Przywrotnik pospolity

Przywrotnik pospolity (Alchemilla vulgaris L.) – gatunek rośliny wieloletniej z rodziny różowatych. Jest to tzw. gatunek zbiorowy^[3]. Występuje na terenie Europy.

Przywrotnik pospolity

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	różowce
Rodzina	różowate
Rodzaj	przywrotnik
Gatunek	przywrotnik pospolity
Nazwa systematyczna
Alchemilla vulgaris L. Sp. Pl. 1: 123. 1753

Kwitnący okaz

Początkowo wszystkie formy przywrotnika występujące w Europie traktowane były jako jeden gatunek A. vulgaris. Formy żyjące w odrębnych populacjach, charakteryzujące się powtarzalnością cech i warunków siedliskowych, wyodrębnia się obecnie jako tzw. gatunki drobne (microspecies), traktując A. vulgaris jako gatunek zbiorowy^[3].

Morfologia[4]

Pokrój

Bylina o wysokości 10–50 cm. Wykształca silne, zdrewniałe kłącze o dobrze rozwiniętych korzeniach.

Łodyga^[5]

Łodyga barwy szarawozielonej lub żółtawozielonej, omszona, więcej lub mniej podłużnie pomarszczona. Wewnątrz pusta.

Liście^[5]

Szarawozielone, częściowo brunatnawozielone liście odziomkowe stanowiące główną część rośliny są nerkowate lub lekko półkoliste, o średnicy zazwyczaj do 8 cm, rzadko do 11 cm. Są 7–9 lub 11 klapowe i mają długi ogonek. Mniejsze, łodygowe liście, które mają u podstawy parę dużych przylistków, są 5–9 klapowe, mają krótszy ogonek lub są siedzące. Liście są gęsto omszone szczególnie na dolnej powierzchni i mają grubo ząbkowany brzeg. Młode liście są pofałdowane, białawosrebrzyście omszone; starsze liście są lekko omszone i mają delikatnie siateczkowate unerwienie, wydatne na dolnej powierzchni. Ogonek barwy szarawozielonej lub żółtawozielonej jest omszony, średnicy około 1 mm, z bruzdą.

Kwiaty

Kwiaty bezpłatkowe o średnicy około 3 mm są barwy żółtawozielonej lub jasnozielonej. Kielich jest podwójny z 4 małymi listkami kieliszka występującymi na przemian z 4 większymi zaostrzonymi lub trójkątnymi działkami. Występują tu 4 krótkie pręciki i pojedynczy słupek z główkowatym znamieniem^[5]. Zebrane są w luźne, szczytowe wiechy^[6].

Owoc

Niełupka.

Biologia i ekologia

Siedlisko: wilgotne łąki, pastwiska, zarośla i zagajniki, obrzeżach lasów. Kwitnie od maja do września. Nasiona powstają w rzadko spotykany u roślin nasiennych sposób, a mianowicie bezpłciowo, poprzez apomiksję^[7]. Na brzegach blaszki liściowej (na ząbkach) występują szparki wodne (hydatody), poprzez które roślina wydziela krople wody (gutacja)^[7].

Zastosowanie

Roślina lecznicza

Surowiec zielarski

Ziele przywrotnika (Alchemillae Herba) – całe lub rozdrobnione, wysuszone, kwitnące, nadziemne części rośliny^[5]. Zawierają garbniki, saponiny, żywice i gorycze^[7]. Surowiec powinien zawierać nie mniej niż 6,0% garbników w przeliczeniu na pirogalol^[5].

Dawkowanie i sposób podania

Ziele przywrotnika pospolitego wykorzystywane jest głównie do przygotowania naparów i odwarów. Zwykle do przyrządzenia pojedynczej porcji naparu wykorzystuje się od 2 do 4 g suszonego ziela, które zalewa się 150 ml gorącej wody i pozostawia na 10 min. Zwyczajowa dzienna dawka ziela przywrotnika wynosi od 5 do 10 g. Zaleca się stosowanie 3 porcji naparu w ciągu dnia, pomiędzy posiłkami. Odwary przygotowywane do płukania jamy ustnej i gardła oraz do wewnątrz można wykorzystać do sporządzania kompresów na otarcia i lekkie oparzenia skóry^[8].

Roślina kosmetyczna

Przywrotnik pospolity ma szerokie zastosowanie w kosmetyce, m.in. przypisywany jest mu korzystny wpływ na dolegliwości skórne. Z rośliny przyrządza się m.in. kąpiele regenerujące skórę, nadające cerze większą elastyczność i odporność^[9].