Protostrator

Protostrator (gr. πρωτοστράτωρ, prōtostratōr) – bizantyński urząd dworski w ostatnich wiekach istnienia Cesarstwa przekształcony w jeden z wyższych urzędów wojskowych. Forma żeńska, odnosząca się do małżonki urzędnika, brzmiała prōtostratorissa (πρωτοστρατόρισσα).

Funkcja stratora (koniuszego) jest poświadczona w źródłach bizantyńskich od czasów najdawniejszych. Na przełomie VII i VIII wieku pojawia się stanowisko protostratora (pierwszego koniuszego), to znaczy przełożonego koniuszych cesarskich. Z upływem czasu nabierało ono coraz większego znaczenia z racji stałego i bezpośredniego przystępu do osoby władcy protostratora^[1], który mu asystował, ilekroć dosiadał on konia. Za panowania Bazylego I należał już do najwyższych urzędów w państwie^[2]. Zajmował wysokie miejsce podczas ceremonii cesarskich, podczas procesji jechał obok cesarza, wprowadzał na audiencję posłów zagranicznych^[3]. W okresie pomiędzy IX a XI stuleciem podlegali mu cesarscy stratorzy, armofylakowie (nadzorcy uzbrojenia lub rydwanów) i stablokomeci (zarządzający stajniami)^[4].

Pod koniec panowania Komnenów znaczenie urzędu wzrosło jeszcze bardziej. Protostrator stał się wówczas drugą osobą w armii po megadomestyku. Niketas Choniates przyrównuje go do marszałka w armiach zachodnich^[5]. Po odzyskaniu Konstantynopola przez Michała VIII Paleologa (1261) i przywróceniu Cesarstwa protostrator zajmował 7 miejsce w hierarchii urzędów państwowych^[6]. Urząd ten przetrwał do końca istnienia Cesarstwa zachowując wysoką rangę, chociaż od XIII w. bywał przyznawany jednocześnie kilku osobom, i to niekoniecznie przebywającym na dworze cesarskim^[7]. Piastował go między innymi namiestnik cesarski w Epirze Teodor Synaden^[8]

Przypisy

1. G. Ostrogorski: Dzieje Bizancjum. s. 195.
2. G. Ostrogorski: Dzieje Bizancjum. s. 259.
3. J. Bury: The Imperial Administrative System. s. 117-118.
4. J. Bury: The Imperial Administrative System. s. 118.
5. A. Kazhdan: Oxford Dictionary of Byzantium. s. 1748.
6. A. Kazhdan: Oxford Dictionary of Byzantium. s. 1330.
7. A. Kazhdan: Oxford Dictionary of Byzantium. s. 1748-1749.
8. G. Ostrogorski: Dzieje Bizancjum. s. 370.

Bibliografia

• John B. Bury: The Imperial Administrative System of the Ninth Century - With a Revised Text of the Kletorologion of Philotheos. Oxford University Publishing, 1911. Brak numerów stron w książce
• Alexander Kazhdan: Oxford Dictionary of Byzantium. Oxford University Press, 1991. ISBN 978-0-19-504652-6. Brak numerów stron w książce
• Georg Ostrogorski: Dzieje Bizancjum. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2007. ISBN 978-83-01-15268-0. Brak numerów stron w książce