Pierwiosnek bezłodygowy, pierwiosnka bezłodygowa[4] (Primula vulgaris Huds.) – gatunek rośliny należący do rodziny pierwiosnkowatych (Primulaceae). Występuje w stanie dzikim od zachodniej i południowej Europy po północną Afrykę, Krym i Azję Mniejszą[5]. W Polsce w stanie dzikim uznany za wymarły, często natomiast uprawiany w ogrodach i przejściowo dziczejący[6].
Podługowate, klinowato zwężone w krótki, oskrzydlony ogonek, nieregularnie ząbkowane, spodem miękko owłosione, pomarszczone. Mają długość 5–20 cm, na brzegach mają długie rzęski i są owłosione na nerwach spodniej strony blaszki[7].
Wyrastają na szypułkach o długości do 10 cm i zebrane są w odziomkowy baldaszek. Kielich o długości do 17 mm (u typowej formy) jest zielonożółty, ma 5 zaostrzonych i wciętych niemal do połowy łatek o ostrych, oskrzydlonych krawędziach. Korona 5-płatkowa, siarkowożółta o płatkach odwrotnie jajowatych, talerzykowato rozpostartych i nieco wyciętych na szczycie. W gardzieli korony znajdują się ciemniejsze plamy. Wewnątrz korony 1 słupek i 5 pręcików[8][7]. U odmian ogrodowych kwiaty różnobarwne
Otwierająca się ząbkami na szczycie jajowata torebka krótsza od kielicha[7]. Nasiona o długości ok. 2,5 mm[8].
Rozwój
Bylina, hemikryptofit. Kwitnie w marcu i kwietniu. W kwiatach występuje Różnosłupkowość, celem której jest zapobieganie samopylności. Zarówno w warunkach naturalnych, jak i w uprawie częściej występują kwiaty o długich słupkach, które są bardziej odporne na samozapylenie. Roślina owadopylna, zapylana przez motyle, pszczołowate i drobne owady. Nasiona posiadają elajosom, dojrzewają w czerwcu i rozsiewane są przez mrówki. Obserwacje wykazały, że mrówki przenoszą je na odległość do 4 m. Roślina rozmnaża się także wegetatywnie przez tworzenie bocznych rozetek – nawet w liczbie kilkunastu przy jednym okazie[6].
Najlepsze jest stanowisko półcieniste i próchniczna gleba. Na zimę wskazane jest lekkie okrycie (np. gałązkami drzew iglastych). Co kilka lat należy zagęszczoną bryłę korzeniową rozrywać i rozsadzać na nowo roślinę. Wówczas można go rozmnażać przez podział rozrośniętych kęp. Można też rozmnażać przez nasiona[15].
Michael A.M.A.RuggieroMichael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI:10.1371/journal.pone.0119248, PMID:25923521, PMCID:PMC4418965 [dostęp 2020-02-20](ang.).
ZbigniewMirek,HalinaPiękoś-Mirkowa:Czerwona księga Karpat Polskich.Kraków:Instytut Botaniki PAN,2008. ISBN978-83-89648-71-6. Brak numerów stron w książce
WładysławMatuszkiewicz:Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski.Warszawa:Wyd. Naukowe PWN,2006. ISBN83-01-14439-4. Brak numerów stron w książce
Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.:Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone.Kraków:Instytut Ochrony Przyrody PAN,2014. ISBN978-83-61191-72-8. Brak numerów stron w książce
ZbigniewMirek:Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski.Kazimierz Zarzycki.Kraków:IB PAN,2006. ISBN83-89648-38-5. Brak numerów stron w książce
Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.:Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants.Kraków:Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk,2016. ISBN978-83-61191-88-9. Brak numerów stron w książce