Pięciobój antyczny

Pięciobój antyczny, pentatlon (gr. πένταθλον, pentathlon) – dyscyplina sportu w starożytnej Grecji, obejmująca: stadion, skok w dal, rzut dyskiem, rzut oszczepem oraz zapasy; dyscyplina olimpijska od 708 p.n.e.

Trzy najważniejsze dyscypliny pięcioboju antycznego: rzut dyskiem, rzut oszczepem oraz skok w dal w tle; tondo kyliksu, styl czerwonofigurowy, Onesimos, ok. 490 p.n.e., Staatliche Antikensammlungen

Opis

Uczestnicy musieli wykazać się sprawnością w pięciu dyscyplinach, którymi były: stadion, czyli bieg na dystansie jednego stadionu, skok w dal, rzut dyskiem, rzut oszczepem oraz zapasy^[1]. Skok w dal, rzut dyskiem i rzut oszczepem były zazwyczaj rozgrywane jako część pięcioboju, a nie jako indywidualne konkurencje^[1].

Aby wygrać należało zwyciężyć w trzech dyscyplinach^[2][3].

Nie ma jednoznacznej opinii na temat kolejności rozgrywania poszczególnych konkurencji pięcioboju^[3]; wiadomo jedynie, że zapasy były rozgrywane na końcu^[4]. Jedno z założeń przyjmuje następującą kolejność: stadion, rzut dyskiem, skok w dal, rzut oszczepem i zapasy^[3]. Inne przyjmuje, że podczas igrzysk olimpijskich najpierw rozgrywano skok w dal oraz rzuty dyskiem i oszczepem – jeśli jeden z zawodników zwyciężył we wszystkich trzech konkurencjach zostawał zwycięzcą pięcioboju^[2]. Jeśli nie było zwycięzcy, rozgrywano bieg, a jeśli nadal nie było rozstrzygnięcia – zapasy^[2].

Historia

Według mitologii pięciobój ustanowił Jazon^[5] (na podstawie przekazu Flawiusza Filostraty^[6]). Wśród Argonautów najlepszym w rzucie dyskiem był Telamon, w rzucie oszczepem – Linkeus, w biegu i skoku w dal Boreadzi: Kalais i Zetes^[5]. Peleus, przyjaciel Jazona, był drugi w każdej z tych dyscyplin i najlepszy w zapasach^[5]. Jazon, który miał przyznać nagrody najlepszym, połączył wszystkie pięć dyscyplin w jedną tak, by uhonorować Peleusa^[5].

Po raz pierwszy pięciobój rozegrano na igrzyskach olimpijskich podczas XII olimpiady w 708 p.n.e.^[7]

Lista zwycięzców

Poniższa lista została stworzona na podstawie informacji w banku danych igrzysk olimpijskich Fundacji Świata Helleńskiego (gr. Ίδρυµα Μείζονος Ελληνισµού, (ΙΜΕ), ang. Foundation of the Hellenic World, (FHW))^[8] :

Igrzyska	Rok	Zwycięzca	Miejsce pochodzenia
18.	708 p.n.e.	Lampis	Sparta
26.	676 p.n.e.	Filombrotos	Sparta
27.	672 p.n.e.	Filombrotos	Sparta
28.	668 p.n.e.	Filombrotos	Sparta
70.	500 p.n.e.	Akmatidas	Sparta
72.	492 p.n.e.	Hieronymos	Andros
73.	488 p.n.e.	Eutykles	Lokryda
74.	484 p.n.e.	Teopompos	Heraja
75.	480 p.n.e.	Teopompos	Heraja
76.	476 p.n.e.	nieznany	Taras
77.	472 p.n.e.	[...]amos	Milet
78.	468 p.n.e.	[...]tion	Taras
79.	464 p.n.e.	Ksenofont	Korynt
82.	452 p.n.e.	Pytokles	Elida
83.	448 p.n.e.	Keton	Lokryda
84.	444 p.n.e.	Ikkos	Taras
99.	384 p.n.e.	Hysmon	Elida
101.	376 p.n.e.	Stomios	Elida
112.	332 p.n.e.	Kallippos	Ateny
117.	312 p.n.e.	Aleksibios	Heraja
121.	296 p.n.e.	Timakos	Mandinia
137.	232 p.n.e.	Gorgos	Mesini
145.	200 p.n.e.	Timon	Elida
177.	72 p.n.e.	Aristonymidas	Kos
229.	137 n.e.	Aelius Granianos	Sykion
230.	141 n.e.	Aelius Granianos	Sykion
244.	197 n.e.	Aurelius Metrodorus	Kyzikos
252.	229 n.e.	Demetrios	Salamina
253.	233 n.e.	Demetrios	Salamina
255.	241 n.e.	Aurelius Germanus	Antinoe
255.	241 n.e.	Publius Asklepiades	Korynt

Zobacz też

• Eutelidas ze Sparty
• Pięciobój lekkoatletyczny
• Pięciobój nowoczesny

Przypisy

1. Sweet 1987 ↓, s. 37.
2. Zarnowski 2013 ↓, s. 14.
3. Miller 2006 ↓, s. 73.
4. Sweet 1987 ↓, s. 38.
5. Zarnowski 2013 ↓, s. 13.
6. Zarnowski 2013 ↓, s. 15.
7. Miller 2006 ↓, s. 60.
8. FHW ↓.

Bibliografia

• Foundation of the Hellenic World (FHW): Olympic Games Database. [dostęp 2016-08-08]. (ang.).
• Stephen G. Miller: Ancient Greek Athletics. Yale University Press, 2006. ISBN 978-0-300-11529-1. [dostęp 2016-08-08].
• Słownik Kultury Antycznej. Lidia Winniczuk (red.). Wyd. VI. Warszawa: Wiedza Powszechna. ISBN 83-214-0406-5.
• Waldo E. Sweet: Sport and Recreation in Ancient Greece: A Sourcebook with Translations. Oxford University Press, 1987. ISBN 978-0-19-536483-5. [dostęp 2016-08-08].
• Frank Zarnowski: The Pentathlon of the Ancient World. McFarland, 2013. ISBN 978-0-7864-6783-9. [dostęp 2016-08-09].

Kontrola autorytatywna (typ sportu):

• J9U: 987007375123605171

Encyklopedie internetowe:

• SNL: antikk_femkamp