Rogal świętomarciński

Rogal świętomarciński – rogal z nadzieniem z białego maku tradycyjnie przygotowywany w Poznaniu i niektórych innych częściach Wielkopolski z okazji Dnia Świętego Marcina (11 listopada). Rogale świętomarcińskie są głównym wypiekiem podczas obchodów dnia ulicy Święty Marcin w Poznaniu.

Rogal świętomarciński

Historia

Reklama rogala marcińskiego z „Dziennika Poznańskiego” z 11 listopada 1860 roku

Tradycja ta wywodzi się z czasów pogańskich, gdy podczas jesiennego święta składano bogom ofiary z wołów lub, w zastępstwie, z ciasta zwijanego w wole rogi. Kościół łaciński przejął ten zwyczaj, łącząc go z postacią św. Marcina. Kształt ciasta interpretowano jako nawiązanie do podkowy, którą miał zgubić koń świętego^[1].

W Poznaniu tradycja wypieku rogali świętomarcińskich na 11 listopada istniała już na pewno w 1860 roku, kiedy to opublikowano w „Dzienniku Poznańskim” najstarszą dziś znaną reklamę rogala świętomarcińskiego^[2].

Popularna jest jednak legenda, że tradycja w obecnym kształcie narodziła się w listopadzie 1891 roku^[3]. Gdy zbliżał się dzień św. Marcina, proboszcz parafii św. Marcina ks. Jan Lewicki (ur. 1846, zm. 1909^[4]) zaapelował do wiernych, aby wzorem patrona zrobili coś dla biednych. Obecny na mszy cukiernik Józef Melzer, który pracował w pobliskiej cukierni, namówił swojego szefa, aby wskrzesić starą tradycję. Bogatsi poznaniacy kupowali smakołyk, a biedni otrzymywali go za darmo. Zwyczaj wypieku w 1901 roku przejęło Stowarzyszenie Cukierników. Po I wojnie światowej do tradycji obdarowywania ubogich powrócił Franciszek Rączyński, zaś przed zapomnieniem tuż po II wojnie światowej uratował rogala Zygmunt Wasiński.

Współczesność

Rogale świętomarcińskie

Rogal marcinkowski w Chełmży (przykład wyrobu wzorowanego na rogalu świętomarcińskim)

Rogalowe Muzeum Poznania

Aby cukiernia mogła używać nazwy „rogale świętomarcińskie”, musi uzyskać certyfikat Kapituły Poznańskiego Tradycyjnego Rogala Świętomarcińskiego, która powstała z inicjatywy Cechu Cukierników i Piekarzy w Poznaniu, Izby Rzemieślniczej i Urzędu Miasta Poznania. W 2015 roku certyfikat taki uzyskało 101 piekarni i cukierni^[5]. Rozporządzeniem Komisji (WE) nr 1070/2008 z dnia 30 października 2008 roku nazwa „rogal świętomarciński” została wpisana do rejestru chronionych nazw pochodzenia i chronionych oznaczeń geograficznych w Unii Europejskiej^[6][7].

Rzemieślnicy zrzeszeni w Cechu Cukierników i Piekarzy w Poznaniu sprzedają w Dniu Świętego Marcina średnio 250 ton tego wyrobu, natomiast w skali rocznej sprzedaż wynosi 500 ton, co stanowi 2,5 miliona sztuk rogali^[3]. Od 2007 roku Caritas archidiecezji poznańskiej rozprowadza rogale, a zebrane fundusze przeznacza na różnorakie cele dobroczynne (w 2016 roku było to 20 000 sztuk)^[8].

Choć specyfikacja certyfikowanego produktu wyraźnie wskazuje, że ciasto musi być przygotowane na margarynie, niektóre cukiernie świadomie decydują się na zmianę przepisu i wykorzystanie masła. Argumentują to poprawą jakości i smaku wypieku (ciasto na maśle jest bardziej aromatyczne i chrupiące) oraz tradycją. Przed specyfikacją cukiernicy stosowali zarówno tłuszcze roślinne (które pojawiają się już w starych przepisach), jak i masło. Argumentem za margaryną jest to, że rozprowadza się łatwiej oraz znacznie obniża cenę produktu, a więc zwiększa jego dostępność^[9][10].

Specyfikacja

• ciasto półfrancuskie na bazie margaryny^[11]
• nadzienie wyrabiane z białego maku z cukrem, okruchami ciasta biszkoptowego, masą jajeczną, margaryną, orzechami, rodzynkami, owocami w syropie lub kandyzowanymi (czereśnie, gruszka, skórka pomarańczowa) oraz aromatem migdałowym
• sposób zawijania ciasta (na kształt podkowy) i nakładania masy makowej (między warstwami ciasta) oraz dekorowanie pomadą i rozdrobnionymi orzechami^[7]
• masa od 150 do 250 g (taka masa obowiązuje od 2013 roku, wcześniej certyfikowane rogale były wyłącznie duże – mogły ważyć od 200 do 250 g)^[12]

Inspiracje i nawiązania

• W 2017 roku Poczta Polska wypuściła specjalny znaczek z rogalem świętomarcińskim (w serii Polskie produkty regionalne) oraz okolicznościową kopertę z rogalem^[13].
• Na Starym Rynku mieści się Rogalowe Muzeum Poznania poświęcone tradycji tego wypieku^[14].
• W 2019 roku Lech Poznań wysłał rogale jako prezenty do wszystkich klubów ekstraklasy, rok wcześniej rozdawał je kibicom podczas meczu z Jagiellonią Białystok^[15].

Zobacz też

Zobacz hasło rogal świętomarciński w Wikisłowniku

Zobacz multimedia związane z tematem: Rogal świętomarciński

• Rogal Marciński (moneta)
• Rogalowe Muzeum Poznania

Inne produkty regionalne w Poznaniu:

• rura

Inne produkty regionalne w Wielkopolsce:

• andruty kaliskie
• ser liliput