Pierwiosnek bezłodygowy
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Pierwiosnek bezłodygowy, pierwiosnka bezłodygowa[4] (Primula vulgaris Huds.) – gatunek rośliny należący do rodziny pierwiosnkowatych (Primulaceae). Występuje w stanie dzikim od zachodniej i południowej Europy po północną Afrykę, Krym i Azję Mniejszą[5]. W Polsce w stanie dzikim uznany za wymarły, często natomiast uprawiany w ogrodach i przejściowo dziczejący[6].
 Morfologia | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
pierwiosnek bezłodygowy | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Primula vulgaris Huds. Fl. Angl. 70 1762[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
.JPG)
Morfologia
- Pokrój
- Wysokość do 10 cm. Roślina nie wytwarza rozłogów. Charakterystyczną cechą jest brak łodygi[6].
- Liście
- Podługowate, klinowato zwężone w krótki, oskrzydlony ogonek, nieregularnie ząbkowane, spodem miękko owłosione, pomarszczone. Mają długość 5–20 cm, na brzegach mają długie rzęski i są owłosione na nerwach spodniej strony blaszki[7].
- Kwiaty
- Wyrastają na szypułkach o długości do 10 cm i zebrane są w odziomkowy baldaszek. Kielich o długości do 17 mm (u typowej formy) jest zielonożółty, ma 5 zaostrzonych i wciętych niemal do połowy łatek o ostrych, oskrzydlonych krawędziach. Korona 5-płatkowa, siarkowożółta o płatkach odwrotnie jajowatych, talerzykowato rozpostartych i nieco wyciętych na szczycie. W gardzieli korony znajdują się ciemniejsze plamy. Wewnątrz korony 1 słupek i 5 pręcików[8][7]. U odmian ogrodowych kwiaty różnobarwne
- Owoc
- Otwierająca się ząbkami na szczycie jajowata torebka krótsza od kielicha[7]. Nasiona o długości ok. 2,5 mm[8].
Biologia i ekologia
- Rozwój
- Bylina, hemikryptofit. Kwitnie w marcu i kwietniu. W kwiatach występuje Różnosłupkowość, celem której jest zapobieganie samopylności. Zarówno w warunkach naturalnych, jak i w uprawie częściej występują kwiaty o długich słupkach, które są bardziej odporne na samozapylenie. Roślina owadopylna, zapylana przez motyle, pszczołowate i drobne owady. Nasiona posiadają elajosom, dojrzewają w czerwcu i rozsiewane są przez mrówki. Obserwacje wykazały, że mrówki przenoszą je na odległość do 4 m. Roślina rozmnaża się także wegetatywnie przez tworzenie bocznych rozetek – nawet w liczbie kilkunastu przy jednym okazie[6].
- Siedlisko
- łąki, świetliste zarośla, lasy[7].
- Fitosocjologia
- Gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Molinio-Arrhenatheretea[9]. Liczba chromosomów 2n= 22[10].
- Genetyka
- Liczba chromosomów 2n = 22. Tworzy mieszance z pierwiosnkiem wyniosłym i pierwiosnkiem lekarskim[8].
Zagrożenia i ochrona
Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Informacje o stopniu zagrożenia na podstawie:
- Polskiej Czerwonej Księgi Roślin (2001)[11] – gatunek wymarły (kategoria zagrożenia EX); 2014: EW (wymarły w warunkach naturalnych)[12]. Obecnie został reintrodukowany w okolicach Łańcuchowa na Lubelszczyźnie.
- Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006)[13] – gatunek wymierający, krytycznie zagrożony (kategoria zagrożenia E); 2016: REW (wymarły w stanie dzikim na obszarze Polski)[14].
Zastosowanie
Roślina ozdobna do ogródków i na rabaty. Wytworzono wiele odmian i mieszańców o różnobarwnych kwiatach. Występują także odmiany o kwiatach pełnych. W uprawie ogrodowej oprócz typowego gatunku znajdują się także mieszańce z pierwiosnkiem lekarskim (P ×brevistyla DC.), p. wyniosłym (P. ×digenea Kerner) i p. gruzińskim[10][15].
Uprawa
Najlepsze jest stanowisko półcieniste i próchniczna gleba. Na zimę wskazane jest lekkie okrycie (np. gałązkami drzew iglastych). Co kilka lat należy zagęszczoną bryłę korzeniową rozrywać i rozsadzać na nowo roślinę. Wówczas można go rozmnażać przez podział rozrośniętych kęp. Można też rozmnażać przez nasiona[15].
Przypisy
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.