Okręty podwodne typu Brumaire

Okręty podwodne typu Brumaire – francuskie oceaniczne okręty podwodne z czasów I wojny światowej i okresu międzywojennego. W latach 1906–1912 w stoczniach Arsenal de Cherbourg, Arsenal de Rochefort i Arsenal de Toulon(inne języki) zbudowano 16 okrętów tego typu. Jednostki weszły w skład Marine nationale w latach 1913–1914. Podczas służby utracono cztery jednostki, a pozostałe zostały skreślone z listy floty w latach 1919–1930.

Okręty podwodne typu Brumaire

Kraj budowy	Francja
Stocznia	Arsenal de Cherbourg Arsenal de Rochefort Arsenal de Toulon(inne języki)
Zbudowane	16
Użytkownicy	Marine nationale
Typ poprzedzający	Pluviôse
Typ następny	„Archimède”
Służba w latach	1913-1930
Stracone	4
Uzbrojenie:
8 torped, od 1916: 1 działo kal. 47 lub 75 mm
Wyrzutnie torpedowe: • dziobowe • zewnętrzne	1 x 450 mm 6 x 450 mm
Załoga	29 oficerów i marynarzy
Wyporność:
• na powierzchni	397 ton
• w zanurzeniu	551 tony
Zanurzenie testowe	40 m
Długość	52,1 m
Szerokość	5,14 m
Zanurzenie	3,1 m
Napęd:
2 silniki diesla o łącznej mocy 840 KM 2 silniki elektryczne o łącznej mocy 660 KM 2 śruby
Prędkość: • na powierzchni • w zanurzeniu	13 węzłów 8,8 węzła
Zasięg:
• na powierzchni	powierzchnia: 1700 Mm przy 10 w. zanurzenie: 84 Mm przy 5 w.

Projekt i dane taktyczno–techniczne

Okręty podwodne typu Brumaire zamówione zostały na podstawie programu rozbudowy floty francuskiej z 1906 roku^[1][2]. Jednostki zaprojektował inż. Maxime Laubeuf, lekko modyfikując swój poprzedni projekt (Pluviôse) poprzez zastąpienie napędu parowego licencyjnymi silnikami Diesla MAN, znacznie bardziej niezawodnymi od francuskich modeli^[3][4].

Wnętrze okrętu „Montgolfier” (przed 1919 r.)

Okręty typu Brumaire były średniej wielkości oceanicznymi okrętami podwodnymi o konstrukcji dwukadłubowej. Długość całkowita wynosiła 52,1 m, szerokość 5,14 m i zanurzenie 3,1 m^[3][5]. Wyporność w położeniu nawodnym wynosiła 397 ton, a w zanurzeniu 551 ton^[5][6]. Okręty napędzane były na powierzchni przez dwa 6-cylindrowe, czterosuwowe silniki Diesla MAN (wyprodukowane na licencji we Francji) o łącznej mocy 840 koni mechanicznych (KM)^[5][6]. Napęd podwodny zapewniały dwa silniki elektryczne o łącznej mocy 660 KM^{[3][5][uwaga 1]}. Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 13 węzłów na powierzchni i 8,8 węzła w zanurzeniu^[5][7]. Zasięg wynosił 1700 Mm przy prędkości 10 węzłów w położeniu nawodnym oraz 84 Mm przy prędkości 5 węzłów pod wodą^[2][5]. Dopuszczalna głębokość zanurzenia wynosiła 40 m^[4].

Okręty wyposażone były w siedem wyrzutni torped kalibru 450 mm: jedną wewnętrzną na dziobie, cztery zewnętrzne systemu Drzewieckiego oraz dwie zewnętrzne po obu stronach kiosku, z łącznym zapasem 8 torped model 1904^[2][8]. W 1916 roku na okrętach zamontowano działa pokładowe kal. 47 mm L/50 M1902 lub 75 mm L/35 M1897^[1][4]. Załoga pojedynczego okrętu składała się z 29 oficerów, podoficerów i marynarzy^[3][5].

Budowa

Spośród szesnastu okrętów typu Brumaire sześć zbudowanych zostało w Arsenale w Cherbourgu, sześć w Arsenale(inne języki) w Tulonie i cztery w Arsenale w Rochefort^[2][5]. Stępki okrętów położono w latach 1906–1907^[4], zwodowane zostały w latach 1911–1912^[2][3], a do służby weszły w latach 1913–1914^[4]. Nazwy okrętów nawiązywały do miesięcy we francuskim kalendarzu rewolucyjnym (3 jednostki) oraz wybitnych naukowców i wynalazców (16 jednostek)^[9]. Okręty otrzymały numery burtowe Q60, Q62-Q63, Q70-Q72, Q78-Q81 i Q83-Q88^[5].

Okręt	Stocznia	Początek budowy	Wodowanie	Wejście do służby
„Brumaire” (Q60)	Arsenal de Cherbourg	1906	29 kwietnia 1911	1913
„Frimaire” (Q62)			26 sierpnia 1911
„Nivôse” (Q63)			6 stycznia 1912
„Foucault” (Q70)		1907	15 czerwca 1912	1914
„Euler” (Q71)			12 października 1912
„Franklin” (Q72)			22 marca 1912
„Faraday” (Q78)	Arsenal de Rochefort	1906	27 czerwca 1911	1913
„Volta” (Q79)			23 września 1911
„Newton” (Q80)		1907	20 maja 1912	1914
„Montgolfier” (Q81)			18 kwietnia 1912
„Bernouilli” (Q83)	Arsenal de Toulon	1906	1 czerwca 1911	1913
„Joule” (Q84)			7 września 1911
„Coulomb” (Q85)		1907	13 czerwca 1912	1914
„Arago” (Q86)			29 czerwca 1912
„Curie” (Q87)			18 lipca 1912
„Le Verrier” (Q88)			31 października 1912

Przebieg służby

Okręty typu Brumaire były intensywnie wykorzystywane podczas wojny, służąc na wodach Morza Śródziemnego^[1][3]. 20 grudnia 1914 roku „Curie” został ostrzelany i zatopiony przez austro-węgierską artylerię podczas forsowania wejścia do bazy morskiej w Poli^[2][3]. Po wydobyciu i wyremontowaniu został wcielony do Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine jako U-14^[2][3]. Po zakończeniu wojny powrócił pod banderę francuską i do swojej pierwotnej nazwy^[1][3]. W 1915 roku „Faraday” i „Joule” wzięły udział w kampanii dardanelskiej, co zakończyło się dla tego drugiego tragicznie: 1 maja 1915 roku okręt wszedł na turecką minę i zatonął z całą załogą^[3][10]. 15 września 1916 roku^{[uwaga 2]} 10 mil od Kotoru „Foucault” został zbombardowany przez dwie austro-węgierskie łodzie latające typu Lohner L(inne języki) (L-132 i L-135)^[12][14]. Uszkodzona jednostka została zmuszona do wynurzenia, opuszczona przez załogę (uratowaną następnie przez wodnosamoloty i wezwany przez lotników torpedowiec) i zatonęła^{[2][14][uwaga 3]}.

W 1917 roku rozważano przebudowę sześciu jednostek typu Brumaire na podwodne stawiacze min (tak jak to uczyniono to z dwoma okrętami typu Amphitrite: „Astrée” i „Amarante”), jednak pomysł konwersji porzucono^[1].

Ostatnią utraconą podczas wojny jednostką tego typu stał się „Bernouilli”, który 13 lutego 1918 roku wszedł na austro-węgierską minę nieopodal Durazzo i zatonął z całą załogą^[3][7]. Większość ocalałych okrętów zostało skreślonych z listy floty w latach 1919–1925^[4][5], zaś prototypowy „Brumaire” w 1930 roku, jako ostatnia jednostka swojego typu^[2][5].

Uwagi

1. J. Labayle-Couhat podaje, że moc silników elektrycznych wynosiła 2 x 230 KM^[6].
2. Datę tę podają: J. Labayle-Couhat^[2], J. Gozdawa-Gołębiowski i T. Wywerka Prekurat^[11][12], A. Olejko^[13] i Naval-History.Net^[9]; według Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921^[1], P.E. Fontenoya^[3] i Navypedii^[4] do zdarzenia doszło rok wcześniej, 15 września 1915 roku.
3. Było to pierwsze zatopienie okrętu podwodnego przez samoloty w historii wojen morskich^[3][9].

Przypisy

1. Robert Gardiner, Randal Gray: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. London: 1985, s. 210.
2. Jean Labayle-Couhat: French warships of World War I. London: 1974, s. 145.
3. Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara: 2007, s. 83.
4. Ivan Gogin: BRUMAIRE submarines (1913-1914). Navypedia. [dostęp 2017-02-04]. (ang.).
5. Robert Gardiner, Randal Gray: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. London: 1985, s. 209.
6. Jean Labayle-Couhat: French warships of World War I. London: 1974, s. 143.
7. J. Gozdawa-Gołębiowski, T. Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: 1994, s. 537.
8. John Moore (red.): Jane’s Fighting Ships of World War I. London: 1990, s. 199.
9. Gordon Smith: World War 1 at Sea, FRENCH NAVY. Naval History Homepage. [dostęp 2017-02-04]. (ang.).
10. J. Gozdawa-Gołębiowski, T. Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: 1994, s. 232.
11. J. Gozdawa-Gołębiowski, T. Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: 1994, s. 317.
12. J. Gozdawa-Gołębiowski, T. Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: 1994, s. 536.
13. Andrzej Olejko. Morskie Skrzydła Austro-Węgier 1914–1918. „Lotnictwo”. Nr 6/2009 (99). s. 90.
14. Andrzej Olejko. Morskie Skrzydła Austro-Węgier 1914–1918. „Lotnictwo”. Nr 6/2009 (99). s. 92.

Bibliografia

• Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2007. ISBN 1-85367-623-3. (ang.). Brak numerów stron w książce
• Robert Gardiner, Randal Gray: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.). Brak numerów stron w książce
• Ivan Gogin: BRUMAIRE submarines (1913-1914). Navypedia. [dostęp 2017-02-04]. (ang.).
• Jan Gozdawa-Gołębiowski, Tadeusz Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: Lampart, 1994. ISBN 83-902554-2-1. Brak numerów stron w książce
• Jean Labayle-Couhat: French warships of World War I. London: Ian Allan Ltd., 1974. ISBN 0-7110-0445-5. (ang.). Brak numerów stron w książce
• John Moore (red.): Jane’s Fighting Ships of World War I. London: Studio Editions, 1990. ISBN 1-85170-378-0. (ang.). Brak numerów stron w książce
• Andrzej Olejko. Morskie Skrzydła Austro-Węgier 1914–1918. „Lotnictwo”. Nr 6/2009 (99). Magnum-X, Warszawa. ISSN 1732-5323.brak numeru strony
• Gordon Smith: World War 1 at Sea, FRENCH NAVY. Naval History Homepage. [dostęp 2017-02-04]. (ang.).