Osnowa geodezyjna

Osnowa geodezyjna w Polsce – zbiór punktów geodezyjnych, które mają położenie wyznaczone w państwowym systemie odniesień przestrzennych, na których wyznaczono wielkości fizyczne charakterystyczne dla danego jej rodzaju oraz błąd ich wyznaczenia^[1]. Osnowy geodezyjne realizują fizycznie przyjęty układ współrzędnych, czyli tworzą układ odniesienia dla prac geodezyjnych i kartograficznych^[2].

Reper, przykład punktu osnowy wysokościowej

Głowica zespołu stabilizacji punktu osnowy geodezyjnej poziomej (jeden ze stosowanych typów)

Od 2021

Osnowy geodezyjne dzieli się na podstawowe osnowy geodezyjne, grawimetryczne i magnetyczne oraz szczegółowe osnowy geodezyjne. Punkty osnowy mają m.in. niepowtarzalne numery, opisy topograficzne, współrzędne, typ stabilizacji, dokładność (średnie błędy wyznaczenia) oraz zostały oznaczone w terenie znakami geodezyjnymi, a ich dane umieszczone w państwowym zasobie geodezyjnym i kartograficznym^[1].

Podstawowe osnowy geodezyjne i ich podział

Ze względu na funkcjonalność podstawowe osnowy geodezyjne dzieli się na rodzaje^[1]:

1. podstawową osnowę poziomą
2. podstawową osnowę wysokościową
3. osnowę grawimetryczną
4. osnowę magnetyczną

Dany, jednostkowy znak osnowy może pełnić funkcję punktu osnowy dla więcej niż jednego rodzaju osnowy^[1].

Ze względu na dokładność ustalenia położenia lub wielkości fizycznej charakterystycznej dla określonego rodzaju osnów dzieli się je na klasy^[1]:

1. fundamentalną – stanowią ją punkty wyznaczone w sieciach o najwyższej dokładności, które przenoszą na obszar Polski geodezyjny europejski układ odniesienia właściwy dla danego rodzaju osnowy
2. bazową – stanowią ją punkty, które realizują układy odniesienia właściwe dla danego rodzaju osnowy

Rozporządzenie Ministra Rozwoju, Pracy i Technologii 6 lipca 2021 r. w sprawie osnów geodezyjnych, grawimetrycznych i magnetycznych podaje zagęszczenie punktów podstawowych osnów geodezyjnych, grawimetrycznych i magnetycznych oraz terminy ich okresowego przeglądu^[1].

Szczegółowe osnowy geodezyjne

Szczegółową osnowę geodezyjną stanowią punkty, które zostały nawiązane do podstawowej osnowy. Dzieli się ją na^[1]:

1. szczegółową osnowę poziomą
2. szczegółową osnowę wysokościową

2012–2021

W latach 2012–2021 osnowy geodezyjne zdefiniowane były w Rozporządzeniu Ministra Administracji I Cyfryzacji z dnia 14 lutego 2012 r. w sprawie osnów geodezyjnych, grawimetrycznych i magnetycznych^[3].

Ze względu na dokładność oraz sposób jej zakładania osnowę geodezyjną dzieliło się na^[3]:

1. osnowę podstawową fundamentalną – punkty wyznaczone w sieciach o najwyższej dokładności, które przenoszą na obszar Polski geodezyjny układ odniesienia i układ wysokości
2. osnowę podstawową bazową – punkty wyznaczone w sieciach o najwyższej dokładności realizujące przyjęte układy odniesienia, i które są rozmieszczone równomiernie na terenie Polski
3. osnowę szczegółową – punkty wyznaczone w sieciach będących rozwinięciem podstawowej osnowy geodezyjnej, a stopień ich zagęszczenia jest uzależniony od stopnia zurbanizowania terenu.

Współrzędne punktów podstawowej oraz szczegółowej osnowy geodezyjnej wyznacza się w obowiązującej realizacji geodezyjnego europejskiego ziemskiego systemu odniesienia ETRS89^[3].

Ze względu na cechę określającą znaczenie osnowy w pracach geodezyjnych i kartograficznych, kolejność włączania punktów do wyrównywania osnowę dzieliło się na 3 klasy. Podstawowym kryterium włączenia punktów osnowy do odpowiedniej klasy jest dokładność wyznaczenia współrzędnych (X, Y, H) punktu w państwowym systemie odniesień przestrzennych charakteryzująca się wartością błędu średniego wyznaczenia^[3]:

• klasę 1. stanowiła osnowa podstawowa fundamentalna
• klasę 2. stanowiła osnowa podstawowa bazowa
• klasę 3. stanowiła osnowa szczegółowa.

Osnowy geodezyjne, ze względu na wykorzystanie do konkretnych pomiarów geodezyjnych oraz sposób przedstawienia wzajemnego położenia punktów, dzieliło się na:

• osnowę poziomą (podstawową fundamentalną, bazową oraz szczegółową), w której określone jest wzajemne poziome położenie punktów na powierzchni, bez uwzględnienia różnic wysokości,
• osnowę wysokościową (podstawową fundamentalną, bazową oraz szczegółową), w której określono wysokość punktów względem poziomu odniesienia,
• osnowę dwufunkcyjną, której punkty mają znane położenie i wysokość, a więc spełniają równocześnie funkcje punktów osnowy poziomej i wysokościowej.

Modernizację podstawowej osnowy geodezyjnej przeprowadzało się nie rzadziej niż co 20 lat, a osnowy zakładanej metodami satelitarnymi GNSS nie rzadziej niż co 10 lat^[3].

1979–2012

W latach 1979–2012 rodzaj i klasy osnów geodezyjnych określane były poprzez instrukcje i wytyczne techniczne obowiązujące w latach 1979–1999 i wprowadzane od 1979 na podstawie zarządzeń Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii (GUGiK); oraz obowiązujące w latach 1999–2012 na podstawie rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 24 marca 1999^[4], które zostało uchylone 8 czerwca 2012 w związku z wejściem w życie zapisów ustawy z 4 marca 2010 o infrastrukturze informacji przestrzennej^[5].

Ze względu na gęstość rozmieszczenia, dokładność oraz rolę w pracach geodezyjnych osnowy dzieliły się na:

• osnowę poziomą^[6]:
  • podstawową (I klasa)
  • szczegółową (II i III klasa)
  • pomiarową (nieklasyfikowana)
• osnowę wysokościową^[7]:
  • podstawową (I i II klasa)
  • szczegółową (III i IV klasa)
  • pomiarową (nieklasyfikowana)

Zobacz też

• Historia wysokościowej osnowy geodezyjnej w Polsce