Pseudopałanka wędrowna

Pseudopałanka wędrowna^[25], pałanka wędrowna^[26] (Pseudocheirus peregrinus) – gatunek ssaka z podrodziny pseudopałanek (Pseudocheirinae) w obrębie rodziny pseudopałankowatych (Pseudocheiridae).

Pseudopałanka wędrowna

Pseudocheirus peregrinus[1]
(Boddaert, 1785)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	ssaki niższe
Nadrząd	torbacze
Rząd	dwuprzodozębowce
Rodzina	pseudopałankowate
Podrodzina	pseudopałanki
Rodzaj	pseudopałanka
Gatunek	pseudopałanka wędrowna
Synonimy Didelphis peregrinus Boddaert, 1785[2] Didelphis caudivolvula Kerr, 1792[3] Didelphis Novae Hollanidiae Bechstein, 1800[4] Didelphys australis Goldfuss, 1809[5] Didelphys caudivolvola Goldfuss, 1809[6] Balantia Convolutor[a] Oken, 1816[8] Balantia Banksii[a] Oken, 1816[8] Phalangista cookii Desmarest, 1818[9] Phalangista Cookii Schinz, 1821[10] Phalangista convolutor Schinz, 1821[10] Phalangista Banksii J.E. Gray, 1838[11] Phalangista Viverrina Ogilby, 1838[12] Phalangista incana Schinz, 1844[13] Phalangista cookii Gould, 1856[14] Phalangista laniginosa Gould, 1858[15] Pseudochirus pulcher Matschie, 1915[16] Pseudochirus victoriae Matschie, 1915[16] Pseudochirus laniginosus incanens O. Thomas, 1923[17] Pseudochirus laniginosus notialis O. Thomas, 1923[18] Pseudochirus laniginosus oralis O. Thomas, 1926[19] Pseudochirus laniginosus modestus O. Thomas, 1926[20] Pseudochirus rubidus Troughton & Le Souef, 1929[21] Pseudochirus cookii bassianus Le Souef, 1929[22]
Podgatunki[23]
P. p. peregrinus Boddaert, 1785[2] P. p. convolutor Schinz, 1821[10] P. p. cookii (Desmarest, 1818)[9] P. p. pulcher Matschie, 1915[16]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[24]
najmniejszej troski

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1785 roku holenderski przyrodnik Pieter Boddaert nadając mu nazwę Didelphis peregrinus^[2]. Miejsce typowe to obszar rzeki Endeavour, Queensland, Australia^[27][28][29]. Opis oparty na „New Holland opossum” Thomasa Pennanta z 1781 roku^[2][30].

Różnorodność w obrębie P. peregrinus sugeruje, że może stanowić kompleks gatunkowy i prawdopodobnie wymaga rewizji taksonomicznej^[28].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają cztery podgatunków^[28]. Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz nominatywnego) przedstawia poniższa tabelka:

Podgatunek	Oryginalna nazwa	Autor i rok opisu	Miejsce typowe	Holotyp
P. p. convolutor	Phalangista convolutor	Schinz, 1821	Adventure Bay, Tasmania, Australia[31].	Holotyp niezany[31].
P. p. cookii	Phalangista cookii	Desmarest, 1818	Tasmania, Australia[32].	Oprawiona skóra i czaszka dorosłego osobnika (syntyp, sygn. MNHN-ZM-MO-1990-411, Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu)[32].
P. p. pulcher	Pseudochirus pulcher	Matschie, 1915	Prawdopodobnie północny obszar rzek Nowej Południowej Walii, Australia[31].	Skóra i czaszka dorosłej samicy (sygn. ZMB 5534, Muzeum Historii Naturalnej w Berlinie)[16].

Etymologia

• Pseudocheirus: gr. ψευδος pseudos ‘fałszywy’; χειρ kheir, χειρος kheiros ‘dłoń’^[33].
• peregrinus: łac. peregrinus ‘obcy, wędrowiec’, od peregre ‘zagraniczny’, od per ‘przez’; ager ‘ląd’, od gr. αγρος agros ‘kraj’^[34].
• convolutor: łac. convolutor ‘razem toczyć, obracać’^[35], od przedrostka con- ‘z, razem’^[36]; voluta ‘turlać się razem’, od volvo ‘turlać się’^[37].
• cookii: kpt. James Cook (1728–1779) oficer Royal Navy, hydrograf, odkrywca, opłynął cały świat w latach 1768–1771, 1772–1775, 1776–1779^[9][38].
• pulcher: łac. pulcher, pulchra ‘piękny, przystojny, jasny, lśniący’^[39].

Zasięg występowania

Pseudopałanka wędrowna występuje w zależności od podgatunku^[23][28]:

• P. peregrinus peregrinus – północno-wschodnia i wschodnia Australia, od półwyspu Jork do południowo-wschodniego Queensland.
• P. peregrinus convolutor – Tasmania, w tym King, Wyspy Furneaux (Wyspa Flindersa i Cape Barren) i Maria.
• P. peregrinus cookii – południowo-wschodnia Australia, od centralnej Nowej Południowej Walii do skrajnie południowo-wschodniej części Australii Południowej.
• P. peregrinus pulcher – wschodnia Australia, od południowo-wschodniego Queensland do środkowej Nowej Południowej Walii.

Nieznany podgatunek introdukowano na Wyspę Kangura^[23].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 29–35 cm, długość ogona 29–36 cm, masa ciała 0,8–1,1 kg^[23][40]. Mały torbacz o brązowym futrze (na brzuchu szare). Głowa o dużych oczach i małych uszach z białą plamką z tyłu. Chwytny ogon z białym końcem (jest równy długości ciała). Dwa palce przednich łap są przeciwstawne trzem pozostałym.

Tryb życia

Pałanka wędrowna jest zwierzęciem aktywnym nocą i prowadzącym nadrzewny tryb życia. Żyje w małych grupkach składających się z samca, kilku samic i młodych. Jest zwierzęciem terytorialnymi. W zależności od rejonu występowania buduje gniazda (wielkości piłki futbolowej) lub zamieszkuje dziuple w pniach i konarach. Rzadko schodzi na ziemię. Okres rozrodczy trwa od kwietnia do grudnia (najczęściej od maja do lipca). Zwykle samica wydaje na świat dwoje młodych (rzadko cztery), które wpełzają do torby i spędzają tam około 4 miesięcy (chociaż okres laktacji trwa 6 miesięcy). Dojrzałość płciową osiągają po ukończeniu pierwszego roku życia.

Pałanka wędrowna odżywia się liśćmi (głównie eukaliptusa), choć urozmaica to owocami i kwiatami. Pokarm trawiony jest w jelicie ślepym przez bakterie i wydalany w postaci papki, która jest ponownie zjadana (cekotrofia).

Pałanki żyją od 4 do 6 lat, w zależności od twardości spożywanego pokarmu powodującego starcie zębów.

Znaczenie

Jest uważana za szkodnika, z powodu okradania ogródków przydomowych. W Australii nazywana jest złodziejem róż.

Zagrożenie i ochrona

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów została zaliczona do kategorii niskiego ryzyka LC (ang. least concern ‘najmniejszej troski’)^[24]. Zagrożeniem dla pałanek są domowe psy i koty.

Uwagi

1. Nazwa odrzucona ze względu na niekonsekwentne stosowanie nazewnictwa binominalnego^[7].