Sjalografia

Sjalografia^[1][a] – kontrastowe badanie rentgenowskie przewodów i miąższu ślinianek.

Sjalogram pacjenta z podejrzeniem zespołu Sjögrena

Zapisem tego badania jest tak zwany sjalogram^[2][b], dzięki któremu lekarz ma możliwość dokładnego i wyraźnego obejrzenia układu śliniankowych przewodów wyprowadzających oraz określenia rodzaju, lokalizacji i rozległości zmian patologicznych.

Wykonuje się sjalografię konwencjonalną lub tomograficzną^[3].

Przebieg badania

Pacjentowi w pozycji leżącej lub siedzącej podaje się do przewodów i miąższu ślinianki środek kontrastujący (rozpuszczalny w tłuszczach i wodzie)^[3]. Dokonuje się tego tępo zakończoną igłą, aby nie przebić brodawki przyuszniczej i ścian przewodu wyprowadzającego Stenona^[3]. Następnie wykonuje się zdjęcia rentgenowskie. Badanie trwa kilkadziesiąt minut.

W badaniu wyróżniamy trzy fazy^[3]:

• wypełnianie przewodów
• wypełnianie zrazików – zaburzenia na tym etapie mogą świadczyć o każdym procesie powodującym obrzęk, na przykład zapaleniu
• wydalanie środka kontrastowego z tkanki – ważna faza, mogąca świadczyć o zapaleniu, zatorze, destrukcji tkanek (sjaloza autoimmunologiczna, przewlekła infekcja, skutki napromieniowania, guzy).

Wskazania

Sjalografia wskazana jest w^[3]:

• przewlekłych stanach zapalnych ślinianki
• sjalozie
• kamicy ślinianki
• zespole Sjögrena
• gruźlicy, kile i promienicy ślinianki
• nowotworach w obrębie ślinianki (obecnie rolę konwencjonalnej sjalografii na tym polu przejęły sjalografia w TK oraz RM^[4]).

Przeciwwskazania

Nie można wykonywać badania u kobiet w ciąży, u osób po przebytej reakcji alergicznej na środek kontrastowy, u pacjentów wrażliwych na jod, w ciężkim stanie, z ropnym zapaleniem ślinianki (ostrym lub przewlekłym), z guzem w okolicy ślinianki^[5], z planowanym lub po przeprowadzonym badaniu radioizotopowym tarczycy^[3].

Skutki uboczne

Sjalografia jest badaniem o bardzo niskim ryzyku powikłań^[6][7]. Pogorszenie stanu zapalnego, objawy uczulenia na środek kontrastowy lub infekcja są rzadko spotykane^[6][7]. Bardzo rzadko też zdarza się pozaprzewodowe podanie środka cieniującego i przedostanie się go – przeważnie wskutek wywarcia nadmiernego ciśnienia w miejscu, gdzie przewód wyprowadzający ślinianki się zakrzywia – do tkanek miękkich^[8] (co może spowodować obrzęk lub przerwanie przewodu ślinianek) albo omdlenia u osób starszych lub nadmiernie pobudliwych albo przy zbyt szybkim podawaniu środka cieniującego w nadmiernej ilości^[9].

Uwagi

1. Niekiedy używana jest niepoprawna fonetycznie i ortograficznie forma „sialografia”.
2. Niekiedy używana jest niepoprawna fonetycznie i ortograficznie forma „sialogram”.