Parki krajobrazowe w Polsce

Park krajobrazowy – jedna z form ochrony przyrody w Polsce, określonych w Ustawie o ochronie przyrody z 2004 roku. Parki krajobrazowe chronią obszary ze względu na ich wartości przyrodnicze, historyczne, kulturowe i walory krajobrazowe w celu ich zachowania i promowania w duchu zrównoważonego rozwoju^[1].

Suwalski Park Krajobrazowy – najstarszy park krajobrazowy w Polsce

Krajobraz w Krajeńskim Parku Krajobrazowym

Dolina Mnikowska w Tenczyńskim Parku Krajobrazowym

Historia

Idea ochrony krajobrazowej rozwinęła się po II wojnie światowej w Wielkiej Brytanii i w Niemczech, inspirując podobne rozwiązania w kolejnych państwach.

W Polsce pierwszy park krajobrazowy powołano w 1976 r. na Pojezierzu Suwalskim^[2]. Do 2001 r. powołano kolejne 120 parków. 122. parkiem został utworzony w 2009 r. w Wielkopolsce Nadgoplański Park Tysiąclecia, jednak powstał on w wyniku podziału starszego parku na część wielkopolską i kujawsko-pomorską. W 2018 powołano Park Krajobrazowy Góry Łosiowe. W 2019 część  Pszczewskiego Parku Krajobrazowego leżącego na terenie województwa wielkopolskiego przekształcono w dwa nowe parki krajobrazowe: Miedzichowski oraz Doliny Kamionki^[3][4]. Według stanu na 2023 r. w Polsce istniało 126 parków krajobrazowych o łącznej powierzchni 2 615 717 ha, co stanowi 8,3% powierzchni kraju^[5].

Charakterystyka

Parki krajobrazowe w Polsce nie osiągają dużych rozmiarów w porównaniu do europejskich odpowiedników. Największy Park Krajobrazowy Doliny Baryczy zajmuje 870,4 km²^[6], zaś najmniejszy Miedzichowski Park Krajobrazowy ma zaledwie 14,3 km².

Uregulowania prawne

Na obszarze parków dopuszcza się działalność gospodarczą, jednak z ograniczeniami wynikającymi z celów ochronnych^[7][8]. Parki służą także rekreacji krajoznawczej, wypoczynkowi oraz edukacji ekologicznej.

Od 2009 r. parki tworzone są mocą uchwały sejmiku województwa, wcześniej przez rozporządzenie wojewody, po uzgodnieniu z miejscową radą gminy. Zmiana ustawy jest krytykowana przez stowarzyszenia ekologiczne i naukowców, ponieważ w jej efekcie działalność parków została znacząco ograniczona i nie mogą one wypełniać swoich zadań^[9][10]. Zmiany skrytykowała także Najwyższa Izba Kontroli w 2012 r.^[11]

Lista parków krajobrazowych w Polsce

Główny artykuł: Lista parków krajobrazowych w Polsce.

Zobacz też

• park krajobrazowy
• rezerwat krajobrazowy
• obszar chronionego krajobrazu
• ochrona przyrody w Polsce
• parki narodowe w Polsce
• rezerwaty przyrody w Polsce
• Interaktywna mapa parków narodowych, krajobrazowych i rezerwatów przyrody w Polsce

Przypisy

1. Ustawa o ochronie przyrody, Dz.U. z 2022 r. poz. 916
2. Suwalski Park Krajobrazowy. Suwalski Park Krajobrazowy. [dostęp 2014-05-04]. (pol.).
3. UCHWAŁA NR XIII/256/19 SEJMIKU WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO z dnia 25 listopada 2019 r. w sprawie Miedzichowskiego Parku Krajobrazowego
4. UCHWAŁA NR XIII/257/19 SEJMIKU WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO z dnia 25 listopada 2019 r. w sprawie Parku Krajobrazowego Dolina Kamionki
5. GUS. Ochrona środowiska 2024. „Ochrona Środowiska”, s. s. 119; tab.184, 2024-11-28. Marta Wojciechowska. Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych. ISSN 0867-3217. [dostęp 2024-12-06]. (pol.).
6. Jan Kądziołka, Kazimierz Kocimowski, Edward Wołonciej: Świat w liczbach 2011. Warszawa: WSiP, 2011, s. 121-122. ISBN 978-83-02-12050-3.
7. Ochrona krajobrazowa w Borach Tucholskich.
8. Formy ochrony przyrody. biolog.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-05-04)]..
9. Dzikie Życie kwiecień 2013 Gwóźdź do trumny parków krajobrazowych
10. Przegląd Przyrodniczy XXIII, 3 (2012) Perspektywy ochrony krajobrazu w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem parków krajobrazowych
11. NIK o parkach krajobrazowych. Najwyższa Izba Kontroli, 2012-11-23. [dostęp 2017-11-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-12)].