System autonomiczny (cybernetyka)

System autonomiczny, Autonom – w cybernetyce to system mający zdolność samoregulacji czyli sterowania oraz utrzymywania swojego istnienia w czasie. Aby osiągnąć autonomię, system musi posiadać pewne funkcjonalne komponenty lub „organy”, które umożliwiają te zdolności.

Ten artykuł dotyczy systemów autonomicznych w cybernetyce. Zobacz też: inne znaczenie tej nazwy.

System autonomiczny

W literaturze polskiej termin "system autonomiczny" (autonom) wprowadził Marian Mazur, który w swojej pracy Cybernetyka i charakter ściśle zdefiniował konieczną strukturę systemu autonomicznego.^[1] Wg Mazura musi on zawierać, jako podsystemy, odpowiednio powiązane następujące organy: receptory, efektory, korelator, alimentator, akumulator i homeostat. Teoria Mazura stała się podstawą polskiej szkoły cybernetyki społecznej.

W szeroko rozumianej cybernetyce, wyróżniane komponenty funkcjonalne systemu autonomicznego to najczęściej:

Receptory^[2][3][1]:

• Funkcja: Odbieranie informacji (bodźców) ze środowiska.
• Cel: Wykrywanie zmian i odpowiednie reagowanie.

Efektory (mechanizmy działania)^[2][3][1]:

• Funkcja: Oddziaływanie na otoczenie lub samego siebie.
• Cel: Wpływanie na otoczenie.

Jednostka sterująca, korelator^[1][4]:

• Funkcja: Przetwarza informacje i podejmuje decyzje w oparciu o dane wejściowe i stany wewnętrzne.
• Cel: Samoregulacja i zachowanie ukierunkowane na cel.

Mechanizmy sprzężenia zwrotnego^[3][1]:

• Funkcja: Dostarczanie informacji o wynikach działań w celu dostosowania przyszłych zachowań.
• Cel: Homeostaza, autokorekta i utrzymanie stabilności.

Komponenty samoobsługowe:

• Funkcja: Regeneracja i naprawa własnych komponentów systemu.
• Cel: Utrzymanie integralności i funkcjonalności w czasie. Zob. System autopojetyczny.

Źródło energii, akumulator^[2][1]:

• Funkcja: Dostarczanie energii i materii koniecznej dla wykonywania operacji.
• Cel: Podtrzymywanie aktywności bez zewnętrznych źródeł energii.

Mechanizm celu lub przeznaczenia^[5]:

• Funkcja: Definiowanie celów lub pożądanych stanów.
• Cel: Kierowanie procesem decyzyjnym i działaniami w celu osiągnięcia określonych wyników.

Przypisy

1. Mazur, M. (1996). Cybernetyka i charakter, Wyd. Aula, Wyd. II.
2. Ashby, W. R. (1961). Wstep do cybernetyki. Panstwowe wydawnictwo naukowe.
3. Wiener, N. (1971). Cybernetyka, czyli sterowanie i komunikacja w człowieku i maszynie. WNT, Warszawa.
4. Beer, S. Brain of the firm: A development in management cybernetics. 1972.
5. Rosenblueth, A., Wiener, N., & Bigelow, J. (1943). Behavior, purpose and teleology. Philosophy of science, 10(1), 18-24.

Bibliografia

• Ashby, W. R. Wstep do cybernetyki. PWN, Warszawa 1961.
• Mazur M., Cybernetyczna teoria układów samodzielnych. PWN, Warszawa 1966.
• Mazur M., Cybernetyka i charakter. Wyd. 1, PIW, Warszawa 1976.
• Mazur M., Cybernetyka i charakter. Psychologia XXI wieku. Wyd. 2, zm., Aula, Podkowa Leśna 1996. ISBN 83-85275-41-X
• Mazur M., Cybernetyka i charakter. Wyd. 3, Wyższa Szkoła Zarządzania i Przedsiębiorczości im. B. Jańskiego, Warszawa 1999. ISBN 83-87897-07-8
• Rosenblueth, A., Wiener, N., & Bigelow, J. (1943). Zachowanie, cel i teleologia.
• Węgrzyn M., Zagadnienie minimalnego autonomu. Przejście od systemów działaniowych do systemów konfiguracyjnych. [w:] Problemy Genezy, Tom XV, Nr 1-2 (215-216), 2007, s. 43-50.
• Wiener, N. (1948). Cybernetics: Or Control and Communication in the Animal and the Machine. MIT Press.

---