dobrze zachowany i tak duży średniowieczny statek służący do spławu zboża^[1].

Szkuta czerska

Model szkuty
Dane podstawowe
Typ	szkuta
Materiał	drewno dębowe
Historia
Data budowy	XV w.
Data wodowania	XV w.
Data oddania do eksploatacji	XV w.
Data wycofania ze służby	XV w.
Data zatonięcia	XV w.
Dane techniczne
Liczebność załogi	16–20 flisaków
Długość całkowita (L)	30 m
Szerokość (B)	7,4 m
Wysokość (H)	1,45 m
Masa całkowita	35 ton

Historia odkrycia

Wrak odkryto w 2009 na terenie stawu gospodarstwa agroturystycznego Dworek Czersk. Już kilkanaście lat wcześniej wyłowiono ze stawu drewniany fragment stewy dziobowej tej jednostki. Wkrótce po zgłoszeniu znaleziska pracownicy Centralnego Muzeum Morskiego z Gdańska pobrali próbki obiektu i rozpoczęli badania archeologiczne w terenie (ekspedycją kierował dr Waldemar Ossowski z Centralnego Muzeum Morskiego^[2]). Ze stawu wypompowano wodę i usunięto część piasków, w wyniku czego odsłonięta została konstrukcja szkuty, którą szczegółowo udokumentowano, a następnie pozwolono wodzie zalać znalezisko^[3]. W 2018 statek wydobyto i skierowano do konserwacji, która może potrwać nawet do ośmiu lat^[1][2]. Prace są prowadzone w Rybnie pod Sochaczewem, w pracowni Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie^[4].

Dane techniczne

Znalezisko jest cenne z uwagi na fakt, że do jego odkrycia wiedza o jednostkach pływających w XV wieku po Wiśle pochodziła głównie z rycin i obrazów. Szkuta jest statkiem płaskodennym i bezstępkowym, datowanym na drugą połowę XV wieku. Służyła jako środek transportu towarów (głównie zboża) z południa Rzeczypospolitej i Mazowsza do Gdańska^[1].

Statek ma następujące parametry techniczne:

• długość: 30 m,
• szerokość śródokręcia: 7,4 m,
• szerokość dna: 5,45 m,
• wysokość burt: 1,45 m,
• wysokość masztu: 21 m,
• długość rei na maszcie: 14 m,
• powierzchnia żagla rejowego: 224 m²,
• prawdopodobna waga: 35 ton,
• prawdopodobna obsługa: 16-20 flisaków,
• materiał budowlany: dębowe tarcice z XIV wieku zbijane kołkami i bretnalami (gwoździami) o długości od 14 do 25 cm, uszczelniane na stykach mchem i warkoczami ze zwierzęcej sierści^[1].

Statek odkopano przechylony na lewą burtę, co może świadczyć o tym, że jednostka zatonęła w wyniku jakiejś katastrofy podczas wejścia do starego portu w Czersku i tamtejszej komory celnej. Badania wykazały, że szkutę eksploatowano stosunkowo długo, bo około 60 lat. Z drobnych zabytków w statku natrafiono na fragmenty naczyń ceramicznych, gwoździe, podkowę i obręcze cumownicze^[1][2].

Przypisy

1. Perła w koronie Mazowsza. Szkuta Czerska, Centrum Informacji Kulturalnej i Turystycznej w Górze Kalwarii, Góra Kalwaria, 2018 (folder turystyczny).
2. Archeowieści, Zdjęcia szkuty z Czerska. [dostęp 2019-02-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-02-12)].
3. Pierwszy wrak szkuty wiślanej odkryty – Aktualności – Archiwum – Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku [online], www.nmm.pl [dostęp 2019-02-10].
4. Joanna Grela, Wyciągają czerską szkutę, „Przegląd Piaseczyński”.