Rezystor

Rezystor, opornik elektryczny^[1] (z łac. resistere „stawiać opór”) – element bierny obwodu elektrycznego, wykorzystywany jest do ograniczenia prądu w nim płynącego. Jest elementem liniowym: występujący na nim spadek napięcia jest wprost proporcjonalny do prądu płynącego przez opornik. Przy przepływie prądu zamienia energię elektryczną w ciepło. Idealny opornik posiada tylko jedną wielkość, która go charakteryzuje – rezystancję. W praktyce występuje jeszcze pojemność wewnętrzna oraz wewnętrzna indukcyjność, co, np. w technice wysokich częstotliwości (RTV), ma duże znaczenie (jest to tzw. pojemność oraz indukcyjność pasożytnicza). W technice bardzo wysokich częstotliwości – kilkuset megaherców (MHz) i powyżej – właściwości pasożytnicze typowego rezystora muszą być traktowane jako wartości rozproszone, tzn. rozłożone wzdłuż jego fizycznych wymiarów (zobacz: schemat zastępczy).

Ten artykuł dotyczy elementu elektronicznego. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Rezystor
Opornik

rezystor 0,5 wata
Typ	bierny
Zasada działania	opór elektryczny
Układ wyprowadzeń	dwa wyprowadzenia (dwójnik)
Symbol Dwa zamiennie stosowane symbole rezystorów

Wzory na rezystancję zastępczą

Połączenie szeregowe

W połączeniu szeregowym rezystancja zastępcza jest sumą poszczególnych wartości:

${\displaystyle R_{z}=R_{1}+R_{2}+R_{3}+\ldots +R_{n}=\sum _{i=1}^{n}R_{i}.}$

Połączenie równoległe

W połączeniu równoległym odwrotność rezystancji zastępczej (tj. konduktancja zastępcza) jest sumą odwrotności poszczególnych wartości:

${\displaystyle {\frac {1}{R_{z}}}={\frac {1}{R_{1}}}+{\frac {1}{R_{2}}}+{\frac {1}{R_{3}}}+\ldots +{\frac {1}{R_{n}}}=\sum _{i=1}^{n}{\frac {1}{R_{i}}},}$

tj. sumą poszczególnych konduktancji:

${\displaystyle S_{z}=S_{1}+S_{2}+S_{3}+\ldots +S_{n}=\sum _{i=1}^{n}S_{i}.}$

Dla dwóch rezystorów wzór na rezystancję zastępczą upraszcza się do postaci:

${\displaystyle R_{z}=R_{1,2}={\frac {R_{1}R_{2}}{R_{1}+R_{2}}}.}$

Przykładowe rezystory
Symbol rezystora (Europa)	Symbol używany w USA

Parametry

Podstawowe parametry opisujące rezystor to:

• rezystancja nominalna – rezystancja podawana przez producenta na obudowie opornika, wyrażona w omach i przyjmująca wartości określane według szeregów wartości; rezystancja rzeczywista różni się od rezystancji nominalnej, jednak zawsze mieści się w podanej klasie tolerancji. Często używanym parametrem jest konduktancja wyrażana w simensach
• tolerancja – inaczej klasa dokładności; podawana w procentach możliwa odchyłka rzeczywistej wartości opornika od jego wartości nominalnej
• moc znamionowa – moc jaką opornik może przez dłuższy czas wydzielać w postaci ciepła bez wpływu na jego parametry; przekroczenie tej wartości może prowadzić do zmian innych parametrów rezystora (np. rezystancji) lub jego uszkodzenia,
• napięcie graniczne – maksymalne napięcie jakie można przyłożyć do opornika bez obawy o jego zniszczenie,
• temperaturowy współczynnik rezystancji – współczynnik określający zmiany rezystancji pod wpływem zmian temperatury opornika.

Oznaczenia rezystorów

Oznaczenie opornika, tutaj:
5600 10% Ω = 5,6 kΩ 10%

Oporniki w szeregu E12

Znaczek pocztowy wyemitowany przez Deutsche Bundespost

Kolor	Wartość		Mnożnik	Tolerancja ± %	Współczynnik temp. ± ppm/K
	1 pasek	2 pasek	3 pasek	4 pasek	ostatni pasek
brak	–	–	–	20	–
srebrny	–	–	10−2 (0,01 Ω)	10	–
złoty	–	–	10−1 (0,1 Ω)	5	–
czarny	–	0	100 (1 Ω)	–	250
brązowy	1	1	101 (10 Ω)	1	100
czerwony	2	2	10² (100 Ω)	2	50
pomarańczowy	3	3	10³ (1 kΩ)	–	15
żółty	4	4	104 (10 kΩ)	–	25
zielony	5	5	105 (100 kΩ)	0,5	20
niebieski	6	6	106 (1 MΩ)	0,25	10
fioletowy	7	7	107 (10 MΩ)	0,1	5
szary	8	8	108 (100 MΩ)	0,05	2
biały	9	9	109 (1 GΩ)	–	–

Uwagi:

• pasków lub kropek jest trzy, cztery, pięć lub sześć
  • jeśli jest ich trzy, to wszystkie trzy oznaczają oporność (w tym trzeci oznacza mnożnik), a tolerancja wynosi ±20%
  • jeśli jest ich cztery, to trzy pierwsze oznaczają (tak jak w przypadku powyżej) oporność, a czwarty – tolerancję
  • jeśli jest ich pięć, to trzy pierwsze oznaczają cyfry oporności, czwarty mnożnik, a piąty tolerancję
  • jeśli jest ich sześć, to jest to opornik precyzyjny i trzy pierwsze oznaczają cyfry oporności, czwarty – mnożnik, piąty – tolerancję, szósty – temperaturowy współczynnik rezystancji (ten pasek może znajdować się na samym brzegu opornika)
• pierwszą cyfrę oznacza pasek bliższy końca, a między mnożnikiem i tolerancją jest czasem większy odstęp
• stare oporniki są oznakowane:
  • 1 cyfra – kolor opornika
  • 2 cyfra – kolor paska
  • mnożnik – kolor kropki

Szereg wartości

Oporniki (rezystory) produkowane masowo mają oporności znamionowe wynikające z tabeli szeregów.

Schemat zastępczy rezystora

Schemat zastępczy rezystora:
R – rezystancja właściwa
C – pojemność, rzędu pF
L – indukcyjność, rzędu nH

Schemat zastępczy rezystora rzeczywistego uwzględnia pojemność oraz indukcyjność pasożytniczą (w tym indukcyjność doprowadzeń). Są to przeważnie wartości bardzo małe, pomijalne w typowej analizie obwodu, jednak przy wysokich częstotliwościach (powyżej 1 GHz) parametry pasożytnicze mogą zupełnie zmienić charakter elementu.

Oporniki stosowane do precyzyjnych pomiarów prądu, na przykład jako boczniki, są często wykonywane jako „bezindukcyjne”, poprzez nawinięcie ich w sposób bifilarny lub wykonanie w technologii grubowarstwowej.

Opornik w historii

Opornik przypięty do swetra lub noszony w klapie marynarki w czasie stanu wojennego w Polsce w latach 1981–1983 symbolizował opór wobec władzy^[2].

Zobacz też

Zobacz multimedia związane z tematem: Rezystor

• bareter
• cewka
• element czynny
• kondensator
• memrystor
• potencjometr
• prawo Ohma (dla obwodu elektrycznego)
• termistor
• warystor