Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Operacja Kita (jap. 北号作戦 Kita-gō sakusen − Operacja „Północ”) − akcja przygotowana przez Japońską Cesarską Marynarkę Wojenną (IJN) w lutym 1945 roku, w ostatnim stadium wojny na Pacyfiku. Jej przedmiotem było przeprowadzenie dwóch pancerniko-lotniskowców typu Ise wraz z czterema okrętami eskorty do Japonii z Singapuru, gdzie bazowały od listopada poprzedniego roku. W rezultacie coraz szczelniejszej blokady Wysp Japońskich przez siły sprzymierzonych, pancerniko-lotniskowce typu Ise i ich eskorta były jednymi z ostatnich okrętów IJN jakie bezpiecznie przedarły się do kraju z obszaru południowego Pacyfiku przed zakończeniem wojny.
| II wojna światowa, wojna na Pacyfiku | |||
 Pancerniko-lotniskowiec „Ise” w sierpniu 1943 roku | |||
| Czas | |||
|---|---|---|---|
| Miejsce |
wody pomiędzy Singapurem, a Japonią | ||
| Terytorium |
zachodni Pacyfik | ||
| Przyczyna |
potrzeba dostarczenia zapasów do Japonii | ||
| Wynik |
sukces floty japońskiej | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Przed opuszczeniem Singapuru na okręty eskadry, którą nazwano Siłami Zakończenia, załadowano zapasy ropy naftowej i innych surowców w ramach wysiłków zmierzających do dostarczenia do Japonii jak największej ilości niezbędnych materiałów nim aliancka blokada całkowicie odetnie Wyspy od reszty „imperium”. Wywiad sprzymierzonych wiedział − rozszyfrowując japońskie przekazy radiowe − o istnieniu Sił Zakończenia i ich celach, przygotowano więc plan skoordynowanego ataku sił US Navy i USAAF. W ramach tych przygotowań wzdłuż spodziewanej trasy rozmieszczono 26 okrętów podwodnych.
Eskadra Sił Zakończenia wyszła z Singapuru 10 lutego 1945 roku i mimo licznych prób ataków sił podwodnych i napowietrznych dotarła 20 lutego bez strat do Kure. Mimo tego sukcesu władze japońskie były zmuszone w marcu zaprzestać dalszych wysiłków sprowadzania materiałów pędnych z Azji Południowo-Wschodniej z powodu ogromu strat, jakie alianckie okręty podwodne zadawały zbiornikowcom, zaś wszystkie okręty eskadry Sił Zakończenia zostały zatopione przed końcem wojny.
W roku 1944 ataki alianckich okrętów podwodnych skutecznie przerwały dostawy ropy naftowej z Azji Południowo-Wschodniej i znacznie ograniczyły import innych towarów. Na tym etapie wojny rezerwy paliw płynnych Japonii były na wyczerpaniu. Okręty podwodne US Navy zatopiły w ciągu tego roku wiele okrętów IJN, między innymi pancernik Kongō, siedem lotniskowców, dwa ciężkie i siedem lekkich krążowników[1]. Na początku 1945 roku władze japońskie postanowiły zamknąć wszystkie szlaki konwojowe z południa, a dostarczaniem paliw płynnych obciążyć − obok zbiornikowców − inne statki transportowe zabierające ropę w beczkach. Kilka lotniskowców IJN również użyto do przewozu beczek z ropą z Singapuru do Japonii[2].
11 listopada 1944 roku dwa pancerniko-lotniskowce typu Ise − „Ise” i „Hyūga”, stanowiące 4 Dywizjon Lotniskowców pod dowództwem kontradmirała Chiakiego Matsudy − opuściły wody macierzyste Wysp Japońskich, by dołączyć do głównych sił IJN na południowo-zachodnim Pacyfiku[3][4][a][5]. Ten manewr przeprowadzono zarówno celem wzmocnienia sił IJN w tym rejonie, jak i umiejscowienie okrętów bliżej źródeł zaopatrzenia w paliwa[6]. W drodze z Japonii każdy z pancerniko-lotniskowców wiózł ładunek około 1000 ton amunicji dla oddziałów broniących Manili na Filipinach. W związku z ciężkimi bombardowaniami Manili przez aliantów oba okręty wyładowały 14 listopada zaopatrzenie na wyspach Spratly, po czym 22 listopada zawinęły do Singapuru. Alianci rozszyfrowując depesze japońskie znali trasy przemieszczania się pancerniko-lotniskowców. Okręty podwodne otrzymały polecenie śledzenia ich, ale nie zdołały namierzyć „Ise” ani „Hyūga” podczas ich rejsu do Singapuru[7]. W grudniu pancerniko-lotniskowce odbyły rejs do zatoki Cam Ranh w Indochinach i wróciły do Singapuru 11 stycznia 1945 roku. 3 Flota US Navy przeprowadziła w dniach 10-20 stycznia rajd na wody Morza Południowochińskiego, ale japońskich okrętów już nie znalazła[4].
Na początku lutego „Ise”, „Hyūga” i ich eskorta miały wyruszyć w drogę do Japonii, zgodnie z rozkazami wykonując operację Kita. Celem operacji było przeprowadzenie części okrętów IJN operujących na południowo-zachodnim Pacyfiku do Japonii z ładunkiem ważnych materiałów wojennych[8]. Okrętami, które miały towarzyszyć pancerniko-lotniskowcom, były lekki krążownik „Ōyodo” (wszedł w skład 4 Dywizjonu Lotniskowców 10 lutego) oraz niszczyciele „Asashimo”, „Hatsushimo” i „Kasumi”[9]. 4 Dywizjon Lotniskowców i towarzysząca im eskorta otrzymały miano Sił Zakończenia[4].
Okręty Sił Zakończenia opuściły 6 lutego swe miejsce postoju u brzegów Wysp Lingga i następnego dnia rozpoczęły załadunek w Singapurze. Na krótko przed zadokowaniem „Ise” doznał niewielkich uszkodzeń wszedłszy na minę zrzuconą prawdopodobnie przez nieprzyjacielski samolot. W czasie pobytu w Singapurze wszystkie okręty eskadry zostały załadowane materiałami wojennymi, a „Ise” przeszedł pobieżny remont[4]. „Hyūga” wziął na pokład 4944 beczki gazoliny lotniczej, 326 beczek benzyny, a także 440 robotników przemysłu naftowego. „Ise” był wyładowany 5200 beczkami gazoliny lotniczej i wziął na pokład 551 robotników; każdy z pancerniko-lotniskowców zabrał także 1750 ton kauczuku, 1750 ton cyny i 200 ton innych metali[10]. „Ōyodo” wziął 120 ton cyny, 70 ton wolframu, 70 ton gazoliny lotniczej, 50 ton kauczuku, 40 ton cynku i 20 ton rtęci. Pozostałe 140 ton kauczuku i cyny rozdzielono pomiędzy trzy niszczyciele[10].
Dzięki złamaniu szyfrów wywiad aliancki znał dokładnie skład i cel operacji Kita. Nasłuch radiowy ściśle monitorował wymianę depesz o rejonie Singapuru, w rezultacie specjaliści z Ultra byli w stanie dostarczyć dowództwu plany poruszeń japońskiej eskadry, w tym jej drogi z Singapuru do Japonii[11][12]. Dowódca alianckich sił podwodnych na obszarze południowo-zachodniego Pacyfiku, kontradmirał James Fife, kładł wielki nacisk na przeszkodzeniu „Ise” i „Hyūga” w dotarciu do Japonii, w którym to celu rozstawił wzdłuż spodziewanej trasy przemarszu 15 okrętów podwodnych[13]. Przygotowano też plan skoordynowanego ataku US Navy i USAAF[14]. W tym właśnie czasie 7 Flota US Navy skierowała cztery pancerniki operujące na wodach filipińskich do osłony alianckiego przyczółka w zatoce Lingayen na Luzonie na wypadek ataku morskich sił japońskich bazujących w okolicy Singapuru i Morza Wewnętrznego do czasu wzmocnienia lotnictwa USAAF na tyle, by mogło przejąć nad tym miejscem kontrolę[15][b][16], bowiem na początku lutego wysiłki USAAF były skoncentrowane na wspieraniu United States Army prowadzącej kampanię filipińską i atakowaniu baz japońskich na Formozie. Planowano wprawdzie intensywne działania przeciwko żegludze japońskiej na Morzu Południowochińskim, ale do ich rozpoczęcia było wciąż daleko[17].
Siły Zakończenia opuściły Singapur 10 lutego wieczorem[4]. Czas wyjścia został obliczony na podstawie prognozy długoterminowej przewidującej, że w czasie drogi do Japonii pogoda będzie zła[14]. Brytyjski okręt podwodny HMS „Tantalus” zauważył wyjście okrętów z portu i 11 lutego podjął próbę ataku, ale został przepłoszony przez japoński samolot. Zaraz po tej akcji „Tantalus” poinformował o kontakcie drogą radiową kwaterę główną Fife’a[19]. Tymczasem cztery pancerniki amerykańskie, dotąd znajdujące się w Zatoce Lingayen Gulf, odpłynęły 10 lutego do swych baz na wyspach Pacyfiku, gdzie miały przejść remonty i przygotować się do inwazji Okinawy. Okręty opuściły rejon Filipin i nie mogły uczestniczyć w akcji mającej na celu przechwycenie Sił Zakończenia[20].
Okręty podwodne US Navy próbowały bezskutecznie atakować okręty japońskie 12 lutego. Około godz. 13:45 USS „Charr” dostrzegł Siły Zakończenia na ekranie radaru z odległości 7,8 Mm i natychmiast przesłał wiadomość do centrali. Godzinę później kontakt radarowy z odległości 12 Mm złapał USS „Blackfin”[19]. Przez następne 14 godzin „Blackfin”, „Charr”, a z nimi „Flounder”, „Pargo” i „Tuna” próbowały ustawić się w pozycji dobrej do ataku, ale nie udało im się to[19]. Północna grupa okrętów podwodnych − USS „Guavina”, „Hake” i „Pampanito” − również nie mogła wyjść na dogodne do ataku pozycje[19].
Patrolujące samoloty USAAF uzyskały namiar na Siły Zakończenia 12 lutego; od tego czasu eskadra japońska była bezustannie śledzona w wyekwipowane w radar samoloty Army Air Forces i US Navy[14]. 13 lutego rano dywizjon ciężkich bombowców B-24 Liberator i 40 średnich B-25 Mitchell eskortowanych przez 48 myśliwców P-51 Mustang wystartowało z kilku baz na wyspach Leyte i Mindoro. Samoloty bez trudności spotkały się w pobliżu Sił Zakończenia, lecz gruba pokrywa chmur nie pozwoliła dostrzec żadnego okrętu. W związku z tym, że bombardowanie według wskazań radaru zostało zabronione dla uniknięcia przypadkowego trafienia własnych okrętów podwodnych, grupa uderzeniowa zawróciła na lotniska nie zaatakowawszy żadnego celu[21]. Tego samego dnia australijskie niszczyciele HMAS „Arunta” i „Warramunga” opuściły zatokę Lingayen udając się na pozycję około 260 Mm na zachód od Manili, gdzie miały oczekiwać w gotowości do niesienia ratunku załogom samolotów, jakie mogłyby być zestrzelone podczas ataku na eskadrę japońską[22].
Kolejne okręty podwodne próbowały atakować eskadrę japońską 13 lutego. Trzy z nich − USS „Bergall”, „Blower” i „Guitarro” − były rozstawione wzdłuż jej trasy przemarszu i „Bergall” − jako pierwszy o 12:30 − wypatrzył okręty przeciwnika. Znajdował się w tym momencie w zanurzeniu i choć próbował wyjść na pozycję do strzału, nie mógł podejść do celów bliżej niż na 4400 m. Mimo wszystko odpalił sześć torped, ale żadna nie trafiła. „Blower” spróbował zaatakować z zanurzenia lecz pięć torped, które wystrzelił w stronę jednego z pancerniko-lotniskowców i „Ōyodo” chybiło[19]. USS „Bashaw” i „Flasher”, dwa najbardziej na północ wysunięte okręty podwodne Fife’a, napotkały Siły Zakończenia po południu 13 lutego. „Bashaw” dostrzegł japońskie okręty o 15:15, kiedy te nagle wynurzyły się zza ściany deszczu, jednak na jednym z pancerniko-lotniskowców dostrzeżono okręt podwodny i natychmiast wysłano w jego kierunku samoloty. „Bashaw” musiał się zanurzyć pod ogniem artylerii głównej pancerniko-lotniskowca. „Flasher” nie był nawet w stanie namierzyć eskadry przeciwnika. Inne okręty podwodne również kontynuowały pościg, ale bez żadnych rezultatów[23].
Próba ataku z powietrza została powtórzona 14 lutego. Liczba B-24, B-25 i eskortujących je P-51 była tym razem mniejsza niż pod koniec lutego, a to dlatego, że lotniska na Leyte były już poza zasięgiem. I raz jeszcze powłoka chmur nie pozwoliła alianckim pilotom dostrzec okrętów japońskich, a atak „na radar” był zabroniony. Była to ostatnia próba ataku USAAF. Niejakim pocieszeniem było zestrzelenie 13 lutego samolotu transportowego Mitsubishi Ki-57 i kilku myśliwców w dniach 12-14 lutego[24]. Oba australijskie niszczyciele zostały odwołane i skierowane gdzie indziej 15 dnia tegoż miesiąca[22].
Wiceadmirał Charles Lockwood − dowódca sił podwodnych Floty Pacyfiku − postanowił naprawić skutki bezskutecznych prób namierzenia Sił Zakończenia na Morzu Południowochińskim i rozmieścił jedenaście następnych okrętów podwodnych pomiędzy Cieśniną Luzońską a Japonią[25]. Tymczasem 15 lutego wieczorem Siły Zakończenia osiągnęły Mazu Liedao na północnym krańcu Cieśniny Tajwańskiej i zatrzymały się tam na przeciąg pięciu godzin[4]. 16 lutego o godz. 5:07 USS „Rasher” wykrył eskadrę na południe od chińskiego miasta Wenzhou i wystrzelił sześć torped w kierunku jednego z okrętów eskorty, ale żadna z nich nie trafiła[4]. Żaden inny amerykański okręt podwodny nie nawiązał kontaktu z zespołem japońskim, który wybrał drogę znacznie bardziej na zachód od linii wzdłuż jakiej zastawił swe sieci Lockwood[25]. Japońskie okręty kierowały się teraz ku brzegom Korei, eskortowane przez kilka godzin przez dwa niszczyciele[4][26].
Siły Zakończenia dotarły 16 lutego wieczorem do Zhoushan niedaleko Szanghaju, gdzie kotwiczyły od 21:06 do 7:00 dnia następnego, by udać się do Zatoki Sanzenpo koło Sacheon na południu Półwyspu Koreańskiego. Przybyły tam 17 lutego o godz. 16:00 i zakotwiczyły na dłużej, bo opuściły zatokę dopiero 19 lutego o 7:00 rano i około godz. 16 dotarły do brzegów Wysp Japońskich, a w Kure zacumowały o 10:00 20 lutego[4]. Okręty Sił Zakończenia były jednymi z ostatnich, jakim udało się dotrzeć do kraju z południowego Pacyfiku[6].
Alianckie Kierownictwo Operacji Morskich było bardzo niezadowolone z fiaska poniesionego przez okręty podwodne w akcji przeciw Siłom Zakończenia[27]. Fife doszedł do wniosku, że główną przyczyną była duża szybkość eskadry japońskiej[c], złe warunki pogodowe w czasie trwania operacji oraz posiadanie przez okręty japońskie urządzeń pomagającym im wykrywać sygnały radarowe okrętów podwodnych. W liście do Lockwooda napisał, że niepowodzenie to „było gorzką pigułką do przełknięcia, a ja nie mam alibi”. Lockwood ze swej strony przypisywał decyzję, skutkiem której okręty podwodne rozstawiono zbyt daleko od rzeczywistej trasy eskadry japońskiej, błędom wywiadu i powiedział Fife’owi, że „...być może zbyt łatwo w to uwierzyłem”[28].
Użycie frachtowców i okrętów wojennych do przewozu paliw okazało się dobrym posunięciem dla japońskiego importu; ilości ropy naftowej i jej pochodnych, jakie dotarły do kraju w pierwszym kwartale 1945 roku była większa niż dostawy odebrane pod koniec roku 1944[2]. Jednak alianckie okręty podwodne zatopiły w lutym większość statków handlowych próbujących przedostać się do Japonii z południa i w marcu Japończycy zrezygnowali ze sprowadzania paliw z tamtych źródeł[12]. Po odejściu Sił Zakończenia jedynymi wartościowymi japońskimi okrętami pozostającymi jeszcze na wodach południowo-zachodniego Pacyfiku były krążowniki ciężkie „Ashigara” i „Haguro” oraz krążownik lekki „Isuzu”. Nie podjęły próby powrotu do Japonii i zostały, w kwietniu, maju i czerwcu, zatopione przez okręty podwodne i niszczyciele przeciwnika[29].
Po przybyciu do Japonii „Ise” i „Hyūga” otrzymały zadanie wzmocnienia obrony przeciwlotniczej miasta i bazy morskiej Kure. Pozbawione samolotów pokładowych i paliwa nie wyszły już więcej w morze i oba zostały zatopione podczas alianckich bombardowań Kure w dniach 24-28 lipca 1945 roku[3]. „Ōyodo” również został w porcie, jako okręt ćwiczebny, aż 28 lipca i on został zatopiony[26]. Trzem niszczycielom również nie udało się przetrwać wojny: „Asashimo” i „Kasumi” padły 6 kwietnia ofiarą amerykańskich samolotów z lotniskowców gdy osłaniały pancernik „Yamato” podczas Operacji Ten-Gō, a „Hatsushimo” zatonął 30 lipca wszedłszy na minę w pobliżu Maizuru[30][31][32].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
