Prezydenci Turkmenistanu

Prezydent Turkmenistanu – głowa państwa i szef władzy wykonawczej, najwyższy urzędnik państwowy. Jego pozycję w systemie władzy określa konstytucja Turkmenistanu z 1992, kilkakrotnie nowelizowana, w tym po raz ostatni w 2008. Stanowisko prezydenta w latach 1991–2006 zajmował Saparmurat Nijazow. Od 2007 do 2022 funkcję tę sprawował Gurbanguly Berdimuhamedow. W 2022 na stanowisku prezydenta zastąpił jego syn – Serdar Berdimuhamedow.

Turkmenistan Ten artykuł jest częścią serii: Ustrój i polityka Turmenistanu Ustrój polityczny Ustrój polityczny Turmenistanu Konstytucja Konstytucja Turmenistanu Władza ustawodawcza Zgromadzenie Turkmenistanu Akja Nuberdiyeva Władza wykonawcza Prezydent Gurbanguly Berdimuhamedow Rząd Rząd Gurbanguly Berdimuhamedowa Władza sądownicza Wymiar sprawiedliwości Sąd Najwyższy Prokurator Generalny Turkmenistanu Kontrola państwowa Kontrola państwowa Finanse Bank Centralny Turkmenistanu Samorząd terytorialny Podział administracyjny Turkmenistanu Samorząd Terytorialny Partie polityczne Partie polityczne Demokratyczna Partia Turkmenistanu Wybory Wybory parlamentarne: 2013 Wybory prezydenckie: 2012 Wybory do Rady Ludowej: 2007 Referenda: 1994 Polityka zagraniczna Polityka zagraniczna Ministerstwo Spraw Zagranicznych Turkmenistanu minister: Rashid Meredov Wikiprojekt Polityka

Pozycja ustrojowa i wybór

Na mocy konstytucji Turkmenistan jest republiką prezydencką. Prezydent jest głową państwa i szefem władzy wykonawczej, gwarantem niepodległości, integralności terytorialnej, a także najwyższym urzędnikiem w państwie.

Na prezydenta może zostać wybrany obywatel Turkmenistanu, nie młodszy niż 45 lat i nie starszy niż 70 lat, posiadający znajomość języka państwowego, zamieszkujący na stałe od 15 lat w granicach państwa, zatrudniony w instytucjach państwowych, społecznych stowarzyszeniach, w przedsiębiorstwach, instytucjach, organizacjach. Prezydent jest wybierany na okres 7 lat w wyborach powszechnych przez naród, obejmuje swoje stanowisko po złożeniu przysięgi. Procedura wyboru prezydenta określona jest przez prawo^[1].

Kompetencje prezydenta

Prezydent Turkmenistanu wprowadza w życie Konstytucję i ustawy, nadzoruje wykonywanie polityki zagranicznej, reprezentuje państwo na arenie międzynarodowej, mianuje posłów i przedstawicieli dyplomatycznych organizacji międzynarodowych, przyjmuje zagraniczną korespondencję dyplomatyczną.

Jest głównodowodzącym wojsk Turkmenistanu, wydaje rozkazy o mobilizacji sił zbrojnych, wyznacza dowódców wojskowych. Formuje i przewodzi Państwowej Radzie Bezpieczeństwa Turkmenistanu. Określa kierunek politycznego i gospodarczego rozwoju państwa. Przedkłada parlamentowi do zatwierdzenia budżet państwa. Podpisuje ustawy państwowe, posiada prawo weta (prawo to nie rozciąga się na zmiany w Konstytucji). Prezydent mianuje członków Centralnej Komisji Wyborczej przed przeprowadzeniem referendów i wyborów, wyznacza datę referendów oraz przedwczesnej sesji Parlamentu.

Decyduje w kwestiach nadania i zrzeczenia się obywatelstwa Turkmenistanu oraz zapewnienia azylu politycznego. Nadaje ordery i nagrody państwowe oraz stopnie wojskowe i inne specjalne wyróżnienia państwowe. Za zgodą parlamentu mianuje Prokuratora Generalnego, przewodniczącego Sądu Najwyższego, Ministra Spraw Wewnętrznych i Ministra Sprawiedliwości (Adalata). Decyduje o amnestii. Zarząd stan wyjątkowy na terenie całego kraju lub jego części.

Prezydent nie może był członkiem parlamentu. Jest objęty immunitetem^[1].

Zdjęcie z urzędu i opróżnienie urzędu

Prezydent Turkmenistanu może zostać zwolniony z obowiązków z powodu niezdolności do ich wykonywania z przyczyn chorobowych; taką decyzję podejmuje parlament głosami co najmniej 2/3 ustawowej liczby deputowanych na podstawie rekomendacji niezależnej komisji lekarskiej. W przypadku naruszenia konstytucji i innych ustaw przez prezydenta parlament może pociągnąć prezydenta do odpowiedzialności konstytucyjnej (wniosek w tej sprawie wymaga co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby deputowanych, przyjęcie wniosku wymaga co najmniej 3/4 głosów ustawowej liczby deputowanych). Złożenie prezydenta z urzędu musi zostać następnie zatwierdzone na drodze referendum.

Prezydent nie ma prawa przekazania swoich obowiązków innym organom państwowym (poza wyjątkami, gdy władzę przyjmuje przewodniczący parlamentu). W przypadku, gdy prezydent nie jest w stanie wykonywać swych obowiązków, do czasu wyboru nowego prezydenta Państwowa Rada Bezpieczeństwa Turkmenistanu tymczasowo wyznacza na pełniącego obowiązki prezydenta jednego z zastępców Przewodniczącego Gabinetu Ministrów. W tym przypadku wybory prezydenckie powinny odbyć się w okresie nieprzekraczającym 60 dni od wyznaczenia p.o., przy czym osoba, pełniąca obowiązki prezydenta, nie może kandydować w tych wyborach^[2][1].

Lista prezydentów Turkmenistanu

Pierwszym prezydentem Turkmenistanu został 27 października 1991, w dniu ogłoszenia przez kraj niepodległości, Saparmurat Nijazow. Wcześniej, od 2 listopada 1990, zajmował on stanowisko prezydenta Turkmeńskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. W wyborach w czerwcu 1992 uzyskał reelekcję. W 1993 przyjął tytuł „Turkmenbaszy” (Ojciec wszystkich Turkmenów). Referendum z 1994 roku przedłużyło jego mandat do 2002. W 1999 został ogłoszony przez parlament „dożywotnim prezydentem”^[3].

Po jego śmierci 21 grudnia 2006 i aresztowaniu konstytucyjnego tymczasowego prezydenta Öwezgeldi Ataýewa, obowiązki głowy państwa przejął wicepremier, Gurbanguly Berdimuhamedow, który w lutym 2007 zwyciężył w wyborach prezydenckich^[4].

#	Imię i Nazwisko	Portret	Objął urząd	Zdał urząd	Partia polityczna
Prezydenci Turkmenistanu
1	Saparmyrat Nyýazow (1940–2006)		27 października 1991	21 grudnia 2006	TDP
–	Öwezgeldi Ataýew (1951–)		21 grudnia 2006[5]		TDP
2	Gurbanguly Berdimuhamedow (1957–)		21 grudnia 2006	19 marca 2022	TDP (przed 2013) bezpartyjny[6] (od 2013)
3	Serdar Berdimuhamedow (1981–)		19 marca 2022	nadal urzęduje	TDP

Przypisy

1. Constitution of the Republic of Turkmenistan (as 0f 2016). legislationline.org. [dostęp 2018-12-11]. (ang.).
2. Конституция Туркменистана. [dostęp: 2011-01-10].
3. Niyazov, Saparmurat (Atayevich). rulers.org. [dostęp 2011-01-10]. (ang.).
4. Turkmenistan. rulers.org. [dostęp 2011-01-10]. (ang.).
5. 21 grudnia 2006 zmarł prezydent Saparmyrat Nyýazow i zgodnie z konstytucją jego obowiązki przeszły na przewodniczącego parlamentu, Öwezgeldi Ataýewa, który jednak po niecałych 2 godzinach został uwięziony i oskarżony o "czyny niegodne zajmowanej funkcji", zaś obowiązki prezydenta przejął wicepremier Gurbanguly Berdimuhamedow.
6. "Turkmen president quits top party", JapanTimes, 18 sierpnia 2013.