Remove ads
Stefan Melak, pseud. Jan Ostrogski, Lida A., Wilno Z. (ur. 13 sierpnia 1946 w Warszawie, zm. 10 kwietnia 2010 w Smoleńsku) – polski dziennikarz, działacz opozycyjny okresu PRL, przewodniczący Komitetu Katyńskiego.
 Stefan Melak w Warszawie, 1 września 2007 | |
| Data i miejsce urodzenia |
13 sierpnia 1946 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
10 kwietnia 2010 |
| Przyczyna śmierci | |
| Miejsce spoczynku |
Cmentarz Wojskowy na Powązkach, kwatera K II, rząd 1, grób 7[1] |
| Zawód, zajęcie |
działacz opozycji, dziennikarz |
| Uczelnia | |
| Stanowisko |
przewodniczący Komitetu Katyńskiego |
| Partia | |
| Rodzice |
Józef Melak, |
| Dzieci |
Gabriela Melak |
| Krewni i powinowaci |
bracia: Andrzej Melak, |
| Odznaczenia | |
     | |
Syn Józefa Melaka i Donaty Mazińskiej, miał braci: Andrzeja, Arkadiusza i Sławomira. W latach 1965–1974 studiował prawo na Uniwersytecie Warszawskim, w 1968 uczestniczył w wydarzeniach marcowych. W 1974, razem z braćmi, założyli Krąg Pamięci Narodowej. W 1979 r. z inspiracji Stefana Melaka i ks. Wacława Karłowicza powstał Konspiracyjny Komitet Katyński.
Od 1979 roku był członkiem niepodległościowej partii politycznej Konfederacja Polski Niepodległej, w latach 1980–81 był członkiem redakcji pism tej partii: Niepodległość oraz Gazeta Polska.
Kierował głośną konspiracyjną akcją ustawienia 31 lipca 1981 w tzw. Dolince Katyńskiej na Cmentarzu na Powązkach w Warszawie pierwszego w Polsce „Pomnika Katyńskiego”, który był wykonany z granitu przez Arkadiusza Melaka i ważył kilka ton. Pomnik ten po kilku godzinach został usunięty po interwencji ambasady radzieckiej. W obronie zrabowanego pomnika występował nawet I Zjazd NSZZ „Solidarność” w Gdańsku Oliwie. Odzyskany został dopiero w lipcu 1989 r. Ponowne postawienie i odsłonięcie monumentu nastąpiło 8 września 1995 roku.
Melak był internowany przez władze komunistyczne za działalność antykomunistyczną oraz udział w zjazdach Solidarności. Po zwolnieniu aktywnie uczestniczył w działalności podziemnej Solidarności, m.in. zajmując się wydawaniem w tzw. drugim obiegu książek o tematyce katyńskiej. Był wydawcą i redaktorem konspiracyjnego Wydawnictwa Polskiego, w którym w latach 1983–1989 wydał kilkanaście pozycji książkowych oraz liczne plakaty, ulotki, broszury itp. Organizował też druk i kolportaż wielu tytułów prasy podziemnej Solidarności. Nadal uczestniczył w działalności KPN, m.in. był uczestnikiem II Kongresu KPN 22 grudnia 1984 roku.
Z jego inspiracji w 1991 r. w Miednoje i Charkowie postawiono krzyże upamiętniające Polaków zamordowanych przez NKWD w 1940 r.
W wyborach parlamentarnych 1993 bezskutecznie ubiegał się o mandat posła na Sejm RP II kadencji z ramienia KPN[2].
W 2007 został członkiem Komitetu Honorowego Poparcia partii Prawo i Sprawiedliwość. Był członkiem zarządu Stowarzyszenia Wolnego Słowa i działaczem Stowarzyszenia Olszynka Grochowska.
Publikował na łamach „Gazety Polskiej” i „Naszego Dziennika”[3].
Zginął w katastrofie polskiego samolotu Tu-154M w Smoleńsku 10 kwietnia 2010 w drodze na obchody 70. rocznicy zbrodni katyńskiej[4].
24 kwietnia 2010 został pochowany w Kwaterze Smoleńskiej na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach[5].
Remove ads
- 11 listopada 2006 odznaczony przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski[6].
- We wrześniu 2007 odznaczony Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”[7].
- W 2008 roku Rada Polskiej Fundacji Katyńskiej nadała mu Medal Dnia Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej[8].
- 16 kwietnia 2010 został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski[9][10].
- 21 lipca 2020 został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Wolności i Solidarności[11]
- Katyń : [Kozielsk – Starobielsk – Ostaszków], Warszawa : Archikonfraternia Literacka, 1989.
- Krzyk o świcie. Katyń w poezji (współautorka Alicja Patey-Grabowska), Warszawa : „Królowa Apostołów”, 1989
- Powstanie Listopadowe – 170 rocznica : Zamek Królewski, sesja naukowa : materiały red. wspólnie z Wacławem Karłowiczem, Warszawa : Krąg Pamięci Narodowej, 2000. ISBN 8370104120
- Witaj Gaju Grochowa! : polskie Termopile : wybór poezji o powstaniu listopadowym, wspólnie z Gabrielą Melak, Warszawa : Krąg Pamięci Narodowej, 2005. ISBN 83-01-06604-0
Remove ads
- 28 listopada 2010 odsłonięto głaz pamięci ks. Wacława Karłowicza oraz Stefana Melaka w Alei Chwały Pomnika Bitwy pod Olszynką Grochowską przy ul. Traczy w dzielnicy Rembertów w Warszawie[12], a 13 kwietnia 2011 tablicę pamiątkową poświęconą Stefanowi Melakowi w bazylice Świętego Krzyża w Warszawie[13].
- W kwietniu 2015, przed piątą rocznicą śmierci przewodniczącego Komitetu Katyńskiego pod Smoleńskiem, nakładem Wydawnictwa Komograf ukazała się jego biografia pt. Stefan Melak. Strażnik pamięci Katynia autorstwa Łukasza Kudlickiego, opracowana we współpracy z bratem Stefana Melaka, Andrzejem[14].
- 15 sierpnia 2015 popiersie Bronisława Kwiatkowskiego i Stefana Melaka zostało odsłonięte w Panteonie Bohaterów Sanktuarium Narodowego na Cmentarzu Poległych w Bitwie Warszawskiej w Ossowie[15].
- 9 listopada 2017 r. ulica nazwana wcześniej imieniem Antoniego Kacpury w dzielnicy Rembertów w Warszawie zyskała nazwę ulicy Stefana Melaka[16].
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads