Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Skóra pergaminowa (skóra pergaminowata i barwnikowa, łac. xeroderma pigmentosum) – bardzo rzadkie schorzenie dziedziczone autosomalnie recesywnie spowodowane genetycznym defektem polimerazy DNA β, skutkiem czego dochodzi do nieodwracalnych uszkodzeń DNA w komórkach skóry narażonych na działanie promieni UV.
Skóra pergaminowa jest w rzeczywistości niejednorodną grupą chorób. Wyróżnia się siedem odmian choroby i jeden wariant, różniące się przyczyną i przebiegiem klinicznym:
| Typ | Gen | Locus | Białko | OMIM |
|---|---|---|---|---|
| Typ A (typ I, XPA, XP1, postać klasyczna) | XPA | 9q22.3 | XPA | OMIM 278700 |
| Typ B (typ II, XPB, XP2) | XPB | 2q21 | XPB (podjednostka TFIIH) | OMIM 133510 |
| Typ C (typ III, XPC, XP3) | XPC | 3p25 | XPC | OMIM 278720 |
| Typ D (typ IV, XPD, XP4), w tym trichotiodystrofia typu 1 |
XPD | 19q13.2-q13.3 | XPD | OMIM 278730 |
| Typ E (typ V, XPE, XP5) | DDB2 | 11p12-p11 | DDB2 (podjednostka P48) | OMIM 278740 |
| Typ F (typ VII, XPF, XP6) | ERCC4 | 16p13.3-p13.13 | ERCC4 | OMIM 278760 |
| Typ G (typ VIII, XPG, XP7) | XPG | 13q33 | XPG | OMIM 278780 |
| Wariant, typ V (XP variant, XPV, kserodermoid) | POLH | 6p21.1-p12 | Polimeraza eta | OMIM 278750 |
Istotą choroby jest defekt genów kodujących enzymy odpowiedzialne za naprawę uszkodzeń w DNA spowodowanych przez promieniowanie UV-C. Dimery pirymidynowe powstałe wskutek uszkodzenia są wycinane przez egzonukleazy, a powstały ubytek naprawiają polimeraza i ligaza. W wariancie XP przyczyna choroby jest odmienna: geny odpowiedzialne za naprawę uszkodzeń DNA nie są zmutowane, mutacja znajduje się w genie polimerazy-η, potrzebnej w komórce w momencie osiągnięcia przez nią fazy S podczas replikacji. Ponieważ system naprawy uszkodzeń DNA funkcjonuje nieprawidłowo, mutacje kumulują się. Dochodzi do mutacji w genach supresorowych albo protoonkogenach, dlatego też u pacjentów z XP występuje znacznie zwiększone ryzyko nowotworów skóry.
Najczęstszym umiejscowieniem jest twarz i inne odsłonięte okolice skóry. Charakterystyczne jest wczesne wystąpienie objawów, już we wczesnym dzieciństwie przy pierwszej ekspozycji na światło słoneczne.
Najcięższą odmianą XP jest tzw. zespół de Sanctis-Cacchione, gdzie zmiany skórne typowe dla XP współistnieją z oligofrenią, niedorozwojem fizycznym, głuchotą i ataksją.
Skóra pergaminowa jest związana ze znacznie zwiększonym ryzykiem wystąpienia raka podstawnokomórkowego i kolczystokomórkowego skóry oraz czerniaka złośliwego.
Rozpoznanie opiera się na charakterystycznym obrazie klinicznym, zwykle wcześnie, w wieku 1-2 lat. Nie ma rutynowych badań laboratoryjnych wykrywających XP; w wyspecjalizowanych laboratoriach możliwe jest określenie defektu genetycznego wywołującego chorobę i potwierdzenie diagnozy.
Ponieważ niemożliwe jest leczenie przyczynowe, poprawę jakości życia pacjentów z XP osiąga się przez profilaktykę polegającą na: unikaniu ekspozycji na światło słoneczne, częstych kontrolach dermatologicznych i usuwaniu zmian przednowotworowych (chemioterapia 5-fluorouracylem, krioterapia, chirurgia). Stosuje się również retinoidy doustne.
Niestety rokowanie w XP zwykle jest niepomyślne, a zejście śmiertelne następuje przed 20. rokiem życia.
Jednostkę chorobową opisali niezależnie od siebie w 1874 Ferdinand von Hebra i Moritz Kaposi. Termin xeroderma pigmentosum wprowadził w 1882 Kaposi, wskazując na charakterystyczne zmiany skórne: suchość skóry i jej nadmierną pigmentację[1].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
