Pelikan kędzierzawy

Pelikan kędzierzawy^[4] (Pelecanus crispus) – gatunek dużego, wędrownego ptaka wodnego z rodziny pelikanów (Pelecanidae), zamieszkujący Azję i południowo-wschodnią Europę. Sporadycznie zalatuje do Polski. Bliski zagrożenia wyginięciem.

Pelikan kędzierzawy

Pelecanus crispus[1]
Bruch, 1832
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	pelikanowe
Podrząd	pelikanowce
Rodzina	pelikany
Rodzaj	Pelecanus
Gatunek	pelikan kędzierzawy
Synonimy
Pelecanus philippensis crispus Bruch 1832[2]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
bliski zagrożenia
Zasięg występowania
obszary lęgowe      przeloty      obszary nielęgowe (zimowiska)      obecny przez cały rok

Systematyka

Jest to gatunek monotypowy^[5][6]. Bywał niekiedy uznawany za podgatunek pelikana indyjskiego (P. philippensis), ale dość wyraźnie różni się od niego morfologią i zwyczajami lęgowymi^[6].

Zasięg występowania

Pelikan kędzierzawy występuje wyspowo, głównie w południowo-zachodniej i środkowej Azji, poza tym w Europie: w deltach Wołgi i Dunaju oraz na jeziorach Prespa i Ochrydzkim. W starożytności gniazdował w Europie Zachodniej, a do połowy XIX wieku na Węgrzech. Zimuje w krajach wschodniej części basenu Morza Śródziemnego, w południowej Azji, zaś populacja z Mongolii – na wschodnich wybrzeżach Chin^[3].

Sporadycznie zalatuje do Polski^[7]. Przypuszczalnie to stado pelikanów tego gatunku było obserwowane w przelocie koło Wrocławia w 1588 r., co zanotował w swym dziele pt. Theriotropheum Silesiae, będącym alfabetycznie uporządkowanym opisem śląskiej fauny, związany z Gryfowem Śląskim i Jelenią Górą lekarz i przyrodnik Caspar Schwenckfeld^[8]. Pelikany kędzierzawe zostały kilkakrotnie sfotografowane na terenie Polski w 2010, w tym również w Warszawie^[9], a także w latach 2015 i 2016^[10]. Łącznie do końca 2018 odnotowano 6 potwierdzonych stwierdzeń^[11].

Morfologia

Pelikan kędzierzawy w locie

Cechy gatunku

Upierzenie ciała białe z szaroniebieskim nalotem, srebrne pokrywy skrzydeł. Lotki pierwszorzędowe czarne, drugorzędowe szare. Linia upierzenia na czole prosta. Na głowie i szyi nastroszony czub. Dziób długi i potężny, żółty. W szacie godowej worek skórny pod żuchwą jest pomarańczowo-czerwony, w spoczynkowej – różowy. Nogi szaroniebieskie, żółta plama na piersi. Młode białe.

Wymiary średnie

• Długość ciała ok. 160–175 cm^[12]
• Rozpiętość skrzydeł 280–290 cm^[12]
• Masa ciała ok. 11–15 kg

Ekologia i zachowanie

Jajo z kolekcji muzealnej

Biotop

Rozlewiska, duże jeziora, delty rzek z dużą liczbą wysepek lub szerokim pasem trzcin, rzadziej wybrzeża.

Gniazdo

Gnieździ się kolonijnie. Gniazda blisko siebie. Gniazda buduje z trzcin, traw i patyków, spaja je odchodami^[13].

Jaja

W zniesieniu 2–4 jaja^[13].

Wysiadywanie, dorastanie młodych

Jaja wysiadywane przez okres około 31 dni. Młode stają się w pełni opierzone po 75–85 dniach życia. Dojrzałość płciową osiągają po 3 lub 4 latach^[13].

Pożywienie

Niemal wyłącznie ryby. Poluje samotnie lub współpracuje w grupach^[13].

Status i ochrona

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody pelikan kędzierzawy do 2016 był zaliczany do kategorii VU (gatunek narażony)^[3]. W 2017 zmieniono kategorię na NT (bliski zagrożenia), czego powodem był wzrost liczebności populacji europejskich dzięki podjętym działaniom ochronnym^[3]. W tym samym roku całkowitą liczebność populacji szacowano na 11 400–13 400 dorosłych osobników^[3]. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy^[3].

W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej^[14].

Zobacz też

• ptaki Polski