Rząd Jarosława Stećki

Rząd Jarosława Stećki (Krajowy Rząd Zachodnich Obwodów Ukrainy) – rząd ukraiński, utworzony po ogłoszeniu Aktu odnowienia Państwa Ukraińskiego 30 czerwca 1941, funkcjonował 7 dni (do 6 lipca 1941). Na premiera rządu desygnowano Jarosława Stećko.

Lwów po wejściu armii niemieckiej

30 czerwca 1941 do Lwowa wkroczył batalion „Nachtigall” o siedem godzin wyprzedzając regularne jednostki niemieckie. Tego samego dnia, stworzony kilka dni wcześniej przez banderowców Ukraiński Komitet Narodowy proklamował niepodległość Ukrainy i powierzył Jarosławowi Stećko utworzenie rządu. Iwan Hrynioch, referent duszpasterstwa oddziału „Nachtigall” uzyskuje od metropolity obrządku greckokatolickiego Andrzeja Szeptyckiego aprobatę na utworzenie rządu i ogłoszenie niepodległości. Proklamację o tym wydarzeniu odczytano przez lwowską radiostację. W okresie między 30 czerwca a 7 lipca 1941 mają miejsce dwa masowe mordy w mieście tj. pogrom Żydów oraz profesorów lwowskich. Rozlepiane odezwy obwieszczały ludności Lwowa zamiar OUN-R proklamowania „Ukrajińskoj Samostijnoj Derżawy”. „Lachów, Żydów i komunistów niszcz bez litości, nie miej zmiłowania dla wrogów Ukraińskiej Rewolucji Narodowej” – wzywały w tym czasie jawnie do mordów ulotki OUN wręczane przechodniom^[1]. Do 3 lipca miejscowa ludność zabiła ok. 4 tys. Żydów.

Historia utworzenia rządu

Początkowo planowano, że premierem rządu ukraińskiego zostanie Stepan Bandera, ale został on zatrzymany przez władze niemieckie w Krakowie^[2]. Powstanie rządu notyfikowano oficjalnie Niemcom i państwom – sojusznikom III Rzeszy – Włochom^[3], Węgrom, Rumunii, Finlandii, Słowacji.

Rząd ten nie został uznany przez żadne państwo na świecie, w tym czasie na emigracji działał rząd URL z siedzibą w Berlinie, który był legalnym reprezentantem narodu ukraińskiego.

2 lipca 1941 przebywający w Berlinie minister spraw zagranicznych rządu Wołodymyr Stachiw wystosował do ministra spraw zagranicznych III Rzeszy Joachima Ribbentropa list, w którym poinformował o ogłoszeniu 30 czerwca niepodległości Ukrainy.

Na ultimatum Hitlera, żądające odwołania Aktu, jego sygnatariusze: przewodniczący OUN Stepan Bandera, premier rządu ukraińskiego Jarosław Stećko i przewodniczący UNK Wołodymyr Horbowy, odpowiedzieli odmownie.

Reakcja Niemców była natychmiastowa – 3 lipca 1941 zabroniono Banderze opuszczać krakowskie mieszkanie, a 5 lipca wywieziono go razem z współpracownikami Romanem Ilnyckim i Wołodymyrem Stachiwem do Berlina.

5 lipca rozwiązano rząd Jarosława Stećki, a jego członków (Wasyl Mudry, Wiktor Andrijewski, Roman Szuchewycz, Wołodymyr Janiw) przewieziono do Krakowa. Odpowiadali tam początkowo z wolnej stopy. 6 lipca Adolf Hitler wydał rozkaz rozpędzenia rządu Stećki, w tym dniu również rozpoczęły się represje skierowane przeciw działaczom OUN-B. Także 6 lipca we Lwowie OUN-B powołała Radę Seniorów.

9 lipca aresztowano Jarosława Stećkę, a 11 lipca 1941 resztę rządu. W dniach 11–23 lipca prowadzono tajne negocjacje w Sulejówku, jednak działaczy OUN-B nie udało się nakłonić do rezygnacji z niepodległości^[4].

W połowie lipca czasowo zwolniono Stećkę, a 20 lipca Banderę z współpracownikami. Uwolnienie działaczy OUN-B miało pomóc w wykorzystaniu Ukraińców do walki z ZSRR. Jednocześnie 20 lipca Hitler podpisał rozkaz o utworzeniu Komisariatu Rzeszy Ukraina (od 1 września 1941), co ostatecznie grzebało szanse na utworzenie państwa ukraińskiego. 5 sierpnia 1941 dowództwo 17 Armii wydało rozkaz o aresztowaniu „banderowskich agitatorów” i przekazaniu ich kontrwywiadowi wojskowemu.

12 września przeprowadzono w Berlinie ostateczne rozmowy^[5], a gdy ponownie Stepan Bandera, Jarosław Stećko i inni działacze OUN kategorycznie odmówili odwołania deklaracji niepodległości Ukrainy – wysłano ich do obozu koncentracyjnego Sachsenhausen.

17 września 1941 dowództwo Grupy Armii Południe wydało rozkaz o aresztowaniu wszystkich członków OUN-B. 25 listopada 1941 Adolf Hitler wydał rozkaz nr 12432/1941, w którym rozkazał zlikwidować organizację OUN Bandery i aresztować jej członków w związku z fałszywym oskarżeniem o przygotowywanie przez nią antyniemieckiego powstania w Reichskommissariat Ukraine.

Aresztowania objęły około 80% kadry kierowniczej OUN-B, i trwały jeszcze przez rok 1942. Organizacja z szoku otrząsnęła się dopiero po kilku miesiącach. Dowodzenie odtworzoną konspiracyjną OUN-B objął Mykoła Łebed. Na II Konferencji OUN-B w kwietniu 1942 potępiono zarówno faszyzm^{[potrzebny przypis]}, jak i komunizm. Odżegnano się od wszelkiej współpracy z okupantem. Postanowiono liczyć tylko na własne siły i zmobilizować cały naród do walki o niepodległość jednocześnie ze wszystkimi wrogami – ZSRR, Niemcami i Rumunią^[6].

Skład rządu

Według Torzeckiego

Według Ryszarda Torzeckiego w skład rządu wchodzili:

• Premier – Jarosław Stećko
• Wicepremier – Łew Rebet
• Ministerstwo bezpieczeństwa – Mykoła Łebed
• Ministerstwo Spraw Zagranicznych – Wołodymyr Stachiw
• Ministerstwo Propagandy – Jarosław Staruch
• Ministerstwo Koordynacji Politycznej – Iwan Kłymiw
• Ministerstwo Ochrony Zdrowia – Marian Panczyszyn, zastępca – Ołeksandr Barwinowskyj
• Ministerstwo Spraw Wewnętrznych – Wołodymyr Łysyj, zastępca – Kost Pankiwski
• Ministerstwo Gospodarki Narodowej – vacat, zastępca – Roman Ilnycki, Dmytro Jaciw
• Ministerstwo Leśnictwa – Andrij Piasećkyj
• Ministerstwo Oświaty i Kultury – W. Symowycz
• Ministerstwo Poczty i Telegrafu – A. Kostyszyn
• Ministerstwo Kolejnictwa – Ilaryj Moroz
• Ministerstwo Rolnictwa – Jewhen Chrapływyj
• Ministerstwo Spraw Wojskowych – gen. Wsewołod Petriw, zastępca – Roman Szuchewycz

Według Melnyka

Andrij Melnyk w swej książce „30 czerwca 1941”, wydanej w 1967, podaje trochę inny skład rządu:

• Premier oraz reformy społeczne – Jarosław Stećko
• Wicepremier – Łew Rebet
• Wicepremier i Ministerstwo Ochrony Zdrowia – Marian Panczyszyn
• Ministerstwo Bezpieczeństwa Narodowego – Mykoła Łebed
• Ministerstwo Spraw Zagranicznych – Wołodymyr Stachiw
• Ministerstwo Informacji – Ołeksandr Haj-Hołowko
• Ministerstwo Koordynacji Politycznej – Iwan Kłymiw
• Ministerstwo Spraw Wewnętrznych – Wołodymyr Łysyj
• Ministerstwo Gospodarki Narodowej – Julijan Pawłykowśki
• Ministerstwo Leśnictwa – Andrij Piasećkyj
• Ministerstwo Oświaty I Spraw Religijnych – Radzykewycz
• Ministerstwo Transportu – Moroz
• Ministerstwo Rolnictwa – Jewhen Chrapływyj
• Ministerstwo Spraw Wojskowych – gen. Wsewołod Petriw
• Ministerstwo Sprawiedliwości – Julijan Fedorowycz
• Ministerstwo Finansów – Ilaryj Olchowyj

Według Mazura, Skwary i Węgierskiego

Mazur, Skwara i Węgierski w swojej książce „Kronika 2350 dni wojny i okupacji Lwowa” podają następujący skład rządu:

• premier i minister reform socjalnych – Jarosław Stećko
• wicepremier i minister ochrony zdrowia – prof. dr Marian Panczyszyn
  • zastępcy, sekretarze ds. ochrony zdrowia – dr Ołeksandr Barwinski, dr Roman Osinczuk
• I lub II wicepremier – dr Lew Rebet
• minister wojny – Richard Jary
• minister bezpieczeństwa państwowego – Mykoła Łebed
• minister oświaty i wyznań religijnych – dr Wołodymyr Radzykewycz (po odmowie objęcia stanowiska przez dr Iwana Krypiakewycza)
  • zastępca – Mykoła Mostowycz
• minister obrony – gen. Wsewołod Petriw
  • zastępcy – Ołeksandr Hasyn, Roman Szuchewycz
• minister spraw wewnętrznych – dr Wołodymyr Łysyj
  • zastępca – Kost Pankiwśkyj (według innych danych zastępca członka rządu d/d administracji)
• minister spraw zagranicznych – Wołodymyr Stachiw
  • zastępca – prof. dr Ołeksandr Maritczak
• minister finansów – inż Ilaryj Olchowyj
• minister rolnictwa – dr inż. Jewhen Chrapływyj
• minister gospodarki – inż. Julijan Pawłykowśki (nie przyjął stanowiska)
  • państwowi sekretarze ministerstwa – Dmytro Jaciw, Roman Ilnycki
• minister handlu i przemysłu – Iwan Hrabar
• minister sprawiedliwości – dr Julijan Fedusewycz
  • zastępca ministra – dr Bohdan Dzerowycz
• minister leśnictwa – inż. Andrij Piasecki
• minister informacji i propagandy – Ołeksa Haj-Hołowko
  • państwowi sekretarze ministerstwa informacji – Osyp Pozyczaniuk, Jarosław Staruch
• minister koordynacji politycznej – Iwan Kłymiw (jednocześnie krajowy przewodniczący OUN-B)
• naczelnik kancelarii prezydialnej – dr Mychajło Roslak
• minister komunikacji – Teodor Moroz

Jednocześnie przewodniczącym Zarządu Miejskiego Lwowa został Jurij Polanski, od którego o 16:30 odebrał przysięgę na wierność państwu ukraińskiemu Jarosław Stećko.

Przypisy

1. „Równocześnie rozlepiane odezwy obwieszczały ludności Lwowa zamiar OUN-R proklamowania „Ukrajińskoj Samostijnoj Derżawy”. „Lachów, Żydów i komunistów niszcz bez litości, nie miej zmiłowania dla wrogów Ukraińskiej Rewolucji Narodowej” – wzywała już jawnie do mordów ulotka OUN wręczana przechodniom. W instrukcjach wydanych przez OUN-R nakazywano, by wszędzie, gdzie wkraczają Niemcy, miasta i wioski były udekorowane niemieckimi flagami, by na głównych ulicach były postawione bramy triumfalne z napisami: „Heil Hitler”, „Sława OUN”) „Sława Banderze”, „Niech żyje niemiecka armia”, „Niech żyje wódz Adolf Hitler”. [w: Włodzimierz Bonusiak. Kto zabił profesorów lwowskich? 1989, str. 30]
2. Kazimierz Podlaski (Bohdan Skaradziński), „Białorusini, Litwini, Ukraińcy”, Białystok 1990, s. 103
3. Premier Stećko w liście do Mussoliniego pisze tak: „w nowym sprawiedliwym faszystowskim porządku, który powinien zastąpić system wersalski, Ukraina zajmie należne jej miejsce”
4. Torzecki, ibidem
5. Rozmowy ukraińsko-niemieckie odbyły się w gmachu przedwojennej ambasady RP w Berlinie. Ryszard Torzecki. op.cit. ibidem
6. Grzegorz Motyka, „Tak było w Bieszczadach”, s. 105

Bibliografia

• Ryszard Torzecki, Polacy i Ukraińcy. Sprawa ukraińska w czasie II wojny światowej na terenie II Rzeczypospolitej, Warszawa 1993, Wyd. Wydawnictwo Naukowe PWN, ISBN 83-01-11126-7
• Grzegorz Mazur, Jerzy Skwara, Jerzy Węgierski, Kronika 2350 dni wojny i okupacji Lwowa, Katowice 2007, ISBN 978-83-86250-49-3