Loading AI tools
druga małżonka Juliusza Cezara Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Pompeja, Pompeia Sulla[1] (I w. p.n.e.) – rzymska arystokratka, druga żona Gajusza Juliusza Cezara w latach 67–61 p.n.e.
Rozwiedziona z nim po skandalu wywołanym wkradnięciem się Publiusza Klaudiusza Pulchera na obchody święta ku czci bogini Bona Dea, zastrzeżone wyłącznie dla kobiet, przypuszczalnie w celu schadzki z Pompeją.
Była córką Kwintusa Pompejusza Rufusa, konsula 88 roku[uwaga 1], i jego żony, Mucji[uwaga 2][2]. Jej dziadkiem macierzystym był Lucjusz Korneliusz Sulla[uwaga 3], przywódca optymatów i dyktator w latach 82–79[3].
Żoną Gajusza Juliusza Cezara została w 67 roku, wkrótce po jego powrocie do Rzymu z prowincji Hiszpanii Dalszej, gdzie przebywał piastując urząd kwestora. Miało to miejsce około roku po śmierci jego pierwszej małżonki, Kornelii[4]. Przyjmuje się, że Pompeja była od niego dużo młodsza[5].
W poszukiwaniu politycznych przyczyn tego małżeństwa badacze na ogół wymieniają dążenia Cezara do pozyskania stronników[6]. Widziano w tym element podwójnej gry polityka, który jedynie dla pozyskania przychylności ludu głosił hasła popularów, a jednocześnie starał się umocnić swoją pozycję wśród arystokratycznej elity[7]. Traktowano je także jako sygnał wysłany optymatom, że mimo podkreślania swoich związków z Mariuszem i Cynną, nie jest on zdeklarowanym wrogiem krewnych Sulli[8]. Wskazywano również, iż głównym motywem przyświecającym Cezarowi było spowinowacenie z ówcześnie najbardziej znanym rzymskim politykiem, Gnejuszem Pompejuszem Wielkim[9]. Dopatrywano się w tym małżeństwie elementu zacieśniania szerokiej koalicji, grupującej niezadowolonych z dominacji optymatów – ekwitów, popularów oraz Pompejusza, urażonego sposobem potraktowania go przez senat, mimo odniesionych sukcesów wojennych[10].
Te polityczne przyczyny zawarcia związku nie są jednak pewne ze względu na fakt, iż wiedza o rodzinnych koligacjach Pompei jest ograniczona. Wywodziła się ona z innej linii rodu niż Pompejusz, była jego daleką krewną[uwaga 4]. Co więcej, jej rodzina nie utrzymywała zbyt dobrych relacji z gałęzią słynnego wodza. Wydaje się, że małżeństwo nie przybliżyło Cezara do Pompejusza, trudno też jednoznacznie wskazać, czym kierował się, zawierając je, w kontekście swoich planów politycznych[11].
Pompeja i Cezar nie mieli dzieci, a ich związek bywa określany jako mniej udany niż ten, który Cezar tworzył z Kornelią. Jako domniemane przyczyny takiej sytuacji wymienia się mniejszą atrakcyjność dla Pompei dużo starszego męża, zaniedbywanie jej przez Cezara ze względu na liczne romanse (przede wszystkim z Serwilią) lub też dominację teściowej, Aurelii[5]. Przyjmuje się, że z tych powodów Pompeja romansowała z innymi mężczyznami[12], jakkolwiek nie jest to pewne, bo przed skandalem, który ostatecznie zakończył się rozwodem, cieszyła się opinią szanowanej matrony[13].
Początek tego głośnego wydarzenia był związany z obchodami święta bogini Bona Dea w grudniu 62 roku[uwaga 5]. Główne ceremonie ku jej czci odbywały się w domu Cezara, z racji piastowania przez niego godności najwyższego kapłana[uwaga 6]. Mogły w nich uczestniczyć jedynie kobiety, a przewodniczyć im miały Pompeja oraz Aurelia[14]. Wedle informacji z korespondencji Cycerona z Attykiem, a przede wszystkim z późniejszej relacji Plutarcha w Żywotach równoległych, żona Cezara postanowiła wykorzystać tę wymuszoną nieobecność męża w domu, by spotkać się z Publiuszem Kladiuszem Pulcherem, swoim kochankiem[15]. Ich romans miał już trwać od dłuższego czasu lub też być dopiero na początkowym etapie[16]. Wybór dnia święta na schadzkę miał wynikać z trudności zorganizowania jej w dni powszednie, gdy Aurelia stale towarzyszyła Pompei, kiedy opuszczała ona dom, i pilnowała jej w ten sposób[17].
Pulcher, przebrany za harfistkę (obrzędom towarzyszyła muzyka), został nocą wprowadzony do domu przez niewolnicę Pompei, Habrę, której zapłacono za pomoc. Miał czekać w jednym z pokoi na przyjście pani domu, lecz gdy to szybko nie nastąpiło, zabrakło mu cierpliwości. Zaczął chodzić po całym domu i ogrodzie. Natknął się na jedną z niewolnic Aurelii, która biorąc go za harfistkę, nalegała na wzięcie udziału w odbywających się ceremoniach. W trakcie rozmowy został zdemaskowany po głosie przez kobietę, która powiadomiła swą panią. Aurelia przerwała obrzędy, a w domu rozpoczęto poszukiwania mężczyzny, który gdzieś się ukrył[18]. Według jednej z wersji Pulcher, korzystając z zamieszania, zdołał uciec przez okno[19], wedle innej został znaleziony w pokoju Habry, a następnie przepędzony z domu Cezara. Wiadomość o tym występku rozgłosiły uczestniczki ceremonii, poinformowane o wszystkim przez Aurelię[5].
Ze względu na zbezczeszczenie obrzędów święta sprawa odbiła się szerokim echem[20]. Dodatkowy rozgłos całej sprawie mogli nadać optymaci, dążący do osłabienia pozycji Cezara; przypuszczalnie mógł być to element szerszej intrygi mającej go skompromitować[21]. Być może chciał on ją zatuszować, celowo zachowując spokój czy wręcz obojętność, lecz szybko okazało się to niemożliwe, bowiem kolegium pontyfików uznało czyn Pulchera za świętokradztwo i wytoczono mu proces przed specjalnym sądem[22]. W tej sytuacji, zgodnie z informacjami zawartymi w jednym z listów Cycerona do Attyka, Cezar na początku stycznia 61 roku rozwiódł się z Pompeją. Powodu nie podano publicznie, aczkolwiek poprzedzający skandal był powszechnie znany[23]. W tym kroku badacze dopatrywali się chęci ratowania własnej reputacji lub reakcji na odnowienie konfliktu między optymatami a popularami[24] czy też wykorzystania nadarzającego się pretekstu, z myślą o zawarciu nowego małżeństwa, przynoszącego większe korzyści polityczne[25].
Występek Pulchera, określany jako największy skandal religijno-obyczajowy czasów schyłku republiki rzymskiej, i rola w nim Pompei budzą w historiografii pewne kontrowersje co do swej autentyczności, jak i szczegółów przebiegu, choć za najbardziej prawdopodobną hipotezę wyjaśniającą całe zajście uchodzi ich pragnienie intymnego spotkania[26]. Najbliższym czasowo źródłem są pisma Cycerona, lecz występują w nich sprzeczności. W swojej mowie De haruspicum responso z 56 roku podał, że oboje przyłapano podczas stosunku seksualnego, lecz nie wspominał o tym w swojej korespondencji, pisanej tuż po skandalu, było to więc raczej oszczerstwo wymierzone w Pulchera[27]. O przyłapaniu Pompei bezpośrednio na zdradzie nie wspominają także inne źródła[28].
Niekiedy uznawano za prawdopodobne, że incydent w święto bogini Bona Dea był formą figla, bo powody jego zachowania nie są w pełni jasne[29]. Wysunięto także przypuszczenie, że zarówno Pulcher, jak i Pompeja mieli bardziej swobodne podejście do ceremonii religijnych i zakaz udziału mężczyzn w tym święcie nie był dla nich oczywisty, co jednak wydaje się mało prawdopodobne[30].
Możliwe, że przekonanie o romansie lub próbie jego nawiązania w czas święta było dziełem opinii publicznej, która zachowanie Pulchera połączyła z żoną Cezara, a rozwód, bez podania przyczyny, tylko wzmocnił ten pogląd, który następnie wzbogacano o różne szczegóły, jak w mowie Cycerona[13].
Mimo skandalu Cezar nie zerwał swoich kontaktów z Pulcherem[31]. W trakcie jego procesu, wezwany na świadka, nie złożył obciążających go zeznań i stwierdził, że nic nie wiedział o jakiś zdradach Pompei[32]. Na pytanie, dlaczego więc rozwiódł się z nią, udzielił, zgodnie z relacją Plutarcha, słynnej odpowiedzi: „Bo uważam, że moja żona musi być wolna nawet od cienia podejrzeń”[uwaga 7][33].
Określenie „żona Cezara” stało się z czasem mianem kobiety cieszącej się bardzo dobrą opinią[34], zaś zwrot „być jak żona Cezara” zaczął oznaczać osobę, najczęściej publiczną, która co do swej uczciwości powinna być poza wszelkimi podejrzeniami[35].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
