Skowrończyk mały

Skowrończyk mały^[4], skowronek karłowaty^[5] (Alaudala rufescens) – gatunek małego ptaka z rodziny skowronków (Alaudidae). Zamieszkuje Półwysep Iberyjski, północną Afrykę i Bliski Wschód. Żyje na stepach i półpustyniach z niskimi, gęstymi zaroślami. W maju 2019 roku został po raz pierwszy zaobserwowany na terenie Polski (w Helu) i wciągnięty na listę krajowej awifauny^[6][7][8].

Skowrończyk mały

Alaudala rufescens
(Vieillot, 1819)
Skowrończyk mały sfotografowany na wyspie Gran Canaria
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	skowronki
Rodzaj	Alaudala
Gatunek	skowrończyk mały
Synonimy
A[lauda] rufescens Vieillot, 1819[1] Calandrella rufescens (Vieillot, 1819)[2]
Podgatunki
A. r. rufescens (Vieillot, 1819) A. r. apetzii (A.E. Brehm, 1857) A. r. minor (Cabanis, 1851)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
najmniejszej troski

Systematyka i zasięg występowania

W starszych ujęciach systematycznych gatunek ten był bardzo szeroko definiowany. Autorzy Handbook of the Birds of the World wyróżnili 16 podgatunków A. rufescens występujących od Półwyspu Iberyjskiego i północnej Afryki po wschodnie wybrzeże Chin, część autorów wydzielała jednak podgatunki ze wschodu zasięgu jako A. cheleensis (skowrończyk mongolski)^[1]. W oparciu o badania Alström et al. 2021^[9] podgatunki z mniej więcej środkowej części zasięgu wydzielono do osobnego gatunku o nazwie A. heinei (skowrończyk kaspijski)^[4][10]. Obecnie (2023) wyróżnia się już tylko trzy podgatunki A. rufescens^{[10][11][12][13]}:

• A. rufescens rufescens (Vieillot, 1819) – Wyspy Kanaryjskie; obejmuje takson polatzeki uznany za synonim.
• A. rufescens apetzii (A.E. Brehm, 1857) – wschodni i południowy Półwysep Iberyjski.
• A. rufescens minor (Cabanis, 1851) – Maroko do północnego Egiptu, południowa Turcja do zachodniej Arabii Saudyjskiej i zachodniego Iraku; obejmuje takson nicolli uznany za synonim.

Dawniej także pozostałe gatunki z rodzaju Alaudala – A. somalica (skowrończyk rdzawy) i A. raytal (skowrończyk malutki) – bywały uznawane za podgatunki A. rufescens, jednak wyraźnie różnią się od niego morfologią, wokalizacją i doborem siedlisk^[1].

Morfologia

Skowrończyk mały jest podobny do skowrończyka krótkopalcowego, ale jest nieco ciemniejszy i ma brązowawy nalot na piersi.

Długość ciała 13–14 cm; masa ciała około 20–27 g^[1][11].

Rozród

Jaja z kolekcji muzealnej

W sezonie lęgowym często wyprowadza dwa lęgi, a niekiedy nawet trzy. Budową gniazda zajmuje się samica; stanowi je mały wydrapany dołek w ziemi, w środku wyścielony roślinnością, umieszczony w pobliżu niewielkiego krzewu lub kępy roślin. W zniesieniu 2–6 jaj, zazwyczaj 3–4. Wysiadywaniem zajmuje się samica przez 13–14 dni, czasem pomaga jej w tym samiec. Opieką nad pisklętami zajmują się oboje rodzice. Młode opuszczają gniazdo po 9 dniach, czasem później (do 12 dni), ale w pełni opierzone stają się dopiero po około 15 dniach od wyklucia^[11].

Status i ochrona

IUCN uznaje skowrończyka małego za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern); w nowym, wąskim ujęciu systematycznym po raz pierwszy sklasyfikowała go w 2022 roku. Liczebność światowej populacji wstępnie szacowana jest na 500 000 – 999 999 dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za prawdopodobnie spadkowy^[3].

Na terenie Polski skowrończyk mały jest objęty ścisłą ochroną gatunkową jako gatunek występujący naturalnie na terytorium państw Unii Europejskiej^[14].

Zobacz też

• ptaki Polski

Przypisy

1. de Juana, E. & Suárez, F.: Lesser Short-toed Lark (Alaudala rufescens). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-08)].
2. Calandrella rufescens, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2016-02-06] (ang.).
3. BirdLife International, Alaudala rufescens, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2019, wersja 2021-1 [dostęp 2021-05-04] (ang.).
4. P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Alaudidae Vigors, 1825 – skowronki – Larks (wersja: 2020-11-17). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-02-05].
5. D. Lepage: Lesser Short-toed Lark Alaudala rufescens. [w:] Avibase – Światowa baza danych ptaków [on-line]. [dostęp 2020-01-15]. (ang.).
6. Orzeczenia pozytywne z miesiąca: październik 2019. Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-22)].
7. Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 36. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2019. „Ornis Polonica”. 61, s. 117–142, 2020.
8. Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego: Lista awifauny krajowej. Gatunki ptaków stwierdzone w Polsce – stan z 31.12.2022. [dostęp 2023-02-05].
9. Alström i inni. Multiple species delimitation approaches applied to the avian lark genus Alaudala. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 154, 2021. DOI: 10.1016/j.ympev.2020.106994. (ang.).
10. F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-02-05]. (ang.).
11. de Juana, E. and F. Suárez: Mediterranean Short-toed Lark (Alaudala rufescens), version 1.0. [w:] Birds of the World [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2021. [dostęp 2023-02-05]. (ang.).
12. Handbook of the Birds of the World and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 7 [online], grudzień 2022 [dostęp 2023-02-05].
13. Clements i inni, The eBird/Clements Checklist of Birds of the World: v2022 [online], 2022 [dostęp 2023-02-05].
14. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Bibliografia

• Paul Sterry, Andrew Cleve, Andy Clements, Peter Goodfellow, Ptaki Europy: przewodnik, Warszawa 2007.

Linki zewnętrzne

• Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

Encyklopedie internetowe (takson):

• SNL: flekkdverglerke

Identyfikatory zewnętrzne:

• GBIF: 8728578
• identyfikator iNaturalist: 546379