Romuald Ochęduszko

Romuald Jan Ochęduszko (ur. 15 stycznia 1911 w Sanoku, zm. 13 maja 1944 pod Monte Cassino) – podporucznik Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.

Nagrobek Romualda Ochęduszki na polskim cmentarzu pod Monte Cassino

Symboliczny grób w Sanoku

Romuald Ochęduszko

podporucznik piechoty
Data i miejsce urodzenia	15 stycznia 1911 Sanok
Data i miejsce śmierci	13 maja 1944 Monte Cassino
Przebieg służby
Lata służby	1939–1944
Siły zbrojne	Polskie Siły Zbrojne
Jednostki	2 Korpus Polski (PSZ), 5 Wileńska Dywizja Piechoty, 18 Lwowski Batalion Strzelców, 15 Wileński Batalion Strzelców
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa: bitwa o Monte Cassino †
Odznaczenia

Życiorys

Romuald Jan Ochęduszko urodził się w Sanoku 15 stycznia 1911 jako syn Stanisława i Franciszki z domu Mołczan^[1]. W rodzinnym mieście ukończył szkołę podstawową, po czym od 1922 do 1927 uczęszczał do Państwowego Gimnazjum Męskiego im. Królowej Zofii w Sanoku^[2]. W 1926 ukończył czwartą klasę^[3][4]. Uchwałą Rady Miejskiej w Sanoku z 1928 został uznany przynależnym do gminy Sanok^[5]. Po przerwaniu nauki szkolnej przez kolejne lata do 1939 pracował jako sekretarz Sądu Grodzkiego w Sanoku^[1]. W tym czasie dokształcał się. W dniu 15 sierpnia 1938 zawarł związek małżeński z nauczycielką Janiną Sobolak (ur. 1914)^[1]. Do 1939 był członkiem sanockiego gniazda Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”^[6][7][8].

Po wybuchu II wojny światowej i agresji ZSRR na Polskę został aresztowany przez sowietów, internowany i deportowany w głąb ZSRR. Na mocy układu Sikorski-Majski w 1941 odzyskał wolność, po czym wstąpił w Tockoje do formującego się 2 Korpusu Polskiego, gdzie trafił do szeregów 5 Dywizji jako żołnierz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie^[9].

Po ewakuacji wojsk przeszedł szlak wojskowy przez Iran, Irak, Palestynę (tam ukończył szkołę oficerską), Liban, Egipt, po czym trafił do Włoch, gdzie jako kapral podchorąży zdał maturę. Brał udział w kampanii włoskiej w szeregach 18 Lwowskiego Batalionu Strzelców i 15 Wileńskiego Batalionu Strzelców. Poległ w bitwie o Monte Cassino 13 maja 1944^[10][11][12] podczas ataku na „Widmo” i zdobywania czwartego bunkra niemieckiego. Bohaterstwo Romualda Ochęduszki opisał Melchior Wańkowicz^[13] w rozdziale Polegli w rycerskiej chwale w swojej książce pt. Monte Cassino:

Był lubiany przez żołnierzy z jego drużyny i przez przełożonych. Nie zawiódł ani jednych ani drugich. Spokój i opanowanie, jakie wykazał w czasie długich godzin walki na WIDMIE, były godne podziwu. Zginął nie doczekawszy się urzeczywistnienia swego najgorętszego życzenia – powrotu do Polski. Zginął śmiercią bohatera, spełniając swój najświętszy obowiązek, walki o Polskę.

Został pochowany na Polskim Cmentarzu Wojennym na Monte Cassino (taras VII, sektor E, nr 1, ekshumowany)^[14][15][16].

Pośmiertnie został awansowany na stopień porucznika. Był jednym z trzech wychowanków sanockiego gimnazjum, którzy polegli pod Monte Cassino i zostali pośmiertnie odznaczeni Orderem Virtuti Militari (prócz niego Władysław Majcher i Leopold Żołnierczyk)^[17].

Odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari – pośmiertnie (za męstwo w bitwie pod Monte Cassino)
• Krzyż Pamiątkowy Monte Cassino – pośmiertnie^[18]

Upamiętnienie

Podczas „Jubileuszowego Zjazdu Koleżeńskiego b. Wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej Matury” 21 czerwca 1958 nazwisko Romualda Ochęduszko zostało wymienione w apelu poległych^[19] oraz na ustanowionej w budynku gimnazjum tablicy pamiątkowej poświęconej poległym i pomordowanym absolwentom gimnazjum^[20].

Romuald Ochęduszko został na Cmentarzu Centralnym w Sanoku: w 1962 uhonrowany wśród innych osób wymienionych na tablicy Mauzoleum Ofiar II Wojny Światowej, a ponadto symbolicznie na położonym nieopodal nagrobku Stanisława Ochęduszki (1884-1912).