Queen of the West

Queen of the West – amerykański okręt rzeczny – taranowiec z okresu wojny secesyjnej, przebudowany ze statku cywilnego, używany przez wojsko Unii, a następnie marynarkę wojenną Konfederacji podczas kampanii na Missisipi. Parowy bocznokołowiec konstrukcji drewnianej.

Queen of the West

„Queen of the West” na akwareli z epoki
Klasa	taranowiec / kanonierka rzeczna
Historia
Stocznia	w Cincinnati
Wodowanie	1854
Stany Zjednoczone
Wejście do służby	1854
US Army
Wejście do służby	1862
Wycofanie ze służby	14 lutego 1863
CS Army
Wejście do służby	luty 1863
Zatopiony	14 kwietnia 1863
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	406 t[1]
Długość	54,86 m[1]
Szerokość	11,43 m[1]
Napęd
maszyny parowe napędzające boczne koła łopatkowe
Prędkość	ok. 12 w (?)[2]
Uzbrojenie
1 działo 30-funtowe 1 działo 20-funtowe 3 działa 12-funtowe, taran
Załoga	120[1]

Budowa

Statek „Queen of the West” (Królowa Zachodu) został zbudowany w 1854 w Cincinnati w stanie Ohio^[3]. Był bocznokołowym drewnianym pchaczem o napędzie parowym, konstrukcji typowej dla amerykańskich statków rzecznych połowy XIX wieku^[3]. Służył początkowo jako statek cywilny na Missisipi i jej dopływach.

Po wybuchu wojny domowej w USA, „Queen of the West” został w kwietniu 1862 roku zakupiony przez Departament Wojny USA (Unii) i przebudowany w Cincinnati na taranowiec według projektu pułkownika Charlesa Elleta, pomysłodawcy i pierwszego dowódcy flotylli taranowców^[2]. Przebudowa polegała przede wszystkim na wzmocnieniu kadłuba od wewnątrz trzema grodziami wzdłużnymi z grubego drewna oraz dodaniu dodatkowych wiązań wewnętrznych^[4]. Dziób wzmocniony centralną grodzią, przenoszącą masę kadłuba, miał pełnić rolę taranu^[4]. Kotły i maszyny parowe zostały osłonięte 60-centymetrową warstwą drewna w celu ochrony przed ostrzałem, a także wzmocniono ich mocowania dla ochrony przed wstrząsami przy taranowaniu^[4]. Koniecznej adaptacji uległy też nadbudówki, osłonięte z zewnątrz deskami dla pewnego zabezpieczenia przed pociskami broni strzeleckiej, tworząc lekko chronioną kazamatę o pionowych ścianach. Na dachu nadbudówki znajdowała się lekko chroniona przed pociskami broni strzeleckiej sterówka^[4]. Dodatkową osłonę przed ostrzałem stanowiły bele sprasowanej bawełny na pokładzie z przodu i boków nadbudówki^[5] (przez to, był zaliczany do okrętów typu cottonclad). Początkowo „Queen of the West” nosił literę identyfikacyjną Q, zawieszoną pomiędzy parą kominów.

Początkowo, w tym podczas bitwy o Memphis, taranowiec „Queen of the West” nie przenosił stałego uzbrojenia^[4]. Później jednak otrzymał uzbrojenie i w 1863 roku przenosił gwintowane działo 30-funtowe (114 mm) Parrota na dziobie i/lub działo 20 funtowe Parrota (93 mm) oraz trzy gładkolufowe haubice 12-funtowe (119 mm) w kazamacie na dziobie, strzelające na boki^{[uwaga 1]}.

Służba w Armii Unii

Wizja artystyczna z epoki „Queen of the West” taranującego statek CSS „City of Vicksburg” 2 lutego 1863

Podobnie jak inne taranowce flotylli Elleta, „Queen of the West” nie wchodził w skład Marynarki Wojennej USA, lecz Zachodniej Flotylli Kanonierek (Western Gunboat Flotilla) należącej do Armii USA. Wziął następnie aktywny udział w kampanii na Missisipi. Mimo przejścia Zachodniej Flotylli Kanonierek pod kontrolę Marynarki Wojennej w październiku 1862, flotylla taranowców w dalszym ciągu pozostawała pod administracją Armii^[2].

Pierwszą akcją flotylli taranowców była bitwa pod Memphis 6 czerwca 1862, w której „Queen of the West” był okrętem flagowym Charlesa Elleta^[6]. Z czterech taranowców, jedynie „Queen of the West” i „Monarch” wzięły główny udział w bitwie^[7]. Starcie przebiegało jednak w sposób chaotyczny i istnieją na jego temat sprzeczne relacje. „Queen of the West” na początku bitwy skutecznie staranował od burty konfederacki taranowiec CSS „Colonel Lovell”, który szybko zatonął^{[8][uwaga 2]}. Sam jednakże następnie został staranowany w rejon lewego tamboru i uszkodzony przez CSS „General Sumter”^{[uwaga 3]}. Pozbawiony możliwości manewrowania okręt zdryfował na brzeg po stronie Arkansas^[7]. Według niektórych źródeł, „Queen of the West” zatopiła także uprzednio uszkodzony taranowiec CSS „General Sterling Price”, lecz brak jest tego wystarczającego potwierdzenia^{[uwaga 4]}. Podczas starcia pułkownik Charles Ellet został jednak śmiertelnie raniony pociskiem karabinowym^[6].

„Queen of the West” następnie patrolowała pod ufortyfikowanym przez konfederatów Vicksburgiem. Jej dowódcą był wówczas pułkownik Charles Rivers Ellet (syn Charlesa Elleta). 15 lipca 1862 z rzeki Yazoo wpłynął na Missisipi nowo zbudowany pancerny taranowiec konfederatów CSS „Arkansas”, zaskakując i zmuszając do ucieczki patrolujące tam okręty Unii: „Queen of the West”, pancerną kanonierkę USS „Carondelet” i kanonierkę USS „Tyler”.

22 lipca 1862 „Queen of the West” wraz z pancerną kanonierką USS „Essex” podjęły próbę zatopienia CSS „Arkansas”, stacjonującego na rzece pod osłoną dział Vicksburga. „Queen of the West” zdołał go staranować, lecz atak okazał się nieskuteczny, po czym taranowiec powrócił na górny odcinek rzeki, za Vicksburg.

W kolejnych miesiącach okręt kontynuował służbę patrolową pod Vicksburgiem. 19 września, eskortując dwa transportowce wojska, wdał się w wymianę ognia z konfederacką piechotą i artylerią koło Bolivar w stanie Missisipi^[1]. Pod koniec roku uczestniczył w oczyszczaniu ujścia Yazoo z min i ostrzeliwał konfederackie baterie w Drumgold’s Bluff^[1].

Wizja artystyczna zdobycia „Queen of the West” przez konfederatów

Na początku lutego 1863 „Queen of the West” pod dowództwem Charlesa Riversa Elleta został wysłany na opanowany przez konfederatów dolny odcinek Missisipi za Vicksburgiem, w celu dezorganizacji ich żeglugi, zwłaszcza dostaw dla Konfederacji dostarczanych rzeką Red River. 2 lutego okręt zdołał przejść pod działami Vicksburga, taranując przy tym i poważnie uszkadzając stojący pod miastem statek CSS „City of Vicksburg”. Sam został przy tym lekko uszkodzony od ostrzału, który wywołał pożar bel bawełny, lecz został on opanowany^[5]. Po minięciu miasta, „Queen of the West” osiągnął ujście Red River i działał tam w ciągu następnych dni. 3 lutego przechwycił poniżej ujścia Red River i następnie spalił trzy konfederackie statki „A. W. Baker”, „Moro” i „Berwick Bay”, z tego dwa ostatnie wiozły żywność do Port Hudson^[5]. 12 lutego okręt zapuścił się w głąb konfederackiego terytorium, na rzekę Red i dalej na Atchafalaya, gdzie jego oddział desantowy zniszczył 12 konfederackich wozów^[5].

14 lutego w poszukiwaniu dalszych statków „Queen of the West” działał na Red River. Zdobył tam statek „Era No. 5” z ziarnem^[9]. Trafił jednak później tego dnia pod ostrzał artylerii konfederackiej pod fortem de Russy i przy próbie uniknięcia go, utknął na mieliźnie^[6]. Po dalszym ostrzale, okręt został opuszczony przez załogę i następnie zdobyty przez konfederatów^[1]. Załoga zaś „Queen of the West” odpłynęła zdobytym statkiem „Era No. 5”^[10], który włączono później do sił Unii jako jednostkę pomocniczą^[9].

Służba w marynarce Konfederacji

Wizja artystyczna zniszczenia CSS „Queen of the West”

Po szybkiej naprawie, taranowiec został wcielony do służby w Armii Konfederacji^[1], jako CSS „Queen of the West”. 24 lutego 1863 wraz z taranowcem CSS „Webb” zatopił na płyciźnie poniżej Vicksburga nową kanonierkę pancerną Unii USS „Indianola”, wysłaną śladem „Queen of the West”, w konsekwencji wysadzoną w powietrze przez konfederatów.

Okręt operował głównie na rzece Atchafalaya. Dowodził nim porucznik (Lt) E. W. Fuller. 14 kwietnia 1863 CSS „Queen of the West” został zaatakowany na jeziorze Grand Lake w Luizjanie przez kanonierki Unii: USS „Estrella”, „Calhoun” i „Arizona”. Pocisk z USS „Calhoun” wywołał pożar bawełny stanowiącej część osłony „Queen of the West”, po czym płonący okręt wybuchnął i zatonął po kilku godzinach dryfowania^[1].

Uwagi

1. Działa 30-funtowe, 20-funtowe i trzy 12-funtowe w chwili utraty według Canney 1993 ↓, s. 38. Według DANFS - działo 30-funtowe i trzy 12-funtowe (bez daty), według Konstam 2002 ↓, s. 9 prawdopodobnie działo 30- lub 20-funtowe Parrota i trzy haubice 12-funtowe. Rozmieszczenie i kalibry artylerii według Konstam 2002 ↓, s. 20-21 i 28
2. Według niektórych informacji, „Colonel Lovell” został jeszcze dobity przez „Monarch” (Colonel Lovell. [w:] DANFS [on-line]. Naval History and Heritage Command. (ang.).)
3. Niektóre publikacje (np. Konstam 2002 ↓, s. 35) podają staranowanie „Queen of the West” przez CSS „General Beauregard”, lecz dowódca tego ostatniego jednoznacznie potwierdził staranowanie go przez „General Sumter” (Scharf 1887 ↓, s. 259, tak też Konstam 2002, s. 46 i General Sumter. [w:] DANFS [on-line].). Miejsce uderzenia według Konstam 2002, s.35.
4. Tak według General Stering Price. [w:] DANFS [on-line]. Naval History and Heritage Command. (ang.)., przy czym CSS „General Sterling Price” był już uszkodzony w kolizji z CSS „General Beauregard”. Nie potwierdzają tego jednak relacje w Scharf 1887 ↓, s. 258-261, w szczególności Charles Ellet raportował zatopienie tylko jednego okrętu, a potem uszkodzenie „Queen of the West”. Brak też potwierdzenia w Konstam 2002 ↓, s. 35, 46

Przypisy

1. Queen of the West (side-wheel ram). [w:] Dictionary of American Naval Fighting Ships (DANFS) [on-line]. Naval History and Heritage Command, 2015-04-11. (ang.).
2. Konstam 2002 ↓, s. 8.
3. U.S. Ram Queen of the West (1862-1863). [w:] Online Library of Selected Images) [on-line]. Naval Historical Center, 2000-03-21. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
4. Canney 1993 ↓, s. 38.
5. Civil War Naval History FEBRUARY 1863 (zarchiwizowana kopia).
6. Konstam 2002 ↓, s. 46.
7. Scharf 1887 ↓, s. 258-259.
8. Scharf 1887 ↓, s. 258-259, Konstam 2002 ↓, s. 35, 46
9. Era No. 5. [w:] Dictionary of American Naval Fighting Ships (DANFS) [on-line]. Naval History and Heritage Command. (ang.).
10. Spencer Tucker, Blue and Gray Navies: the Civil War Afloat, Annapolis: Naval Institute Press, 2006. ISBN 1-59114-882-0, s.223

Bibliografia

• Angus Konstam: Mississippi River Gunboats of the American Civil War 1861–1865. Osprey Publishing, 2002, seria: New Vanguard. nr 46. ISBN 1-84176-413-2. (ang.).
• Donald L. Canney: The Old Steam Navy. Volume two. The ironclads 1842–1885. Annapolis: 1993. ISBN 0-87021-586-8. (ang.).
• John Thomas Scharf: History of the Confederate States Navy from Its Organization to the Surrender of Its Last Vessel. Rogers & Sherwood, 1887. (ang.).
• Jan Gozdawa-Gołębiowski: Od wojny krymskiej do bałkańskiej. Gdańsk: Wydaw. Morskie, 1985. ISBN 83-215-3259-4. OCLC 830182417. Brak numerów stron w książce
• U.S. Ram Queen of the West (1862-1863). [w:] Online Library of Selected Images) [on-line]. Naval Historical Center, 2000-03-21. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
• Queen of the West (side-wheel ram). [w:] Dictionary of American Naval Fighting Ships (DANFS) [on-line]. Naval History and Heritage Command, 2015-04-11. (ang.).
• Dictionary of American Naval Fighting Ships (DANFS): Queen of the West history.navy.mil