Odznaka honorowa „Zasłużony dla Energetyki”

Odznaka honorowa „Zasłużony dla Energetyki”, do 1998 Odznaka „Zasłużony dla Energetyki” – polskie odznaczenie resortowe, nadawane jako zaszczytne wyróżnienie zawodowe w uznaniu zasług za wieloletnią i ofiarną pracę w energetyce oraz szczególnych osiągnięć w rozwoju energetyki.

Odznaka honorowa „Zasłużony dla Energetyki”

Awers wzoru odznaki jednostopniowej z 1998
Awers wzoru odznaki trzystopniowej z 1976
Awers trzech stopni odznaki (sprzed 1996, na wstążce)
Baretka odznaki złotej (sprzed 1996)
Baretka odznaki srebrnej (sprzed 1996)
Baretka odznaki brązowej (sprzed 1996)
Ustanowiono	18 sierpnia 1976 (trzystopniowa) 10 lutego 1998 (jednostopniowa)
Święto	Dzień Energetyka
Dewiza	ZASŁUŻONY DLA ENERGETYKI
Wielkość	∅ 30 mm
Kruszec	tombak
Powiązane	Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Energetyk PRL”, Odznaka honorowa „Za zasługi dla Energetyki”

Historia

Odznaka „Zasłużony dla Energetyki” została ustanowiona uchwałą Rady Ministrów z dnia 18 sierpnia 1976.

Nadawana była przez Ministra Energetyki i Energii Atomowej, później Ministra Gospodarki, w okresie 1976-1996 i 1998-2001.

Odznaka posiadała trzy stopnie: złota, srebrna i brązowa^[1]. Wzór odznaki ustalono zarządzeniem Ministra Energetyki i Energii Atomowej z 19 sierpnia 1976^[2].

Uchwała o ustanowieniu odznaki została uchylona 11 maja 1996 uchwałą Rady Ministrów nr 48 z 10 kwietnia 1996 i tym samym nadawanie jej zakończono^[3].

Rozporządzeniem z dnia 10 lutego 1998 ustanowiono kolejną, tym razem jednostopniową odznakę honorową „Zasłużony dla Energetyki”, nadawaną przez Ministra Gospodarki^[4]. Bez formalnego uchylenia przepisów, odznaka ta została zastąpiona w 2001 przez nową odznakę honorową „Za zasługi dla Energetyki”, a osoby odznaczone poprzednim odznaczeniem utrzymały prawo do jego noszenia^[5].

Zasady nadawania

Według pierwotnych unormowań, odznakę „Zasłużony dla Energetyki” nadawano:

• pracownikom energetyki zawodowej, przemysłowej i komunalnej zatrudnionym w elektrowniach, elektrociepłowniach i ciepłowniach, zakładach przesyłających i rozdzielających energię elektryczną i cieplną, zakładach zaplecza produkcyjno-remontowego i usługowego energetyki, pracownikom kierownictwa i dozoru technicznego energetyki za osiągnięcia w pracy zawodowej i szczególny wkład w rozwój energetyki,
• pracownikom instytutów naukowo-badawczych, ośrodków badawczo-rozwojowych i innych jednostek naukowo-badawczych za szczególne osiągnięcia w zakresie nowych rozwiązań technicznych w energetyce oraz prac badawczych i wdrożeniowych w zakresie zastosowań energii jądrowej,
• pracownikom zatrudnionym w zakładach, których działalność stanowi bazę paliwową dla energetyki, za szczególny wkład w opracowywanie i wdrażanie nowych technologii przygotowywania paliw dla energetyki, rozszerzanie bazy surowcowej paliw przez stosowanie nowych paliw w procesie produkcji energii elektrycznej i cieplnej,
• pracownikom biur projektowych oraz przedsiębiorstw budowlanych i budowlano-montażowych realizujących inwestycje energetyczne, pracownikom zakładów wytwórczych urządzeń dla energetyki za szczególne osiągnięcia we wdrażaniu najnowszych osiągnięć techniki światowej w zakresie realizacji budów energetycznych i produkcji urządzeń oraz unowocześniania i rozwoju energetyki,
• pozostałym pracownikom resortu energetyki i energii atomowej za osiągnięcia w długotrwałej pracy zawodowej i społecznej w dziedzinie energetyki,
• innym osobom szczególnie zasłużonym dla rozwoju energetyki,
• obywatelom państw obcych za zasługi położone w rozwoju i umacnianiu współpracy międzynarodowej w dziedzinie energetyki i energii atomowej.

Odznaka brązowa mogła być nadana pracownikowi po 5 latach, a odznaka srebrna po 10 latach nieprzerwanej i nienagannej pracy w resorcie energetyki i energii atomowej. Odznaka złota mogła być nadana nie wcześniej niż po upływie 2 lat od otrzymania odznaki srebrnej. W uzasadnionych wypadkach oraz za szczególne osiągnięcia w dziedzinie energetyki i energii atomowej odznaka mogła być nadana mimo niespełnienia tych warunków.

Pracownicy wyróżnieni odznaką mieli pierwszeństwo przy przedstawianiu do orderów i odznaczeń, w awansowaniu, w kierowaniu na szkolenie i doskonalenie zawodowe oraz w korzystaniu z wszelkiego rodzaju świadczeń socjalnych.

Odznakę nadawał Minister Energetyki i Energii Atomowej. Mógł on także pozbawić odznaki w razie stwierdzenia, że jej nadanie nastąpiło wskutek wprowadzenia w błąd, lub że osoba wyróżniona stała się niegodna posiadania odznaki. Koszty odznaki oraz wydatki związane z jej nadawaniem były pokrywane z budżetu Ministerstwa Energetyki i Energii Atomowej.

W 1984 decyzja Ministra Górnictwa i Energetyki zezwoliła na nadawanie odznaki (wyłącznie złotej) zespołom pracowniczym, zakładom pracy, organizacjom społecznym itp. za szczególne osiągnięcia w energetyce^[6].

Rozporządzenie z 1998 określało jedynie, że odznaka jest zaszczytnym honorowym wyróżnieniem i może być nadawana pracownikom energetyki, członkom organizacji zawodowych i społecznych, cudzoziemcom oraz innym osobom fizycznym za szczególne osiągnięcia w zakresie nowych rozwiązań technicznych, prac badawczych, we wdrażaniu najnowszych osiągnięć techniki światowej, w zakresie realizacji budów i produkcji urządzeń energetycznych. Nadawał ją jednokrotnie Minister Gospodarki; brak było już uregulowań dotyczących stażu pracy, przywilejów ani trybu odbierania^[4].

Opis odznaki

Odznaka miała kształt krążka średnicy 30 mm wykonanego z tombaku. Zewnętrzne obrzeże odznaki stanowiły stylizowane łopatki turbiny w kolorze złotym, srebrnym lub brązowym, odpowiednio do stopnia. Na pokrytym białą emalią środku odznaki była osadzona stylizowana litera "E" w kolorze niebieskim. Środkową część odznaki otaczał po całym obwodzie napis ZASŁUŻONY DLA ENERGETYKI w kolorze złotym, srebrnym lub brązowym, wtopionym w tło z białej emalii.

Odznaka początkowo była zawieszona na prostokątnej metalowej zawieszce (klamrze) z nałożoną na niej rzeźbą liści laurowych, w kolorze złotym, srebrnym lub brązowym. Szerokość klamry wynosiła 25 mm, wysokość – 8 mm. Później wprowadzono odznakę na wstążce.

Odznaka zespołowa była większa (o średnicy krążka 37 mm), zawieszona na wstążce o szerokości 29 mm, składającej się z dwóch pasków żółtych wzdłuż brzegów (po 6 mm szerokości), dwóch pasków czarnych bliżej środka (po 7 mm) i środkowego paska biało-czerwonego (szer. 3 mm). Górna klamra miała wymiary 33 × 12 mm^[6].

Rozporządzenie z 1998 określiło odznakę jako wykonaną z metalu w kolorze złotym, o kształcie okrągłego medalu o średnicy 30 mm w formie stylizowanej turbiny. W środku medalu w biało emaliowanym kole była umieszczona ciemnoniebieska, stylizowana litera "E", otoczona napisem ZASŁUŻONY DLA ENERGETYKI. Medal był przymocowany do prostokątnej klamry o długości 30 mm i szerokości 10 mm, przedstawiającej Godło Rzeczypospolitej Polskiej na biało-czerwonej wstędze^[4].

Odznakę noszono na prawej piersi.

Odznaczeni

Z tym tematem związana jest kategoria: Odznaczeni odznaką honorową „Zasłużony dla Energetyki”.

Przypisy

1. Uchwała nr 178 Rady Ministrów z dnia 18 sierpnia 1976 r. w sprawie ustanowienia odznaki „Zasłużony dla Energetyki” (M.P. z 1976 r. nr 35, poz. 153)
2. Zarządzenie Ministra Energetyki i Energii Atomowej z dnia 19 sierpnia 1976 r. w sprawie ustalenia wzoru odznaki „Zasłużony dla Energetyki” oraz zasad i trybu jej nadawania (M.P. z 1976 r. nr 35, poz. 158)
3. Uchwała nr 48 Rady Ministrów z dnia 10 kwietnia 1996 r. w sprawie uznania niektórych uchwał Rady Ministrów i jej organów za nieobowiązujące (M.P. z 1996 r. nr 29, poz. 301)
4. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 lutego 1998 r. w sprawie ustanowienia odznaki honorowej „Zasłużony dla Energetyki”, ustalenia jej wzoru oraz zasad i trybu nadawania i noszenia (Dz.U. z 1998 r. nr 29, poz. 157)
5. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 listopada 2001 r. w sprawie ustanowienia odznaki honorowej "Za zasługi dla Energetyki" (Dz.U. z 2001 r. nr 141, poz. 1588, § 9)
6. Stefan Oberleitner: Polskie ordery odznaczenia i niektóre wyróżnienia zaszczytne 1705-1990. T. II. Zielona Góra: Kanion, 1999, s. 188.