Nawrot polny

Nawrot polny^[3] (Buglossoides arvensis L.) – gatunek rośliny należący do rodziny ogórecznikowatych. Pierwotnie gatunek śródziemnomorsko-irano-turański^[4]. Współcześnie występuje w południowej i środkowej Europie oraz w Azji Zachodniej^[5]. W Polsce jest pospolity w całym kraju^[6].

Nawrot polny

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rodzina	ogórecznikowate
Rodzaj	Buglossoides
Gatunek	nawrot polny
Nazwa systematyczna
Buglossoides arvensis L.
Synonimy
Lithospermum arvense L.

Morfologia

Pokrój

Bylina, szarawa, szorstko przylegająco owłosiona^[4].

Łodyga

Wysokości 20–60 cm, pojedyncza lub słabo rozgałęziona, z podłużnymi listewkami^[4] posiada 2–3 rozgałęzień, jest krótko i szorstko owłosiona, stosunkowo rzadko ulistniona.

Liście

Dolne – krótkoogonkowe, łopatkowate lub podługowatolancetowate; wyższe – skrętoległe, siedzące, lancetowate, całobrzegie^[4], zaostrzone, szorstko przylegająco owłosione, jasnozielone^[7], posiadają wyraźnie widoczny nerw centralny. Liście bez wystających nerwów bocznych.

Kwiaty

Kwiatostan w postaci 1–2 ulistnionych skrętków, wydłużających się podczas kwitnienia. Kwiaty krótkoszypułkowe. Kielich rozcięty prawie do nasady; działki wydłużają się w czasie owocowania^[4]. Kwiaty promieniste^[7]. Korona kwiatu drobna, lejkowata, o białej lub żółtawobiałej^[7] koronie; rurka korony biała lub fioletowa: z zewnątrz miękko owłosiona^[4], wewnątrz 5 omszonych aksamitnych fałdów^[7], włoski wzdłuż nerwów pomiędzy pręcikami; 10 bardzo drobnych łuseczek u nasady rurki^[4]. Pręcików 5, słupek 1, zalążnia górna, 4-dzielna^[7].

Owoc

Brązowoszare rozłupki, guzkowate, 4 lub mniej, wielkości 3,5 mm, jajowatotrójgraniaste^[4], bardzo twarde^[7]. Z czterech rozłupek zwykle trzy opadają, a jedna pozostaje w kielichu; w czasie młócenia przedostaje się do ziarna^[4].

Biologia i ekologia

Roślina roczna; jara lub ozima^[4]. Bylina, hemikryptofit^[6]. Występuje na niżu i rzadziej w niższych partiach gór. Rośnie na podłożu zasobnym w węglan wapnia, także piaszczystym^[4].

Kwitnie od kwietnia do sierpnia^[4]. Roślina synantropijna^[4].

Siedlisko

W obszarze pierwotnego zasięgu występuje w murawach kserotermicznych i na skałach. Rozprzestrzeniony (w Europie Środkowej jest archeofitem znanym od neolitu) rośnie na polach, w ogrodach, na przydrożach, nieużytkach, jako chwast w uprawach zbóż ozimych i w uprawach okopowych^[4]. Gatunek charakterystyczny dla rzędu Centauretalia cyani (klasa Stellarietea mediae)^[4].

Przypisy

1. Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
2. Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-22] (ang.).
3. ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 110, ISBN 978-83-62975-45-7.
4. Barbara Sudnik-Wójcikowska: Rośliny synantropijne. Warszawa: Multico, 2011. ISBN 83-7073-514-2. Brak numerów stron w książce
5. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-05].
6. Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: PWN, 2016. Brak numerów stron w książce
7. Jakub Mowszowicz: Pospolite rośliny naczyniowe Polski. Warszawa: PWN, 1986. ISBN 83-01-00129-1. Brak numerów stron w książce

Encyklopedie internetowe (takson):

• SNL: åkersteinfrø

Identyfikatory zewnętrzne:

• EoL: 489676
• EUNIS: 162169
• FloraWeb: 928
• GBIF: 2925901
• identyfikator iNaturalist: 135229
• IPNI: 113724-1
• ITIS: 501090
• NCBI: 181181
• identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-2685783
• Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:113724-1
• Tela Botanica: 11364
• identyfikator Tropicos: 4001255
• USDA PLANTS: BUAR3
• CoL: NPNN