Pm3

Pm3 – oznaczenie na PKP niemieckiego parowozu ekspresowego z otuliną aerodynamiczną, produkowanego w latach 1939–1941 dla kolei niemieckich (niemiecka seria 03¹⁰).

Pm3^[1]

Producent	Borsig Krupp Krauss-Maffei
Lata budowy	1939–1941
Układ osi	2'C1'
Wymiary
Masa pustego parowozu	128,6 t
Masa służbowa	179,1 t
Długość	15 100 mm
Długość z tendrem	23 905 mm
Wysokość	4500 mm
Rozstaw osi skrajnych	20 225 mm
Średnica kół napędnych	2000 mm
Średnica kół tocznych	1000 mm 1250 mm
Napęd
Trakcja	parowa
Typ tendra	32D3
Ciśnienie w kotle	16 at
Powierzchnia ogrzewalna kotła	203,4 m²
Powierzchnia przegrzewacza	72,2 m²
Powierzchnia rusztu	3,9 m²
Średnica cylindra	470 mm
Skok tłoka	660 mm
Parametry eksploatacyjne
Prędkość konstrukcyjna	150 km/h

Historia

Parowozy ekspresowe Baureihe 03¹⁰ zostały zaprojektowane do prowadzenia szybkich pociągów pasażerskich. Pierwsze dwie lokomotywy zostały przekazane w grudniu 1939 roku, kolejne w latach 1940–1941. Zostało wyprodukowanych 60 parowozów na zamówienie kolei niemieckich. Parowozy produkcji Borsiga (22 sztuki) i Kruppa (18) otrzymywały ciemnoczerwone malowanie otuliny aerodynamicznej, a produkcji Krauss-Maffei (20 sztuk) – ciemnobłękitne^[1]. Stacjonowały początkowo w różnych parowozowniach, lecz pod koniec wojny skupione zostały w parowozowniach Wrocław Główny, Poznań i Katowice^[1]. Jeden został zniszczony w czasie wojny podczas nalotu w Poznaniu^[1].

Po drugiej wojnie światowej dziewięć parowozów oznakowanych jako seria Pm3 było eksploatowanych przez Polskie Koleje Państwowe do prowadzenia ciężkich dalekobieżnych pociągów pasażerskich^[2]. Jeden z nich – Pm3-9 pozostał nieczynny^[1]. W połowie lat 60. seria została skierowana do przedwczesnego wycofania z uwagi na usterki, przede wszystkim przyspieszone zużycie kotłów, wynikające z własności zastosowanej stali St47K^[1]. Ostatnie jeździły do 1966 roku, po czym przejściowo zostały skierowane do służby jako kotły do podgrzewania mazutu^[1]. Ostatnia lokomotywa Pm3-3 została skreślona z inwentarza lokomotywowni Olsztyn w maju 1968 roku, lecz faktycznie ostatnie pracowały jako stacjonarne urządzenia techniczne jeszcze do 1972 roku^[1]. Jedynym zachowanym na świecie parowozem tej serii w otulinie opływowej jest nieczynny Pm3-5 jako eksponat Muzeum Kolejnictwa w Warszawie (fikcyjnie oznaczony Pm3-3)^[1]. Po wojnie koleje Niemiec Zachodnich miały 26 parowozów tej serii, a Niemiec Wschodnich 19^[1].

Na kolejach krajów niemieckich lokomotywy zostały na przełomie lat 40. i 50. pozbawione otuliny aerodynamicznej, a pod koniec lat 50. dokonano wymiany kotłów parowych^[1]. Na kolejach wschodnioniemieckich parowozy przebudowano na opalanie olejowe^[3]. Lokomotywy eksploatowano w Niemczech do 1980 roku. Jeden niemiecki parowóz 03 1010 zachowano jako czynny eksponat zabytkowy^[1].

Pięć parowozów używane było po wojnie do połowy lat 50. na kolejach ZSRR^[1].

Konstrukcja

W parowozach zabudowano całkowite otuliny opływowe. Niewielka część otrzymała pełną otulinę, zakrywającą koła parowozu i tendra, z żaluzjami rewizyjnymi, a większość otulinę z wycięciem sięgającym ponad osie kół napędnych^[1]. Podczas wojny jednak cała dolna część otuliny była usuwana dla ułatwienia obsługi^[1]. Zastosowanie trzech cylindrów parowych z pojedynczym rozprężaniem pary zapewnia spokojne kursowanie przy wysokich prędkościach. W lokomotywie zamontowano stalowy kocioł parowy konstrukcji Wagnera z przegrzewaczem Schmidta. Kocioł posiadał dwa zawory bezpieczeństwa systemu Ackermanna i podgrzewacz wody Knorra. Zainstalowano jednokomorowy ciśnieniowy hamulec Knorra z dodatkowym hamulcem. Układ hamulcowy był zasilany przez czterocylindrową sprężarkę Knorra. Zastosowano urządzenia trzyczęstotliwościowego systemu samoczynnego hamowania wyprodukowane przez Siemens oraz szybkościomierz. W tendrze parowozu zamontowano łożyska toczne oraz teleskopową pokrywę nad skrzynią węglową^[1].

Przypisy

1. Tomasz Roszak. Parowóz Pm3. „Świat Kolei”. 08/2001, s. 12-19. EMI-PRESS. ISSN 1234-5962. (pol.).
2. Paweł Terczyński: Atlas parowozów. Poznań: Poznański Klub Modelarzy Kolejowych, 2003, s. 33. ISBN 83-901902-8-1.
3. Robin Garn: Die Baureihe 03.10 der Deutschen Reichsbahn. Berlin: Lok Report-Verlag, 2005. ISBN 978-3-935909-23-5. Brak numerów stron w książce